Þeir verst settu eiga litla möguleika Svavar Hávarðarson skrifar 21. maí 2015 07:00 Sigrún Harðardóttir. Eftir áratuga vinnu í framhaldsskólakerfinu efast Sigrún um réttmæti þess að Íslendingar gumi af góðu skólakerfi. fréttablaðið/gva Ójafnræði ríkir innan íslenska skólakerfisins þar sem nemendur sem standa höllum fæti hafa takmörkuð tækifæri miðað við betur stadda jafnaldra sína. Á sama tíma og langflestir nemendur sem hefja nám á hefðbundnum bóknámsbrautum ljúka prófi á tilskildum tíma, verður hið sama ekki sagt um nema einn af hverjum sjö af þeim verr stöddu, sýnir ný rannsókn.Siðferðilegar spurningar „Niðurstöðurnar í heild vekja siðferðilegar spurningar um jafnan rétt til náms í hinu íslenska skólakerfi og hvort nemendur með námserfiðleika búi í raun við jöfn tækifæri til menntunar. Við viljum kenna okkur við það að hafa gott skólakerfi en það er á gráu svæði hvort við stöndum undir því,“ segir Sigrún Harðardóttir, lektor við félagsráðgjafadeild Háskóla Íslands, sem hefur starfað innan framhaldsskóla í tvo áratugi sem skólafélagsráðgjafi, náms- og starfsráðgjafi og kennari, auk þess að hafa unnið við að þróa fjölbreytt úrræði fyrir nemendur sem illa gengur í námi. Doktorsrannsókn hennar, Líðan framhaldsskólanemenda: Um námserfiðleika, áhrifaþætti og ábyrgð samfélags, sýnir svart á hvítu hvaða hópar eru í mestri brotthvarfshættu og hvað skólarnir þurfa að gera til að bæta úr því.Opinn aðgangur ekki nóg Sigrún bendir á að margir hafi bent á að það sé einfaldlega ekki nóg að opna aðgang að skólunum til að hægt sé að tala um jafnrétti til náms. „Til þess að það sé hægt þarf að vera nám í boði fyrir alla. Niðurstöður rannsókna minna sýndu að meirihluti þeirra nemenda sem innrituðust á bóknámsbrautir hafði lokið námi að fjórum og hálfu ári liðnu en einungis 16% þeirra sem hófu nám á almennri braut. Eins og staðan er í dag þá er ekki bara um að ræða brotthvarf úr námi heldur má segja að skólarnir stundi ákveðið brottkast á ákveðnum hópi nemenda sem slakast standa við lok grunnskóla,“ segir Sigrún og vísar til þeirra sem hafa ekki náð viðunandi árangri í tveimur eða fleiri af grunnnámsgreinum og tilheyra ekki þeim hópi sem innritast á starfsbrautir skólanna fyrir fatlaða nemendur. „Fyrir þann hóp vantar námsleiðir innan framhaldsskóla þar sem það bóknám og starfsnám sem í boði er í dag hentar þeim ekki. Að mínu mati þá mun stytting náms ekki breyta mjög miklu varðandi brotthvarf úr þeim hópi því það er ekki endilega lengd námsins sem hefur orsakað þetta mikla brottfall á meðal nemenda sem gengur illa í námi,“ segir Sigrún og bendir á að fjöldi þeirra sem illa standa sé meiri en menn almennt haldi. Nokkrir framhaldsskólar bjóði þennan hóp einfaldlega ekki velkominn, og því sé hlutfall þeirra sem hefja nám á almennri braut þeirra skóla sem það gera allt að 50%. Á sama tíma segir Sigrún að ekki mikið fleiri séu að útskrifast úr framhaldsskóla í dag en fyrir 30 árum þegar 60% af hverjum árgangi innrituðust, en hlutfallið er 95% í dag.Lítið um hina verst settu Sigrún segir að í kjölfar nýrra laga séu framhaldsskólarnir þessa dagana að útbúa nýjar námsbrautir þar sem áhersla er á þriggja ára nám til stúdentsprófs. Minna er hins vegar um það að skólarnir séu að setja fram námsbrautir fyrir hóp þeirra nemenda sem lakast standa þrátt fyrir að aðalnámskrá opni á að skólarnir geri það. „Umræðan allt frá því í aðdraganda að setningu nýju laganna hefur snúið að styttingu náms til stúdentsprófs sem hefur enga skírskotun til þess hóps sem gengur illa í námi og kemur sennilega aldrei til að fara þá leið. Ef við ætlum að draga úr brotthvarfi þá þurfum við að bjóða upp á námsleiðir fyrir alla – ekki bara