Yfirgangur Landsvirkjunar gegn íbúum við Þjórsá og gagnvart lífríki og umhverfi árinnar Kjartan H. Ágústsson skrifar 18. október 2023 07:00 Ég er einn þeirra íbúa Skeiða- og Gnúpverjahrepps sem kominn er með nóg af yfirgangi og virðingarleysi ákveðinna afla, gagnvart náttúrunni, lýðræðinu og faglegum vinnubrögðum. Þar ber hæst Landsvirkjun sem haldið hefur íbúum í gíslingu með yfirvofandi virkjunum í neðri hluta Þjórsár, árum saman. Við sem efumst um ágæti þessara virkjana höfum kallað eins og hrópandi í eyðimörk. Leikurinn er ójafn, ef leik skal kalla. Landsvirkjun hefur heilu verkfræðistofurnar á launum og hóp lögfræðinga og ýmiss konar sérfræðinga. Við borgum. Við vinnum okkar baráttu kauplaust og í stopulum frítímum. Hvorki hefur verið hlustað á okkur né málsmetandi sérfræðinga t.d. vegna laxastofnsins í Þjórsá. Hjá Landsvirkjun er bara hlustað á það sem hentar. Gallinn er bara sá að það hentar hvorki okkur né náttúru og lífríki. Gleymum ekki að Hvammsvirkjun og aðrar virkjanir í neðri hluta Þjórsár yrðu í byggð, m.a. s. blómlegri byggð. Virkjunin, eins og aðrar virkjanir á svæðinu, eru á virku gosbelti og því umtalsvert meiri líkur á jarðskjálftum, eldgosum og flóðum á þessu svæði en á flestum öðrum virkjanasvæðum. Stór hluti orkuframleiðslu landsmanna er því á virku flóða- og jarðskjálftasvæði. Fleiri virkjanir á þessu hættusvæði ættu ekki að vera inni í myndinni og allra síst í byggð. Það yrðu mistök fyrir náttúru, umhverfi, lífríki og mannlíf samfélagsins. Söngur um meiri virkjanir og meiri orku er hávær nú um stundir. Umhverfis-, orku og auðlindaráðherra kallar eftir meiri grænni orku. Það verður að virkja. Liðka þarf til í reglugerða- og lagaskógi svo hægt sé að koma Hvammsvirkjun í gegn. Ég velti fyrir mér hvort orkumálaráðherra sem er líka umhverfisráðherra láti náttúruna víkja fyrir meintum hagvexti. Verði Hvammsvirkjun að veruleika er lífríki Þjórsár stefnt í voða. Þá er einstöku umhverfi og mörgum náttúruperlum fórnað. Það er ekki í þágu náttúru og umhverfis að ætla að gera risavaxna tilraun með seiðafleytur sem er forsenda þess að Hvammsvirkjun var með séraðgerð komið inn í Rammaáætlun 2015.Er sá gjörningur þeim fagaðilum sem að komu til skammar þar sem endurheimt náttúru er virt að vettugi. Margir sérfræðingar hérlendis sem erlendis hafa bent á að slíkar seiðafleytur hafi hvergi virkað sem skyldi jafnvel ekki þar sem aðstæður eru mun hagstæðari en nú liggja fyrir í hönnun Hvammsvirkjunar. Líklegt er að vegna lítils vatnsmagns neðan stíflu verði afföll seiða mun meiri en þar sem gerð hefur verið tilraun með slíka nálgun. Er orkuþörfin raunverulega eins mikil og orkufyrirtæki og hagsmunaaðilar vilja vera láta? Nauðsynlegt er að öll spilin séu lögð á borðið og unnið af heiðarleikameð heildarsýn að leiðarljósi. Landvernd og fjölmargir fagaðilar hafa bent á veikleika þessarar framsetningar og telja margir orkuþörfina mun minni. Þar er m.a. bent á forgangsröðun, tap orku í ófullkomnu flutingskerfi. Höfum við efni á að vera með meiri orku í myntgröft miðað við höfðatölu en nokkur önnur þjóð? Verður orkufrekur iðnaður hér til frambúðar? Ef ekki, erum við þá tilbúin að hafa fórnað náttúru landsins? Hvað er til ráða? Margt kemur til greina. Draga þarf úr orkuþörf með betri nýtingu og minni sóun, skoða fleiri möguleika og fleiri kosti rafmagnsöflunar. Jarðvarmadælur eru nefndar, meiri endurvinnsla t.d. á áli og margt fleira hefur verið nefnt, hver er þróun annarra orkuverkefna, svo sem sjávarfallaorku og orku frá efnaferlum? Það er ljóst að líta þarf til fjölmargra þátta sem skipta máli í þróun til framtíðar. Það er óviðunandi að Landsvirkjun beiti allt og alla þrýstingi, haldi upplýsingum frá almenningi og berji Hvammsvirkjun í gegn án virks samráðs og samtals. Þar á bæ eru ekki nein meðul spöruð. Tveggja manna tal, stöðugir fundir, loforð og peningar og jarðeigendum stillt upp við vegg. Það væri efni í aðra grein. Í klappliðinu er umhverfisráðherra og meirihluti hreppsnefndar. Samtal við íbúa hefur verið af skornum skammti og á fundum hefur verið lögð áhersla á jámenn. Fram kemur í skýrslum að samstarf og samtal Landsvirkjunar við íbúa fékk falleinkunn í alþjóðlegu gæðamatskerfi vatnsorkuiðnaðarins. Þetta veit Lv. og hefur ekkert gert til að bæta úr því. Einhliða kynning og samtöl við valda aðila bætir þar ekki úr. Stjórnvöld hafa brugðist með að forgangsraða í hvað væntanleg orka á að fara. Það er ekki nóg að tala um að það verði að virkja meira þegar enginn veit hver orkuþörfin er né heldur í hvað orkan eigi að fara. Það þarf að vera tryggt að hún fari í orkuskipti en hvorki stóriðju né myntgröft svo dæmi séu nefnd. Það er fullkomlega óeðlilegt að Landsvirkjun ákveði orkuþörf og forgangsröðun í hvað orkan eigi að fara. