Bætir ÍR-metið á hverjum degi

Mæðginin Jón Þ. Ólafsson, fyrrverandi hástökkvari og skrifstofumaður, og Guðrún Valby Straumfjörð, fyrrverandi skrifstofudama, hittast daglega á elliheimilinu Sóltúni þar sem Guðrún býr. Þau fá sér kaffisopa og spjalla um gengi ÍR í íþróttunum og það sem efst er á baugi, auk þess að rifja upp atburði fortíðar en Guðrún er á 103. aldursári og er stálminnug.  

Jón Þórður Ólafsson tekur á móti okkur Gunnari V. Andréssyni ljósmyndara í anddyri elliheimilisins Sóltúns og fylgir okkur upp á aðra hæð þar sem móðir hans, Guðrún Valby Straumfjörð, býr í stórri og vel búinni stofu.

Jón er hátt í tveggja metra maður og var stórstjarna í frjálsum íþróttum á Íslandi á sjöunda áratugnum. Keppti um sextíu sinnum erlendis, þar af tvívegis á Ólympíuleikum og jafnoft á Evrópumeistaramótum. Hann átti Íslandsmetið í hástökki í 25 ár og er Íslandsmeistari í kringlukasti og kúluvarpi í sínum flokki.

Guðrún liggur uppi í rúminu sínu en reisir sig upp þegar við komum, heilsar og sest fram á. Minnist aðeins á að hún hafi kviðið komu okkar Gunnars en tekur okkur strax í sátt. Þau mæðginin heilsast glaðlega og Jón stillir heyrnartæki móður sinnar, frá þeim liggur snúra að litlum hljóðnema sem hann leggur á göngugrindina við rúmið og við eigum að tala í.

„Hann kemur til mín á hverjum einasta degi, allt árið um kring. Þetta er ábyggilega besti sonur í heimi,“ segir Guðrún brosandi og beinir orðunum til okkar gestanna. „Við höfum líka alltaf margt að tala um.“

Jón: „Já, við ræðum um gamla daga og svo kemur alltaf upp eitthvað nýtt, til dæmis í pólitíkinni.“

Guðrún: „Ég hef hvorki getað lesið né horft á sjónvarp í átta ár vegna sjónarinnar. En ég er með útvarpið í eyrunum allan daginn. Hlusta á Rás 1 en þó mest á Útvarp Sögu.“

Jón: „…og fylgist vel með þjóðmálaumræðunni. Svo tökum við málin fyrir og afgreiðum þau langleiðina!“

Mamman dálítið ákveðin

Þó ég hafi fyrst ætlað að vera eins og fluga á vegg og fylgjast bara með samræðum þeirra mæðgina er forvitnin fljótlega búin að hrifsa völdin.

Hefur ykkar samband alltaf verið svona gott?

Jón: „Já, við erum nú bæði stór í skapi en komumst merkilega vel af hvort við annað.

Var hann ekkert ódæll í æsku? spyr ég Guðrúnu.

Guðrún: „Nei, nei, hann var þægur en mamman var dálítið ákveðin og lét hann hlýða sér.“



Jón: „O, það kom nú fyrir að maður fór út af línunni. Þó maður henti snjóbolta inn um glugga eða héngi aftan í bílum, eins og mjög tíðkaðist þegar ég var strákur, þá gleymdist nú stundum að tilkynna það heima. Jafnvel þótt löggan skærist í leikinn.“

Guðrún: „Þú hefðir líka verið tekinn í gegn ef ég hefði frétt það.“

Jón stríðnislega: „Heldurðu að þú hefðir náð mér á sprettinum? Annars hafðir þú snemma lag á mér. Ég var misduglegur að borða eftir því hvað var í matinn, eins og þú manst. Fékkst til dæmis ómögulega til að borða kjötsúpu. En einn daginn tilkynntir þú mér að nú lægi fyrir af hverju Clausenbræður og Gunnar Huseby væru svona góðir í íþróttum, þeir borðuðu kjötsúpu. Síðan hef ég borðað kjötsúpu með góðri lyst, jafnvel dögum saman ef á hefur þurft að halda.“

Enda árangurinn eftir því, læði ég út úr mér.



Jón: „Já, þar kemur lýsið líka til. Einu sinni var ég staddur á Hlemmi fyrir nokkrum árum. Þar var strákager og allir í hópnum hóstandi. Ég segi við drengina. „Hvað er þetta, eru hér ungir menn fullir af kvefi?“ Já, þeir bölva kvefinu. „Það er eitt ráð til að losna við kvef og verða sterkir og stórir. Það er að taka lýsi,“ bendi ég þeim á. Þá segir einn: „Mér sýnist þú nú hafa tekið of mikið af því!“

Fylgdist þú vel með stráknum, Guðrún, þegar hann var í frjálsum?