suma,“ segir Sigrún sem bætir við að breyta verði verklaginu. „Eins og staðan er núna þá hefur sérkennslan verið allsráðandi í grunnskólanum, sem byggir á sjúkdómsnálgun og þá að gera þá sem veikastir eru fyrir eins og alla hina. Svo er mælt í lokin eftir sömu mælistikunni þar sem einn fær tíu en annar tvo á prófi. Hér vantar að menn opni augun fyrir því augljósa; við erum ekki eins, og það þurfa ekki allir að vera eins. Gríðarlegur mannauður fer í súginn því þessir krakkar koma brotnir inn í framhaldsskólann og þeim hópi verður að sinna betur,“ segir Sigrún.Vanlíðan ástæða brotthvarfs Eins og Fréttablaðið hefur fjallað um að undanförnu sýndi rannsókn Námsmatsstofnunar að aðeins einn framhaldsskóli hafði sálfræðing innan sinna dyra á síðustu haustönn af 31 skóla. Á sama tíma er það andleg vanlíðan sem skýrir brotthvarf í tilfellum margra hundraða nemenda á hverjum tíma. Um vanlíðan nemenda segir Sigrún að það geti verið gagnlegt að bjóða nemendum greiðan aðgang að sálfræðingi innan skólans, en í raun þurfi að ganga enn lengra. Eitt sé að hjálpa nemandanum í skólanum en það taki ekki á því ástandi sem mætir honum þegar heim er komið. Athugun sem gerð var í haust í einum framhaldsskóla sýndi að ástæður vanlíðunar nemenda voru í 85 prósentum tilvika tengdar vanda heima fyrir; samskiptaerfiðleikum við foreldra eða stjúpforeldra, fátækt, skilnaði foreldra, og fleira. Í slíkum málum skili ekki endilega bestum árangri að vinna bara með nemandann heldur sé mikilvægt að kalla foreldra líka að borðinu og vinna í málunum út frá heildarsýn. „Félagsráðgjafar eru sérfræðingar í að greina og meta þá þætti sem geta haft áhrif á námsferlið og almenna líðan og vinna að þróun forvarna- og stuðningsúrræða fyrir nemendur. Markmiðið er að allir geti notið sín í skólaumhverfinu, jafnt námslega, félagslega og tilfinningalega. Þar yrði áherslan lögð á margvíslegar þarfir þeirra, forsendur og möguleika sem beinlínis hefur þjóðfélagslegt gildi að hlúa að,“ segir Sigrún. Mest lesið Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Innlent Viktor og Kári heltast úr lestinni Innlent Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Innlent Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Innlent Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Innlent Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Innlent Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Innlent Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Innlent Fleiri fréttir Meðferðarstöðinni í Vík lokað í sumar Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Kjörinn heiðursmeðlimur í bandarísku lista- og vísindaakademíuna Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Fyrstu tilnefningar til Vigdísarverðlauna Evrópuráðsþingsins kynntar á Alþingi Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Ellefu verða í framboði til embættis forseta Íslands Landlæknir fer með ákvörðun Persónuverndar fyrir dóm Stór hópur fanga sem ekki treystir stofnunum Viktor og Kári heltast úr lestinni Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Best ef forseti hefur ekki verið í stjórnmálastarfi Ráðherra kynnir nýtt mælaborð farsældar barna Skjálfti við Bláfjöll í morgun og óbreytt við Sundhnúk Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Vopnuð rán tíðari en fólk gerir sér grein fyrir Óttast að saga slökkviliða á Íslandi glatist Plokkdagurinn mikli haldinn hátíðlegur um land allt Á ofsahraða undir áhrifum fíkniefna Efnahagsstefnan sé að ýta fólki í verðtryggð lán Ók blindfullur við Grímsvötn og hótaði að drepa alla Langt í að þeir nái sér að fullu Lögregla með eftirför í Vogahverfi Íslandsferðin sem breyttist í martröð Fundu hræ fimm hvolpa í Mosfellsbæ Fengu aðstoð sérsveitar og Gæslunnar við handtöku við Grímsvötn Sigurvin dró smábát í land Sjá meira