Guðrún: „Já, og fylgist með honum enn. Er líka alltaf voða spennt að vita hvernig ÍR gengur. Ég var í leikfimi í ÍR í gamla daga þannig að ég er ÍR-ingur frá upphafi.“

Jón: „Þú átt ÍR-metið í aldri og bætir það á hverjum degi. Hringir líka stundum til að tilkynna mér að nú hafi ÍR verið að vinna. Ég fylgist reyndar vel með þeim líka en stundum ert þú á undan með fréttirnar.“

Asi á Tómasi skáldi

Guðrún er fædd 24. maí 1911 á Grettisgötu 11, í fallegu húsi sem enn stendur, en flutti fimm ára niður í pósthúsið á horni Austurstrætis og Pósthússtrætis þar sem pabbi hennar var ráðinn húsvörður. Beðin að rifja upp eitthvað skemmtilegt úr æsku nefnir hún strax rúntinn.

„Ég og vinkona mín sátum oft við gluggana á fyrstu hæðinni í pósthúsinu og horfðum á fólkið á rúntinum sem gekk um Austurstrætið. Ég man vel eftir Tómasi Guðmundssyni skáldi. Hann var á hálfgerðum hlaupum öll kvöld og tók fram úr fólki sem labbaði rúntinn rólega. Það var nú meiri asinn á manninum.“ 

Guðrún átti heima í mekka búðanna sem þá voru í Reykjavík.

„Flestar nýlenduvöruverslanirnar voru í Hafnarstræti og vefnaðarvöruverslanir í Austurstræti og upp að Vatnsstíg.“ 

Jón: „Einu sinni sagðir þú mér frá stórum og miklum kjötkaupmanni í kjallara hússins sem stóð þar sem Landsbankinn er núna.“

Guðrún: „Já, hann var nú alveg milljón. Ég átti sjaldan peninga sem barn en ef mér áskotnuðust 50 aurar keypti ég ekki sælgæti heldur síldarsalat sem hjónin í þessari búð bjuggu til. Það var gengið inn í hana Hafnarstrætismegin og niður margar tröppur. Við ganginn sat alltaf, frá morgni til kvölds, stór St. Bernharðshundur og hjónin bjuggu í herbergi inn af búðinni, með hundinn. Það var sag á gólfinu hjá þeim, svart af skít. Ég hefði ekki verslað við þau í dag.“

Jón: „Þetta hlýtur að hafa verið mjög gott salat – og ekki bráðdrepandi þrátt fyrir sóðaskapinn.“

Munaði mjóu í Hamborg

Bæði störfuðu mæðginin á skrifstofum. Hún hjá Skipaútgerð ríkisins í 25 ár meðan allt var handskrifað og reiknað á blöðum og hann hjá fiskmatsstofnunum í tæp fimmtíu ár, síðast MAST, en hætti fyrir þremur árum er hann skreið yfir sjöunda tuginn.

Guðrún hefur haft samskipti við sex kynslóðir. Ólst upp með ömmu sína á heimilinu sem var fædd milli 1850 og 1860 og á nú sjálf barnabarnabörn. Margt hefur hún upplifað. Jón minnir hana á Þýskalandsferðina 1939 og hún segir frá: 

„Við pabbi þinn fórum til Þýskalands í byrjun ágúst 1939 í verslunarerindum og vorum þar einn mánuð. Við áttum pantað far frá Kaupmannahöfn til Íslands 3. september og vorum í lest frá Hamborg til Kaupmannahafnar þegar Þjóðverjar réðust inn í Pólland og stríðið braust út. Á brautarstöðinni í Hamborg var biðröð að passaskoðun. Pabbi þinn var kominn inn í lestina með töskurnar en ég var enn á pallinum og lestin að mjakast af stað, þá tók vinur okkar, sem við höfðum búið hjá, mig í fangið og henti mér inn um glugga þar sem pabbi þinn tók á móti mér. Það munaði litlu að ég yrði eftir og Guð veit þá hvenær ég hefði komist heim.“ 

Spilamennska var yndi Guðrúnar um dagana, allt til 95 ára aldurs. Einkum bridds. 

„Við vorum fjórar sem hittumst í mörg ár hver heima hjá annarri um helgar að spila brids. Svo var ég í félagsvist með eldri borgurum. Ég held ég hafi spilað alla daga vikunnar á tímabili, bridds um helgar og vist virku dagana.“

Þótt Guðrún segi Sóltún frábært heimili og hrósi aðbúnaðinum þar í hástert finnst henni dagarnir dálítið lengi að líða, því hún geti svo lítið haft fyrir stafni. 

„Ég bíð eftir morgunkaffinu klukkan níu og líka eftir að Jón og fjölskylda komi. Gamlir leikfélagar eru allir horfnir í annan heim en ég á eina vinkonu, dóttur æskuvinkonu minnar sem ég sat hjá í barnaskólanum við Tjörnina í gamla daga. Hún kemur til mín einu sinni í viku og við tölum saman í síma annað hvert kvöld.“