Ójafnræði ríkir innan íslenska skólakerfisins þar sem nemendur sem standa höllum fæti hafa takmörkuð tækifæri miðað við betur stadda jafnaldra sína. Á sama tíma og langflestir nemendur sem hefja nám á hefðbundnum bóknámsbrautum ljúka prófi á tilskildum tíma, verður hið sama ekki sagt um nema einn af hverjum sjö af þeim verr stöddu, sýnir ný rannsókn.Siðferðilegar spurningar „Niðurstöðurnar í heild vekja siðferðilegar spurningar um jafnan rétt til náms í hinu íslenska skólakerfi og hvort nemendur með námserfiðleika búi í raun við jöfn tækifæri til menntunar. Við viljum kenna okkur við það að hafa gott skólakerfi en það er á gráu svæði hvort við stöndum undir því,“ segir Sigrún Harðardóttir, lektor við félagsráðgjafadeild Háskóla Íslands, sem hefur starfað innan framhaldsskóla í tvo áratugi sem skólafélagsráðgjafi, náms- og starfsráðgjafi og kennari, auk þess að hafa unnið við að þróa fjölbreytt úrræði fyrir nemendur sem illa gengur í námi. Doktorsrannsókn hennar, Líðan framhaldsskólanemenda: Um námserfiðleika, áhrifaþætti og ábyrgð samfélags, sýnir svart á hvítu hvaða hópar eru í mestri brotthvarfshættu og hvað skólarnir þurfa að gera til að bæta úr því.Opinn aðgangur ekki nóg Sigrún bendir á að margir hafi bent á að það sé einfaldlega ekki nóg að opna aðgang að skólunum til að hægt sé að tala um jafnrétti til náms. „Til þess að það sé hægt þarf að vera nám í boði fyrir alla. Niðurstöður rannsókna minna sýndu að meirihluti þeirra nemenda sem innrituðust á bóknámsbrautir hafði lokið námi að fjórum og hálfu ári liðnu en einungis 16% þeirra sem hófu nám á almennri braut. Eins og staðan er í dag þá er ekki bara um að ræða brotthvarf úr námi heldur má segja að skólarnir stundi ákveðið brottkast á ákveðnum hópi nemenda sem slakast standa við lok grunnskóla,“ segir Sigrún og vísar til þeirra sem hafa ekki náð viðunandi árangri í tveimur eða fleiri af grunnnámsgreinum og tilheyra ekki þeim hópi sem innritast á starfsbrautir skólanna fyrir fatlaða nemendur. „Fyrir þann hóp vantar námsleiðir innan framhaldsskóla þar sem það bóknám og starfsnám sem í boði er í dag hentar þeim ekki. Að mínu mati þá mun stytting náms ekki breyta mjög miklu varðandi brotthvarf úr þeim hópi því það er ekki endilega lengd námsins sem hefur orsakað þetta mikla brottfall á meðal nemenda sem gengur illa í námi,“ segir Sigrún og bendir á að fjöldi þeirra sem illa standa sé meiri en menn almennt haldi. Nokkrir framhaldsskólar bjóði þennan hóp einfaldlega ekki velkominn, og því sé hlutfall þeirra sem hefja nám á almennri braut þeirra skóla sem það gera allt að 50%. Á sama tíma segir Sigrún að ekki mikið fleiri séu að útskrifast úr framhaldsskóla í dag en fyrir 30 árum þegar 60% af hverjum árgangi innrituðust, en hlutfallið er 95% í dag.Lítið um hina verst settu Sigrún segir að í kjölfar nýrra laga séu framhaldsskólarnir þessa dagana að útbúa nýjar námsbrautir þar sem áhersla er á þriggja ára nám til stúdentsprófs. Minna er hins vegar um það að skólarnir séu að setja fram námsbrautir fyrir hóp þeirra nemenda sem lakast standa þrátt fyrir að aðalnámskrá opni á að skólarnir geri það. „Umræðan allt frá því í aðdraganda að setningu nýju laganna hefur snúið að styttingu náms til stúdentsprófs sem hefur enga skírskotun til þess hóps sem gengur illa í námi og kemur sennilega aldrei til að fara þá leið. Ef við ætlum að draga úr brotthvarfi þá þurfum við að bjóða upp á námsleiðir fyrir alla – ekki bara suma,“ segir Sigrún sem bætir við að breyta verði verklaginu. „Eins og staðan er núna þá hefur sérkennslan verið allsráðandi í grunnskólanum, sem byggir á sjúkdómsnálgun og þá að gera þá sem veikastir eru fyrir eins og alla hina. Svo er mælt í lokin eftir sömu mælistikunni þar sem einn fær tíu en annar tvo á prófi. Hér vantar að menn opni augun fyrir því augljósa; við erum ekki eins, og það þurfa ekki allir að vera eins. Gríðarlegur mannauður fer í súginn því þessir krakkar koma brotnir inn í framhaldsskólann og þeim hópi verður að sinna betur,“ segir Sigrún.Vanlíðan ástæða brotthvarfs Eins og Fréttablaðið hefur fjallað um að undanförnu sýndi rannsókn Námsmatsstofnunar að aðeins einn framhaldsskóli hafði sálfræðing innan sinna dyra á síðustu haustönn af 31 skóla. Á sama tíma er það andleg vanlíðan sem skýrir brotthvarf í tilfellum margra hundraða nemenda á hverjum tíma. Um vanlíðan nemenda segir Sigrún að það geti verið gagnlegt að bjóða nemendum greiðan aðgang að sálfræðingi innan skólans, en í raun þurfi að ganga enn lengra. Eitt sé að hjálpa nemandanum í skólanum en það taki ekki á því ástandi sem mætir honum þegar heim er komið. Athugun sem gerð var í haust í einum framhaldsskóla sýndi að ástæður vanlíðunar nemenda voru í 85 prósentum tilvika tengdar vanda heima fyrir; samskiptaerfiðleikum við foreldra eða stjúpforeldra, fátækt, skilnaði foreldra, og fleira. Í slíkum málum skili ekki endilega bestum árangri að vinna bara með nemandann heldur sé mikilvægt að kalla foreldra líka að borðinu og vinna í málunum út frá heildarsýn. „Félagsráðgjafar eru sérfræðingar í að greina og meta þá þætti sem geta haft áhrif á námsferlið og almenna líðan og vinna að þróun forvarna- og stuðningsúrræða fyrir nemendur. Markmiðið er að allir geti notið sín í skólaumhverfinu, jafnt námslega, félagslega og tilfinningalega. Þar yrði áherslan lögð á margvíslegar þarfir þeirra, forsendur og möguleika sem beinlínis hefur þjóðfélagslegt gildi að hlúa að,“ segir Sigrún.
Mest lesið Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Innlent Viktor og Kári heltast úr lestinni Innlent Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Innlent Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Innlent Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Innlent Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Innlent Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Innlent Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Innlent Fleiri fréttir Meðferðarstöðinni í Vík lokað í sumar Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Kjörinn heiðursmeðlimur í bandarísku lista- og vísindaakademíuna Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Fyrstu tilnefningar til Vigdísarverðlauna Evrópuráðsþingsins kynntar á Alþingi Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Ellefu verða í framboði til embættis forseta Íslands Landlæknir fer með ákvörðun Persónuverndar fyrir dóm Stór hópur fanga sem ekki treystir stofnunum Viktor og Kári heltast úr lestinni Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Best ef forseti hefur ekki verið í stjórnmálastarfi Ráðherra kynnir nýtt mælaborð farsældar barna Skjálfti við Bláfjöll í morgun og óbreytt við Sundhnúk Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Vopnuð rán tíðari en fólk gerir sér grein fyrir Óttast að saga slökkviliða á Íslandi glatist Plokkdagurinn mikli haldinn hátíðlegur um land allt Á ofsahraða undir áhrifum fíkniefna Efnahagsstefnan sé að ýta fólki í verðtryggð lán Ók blindfullur við Grímsvötn og hótaði að drepa alla Langt í að þeir nái sér að fullu Lögregla með eftirför í Vogahverfi Íslandsferðin sem breyttist í martröð Fundu hræ fimm hvolpa í Mosfellsbæ Fengu aðstoð sérsveitar og Gæslunnar við handtöku við Grímsvötn Sigurvin dró smábát í land Sjá meira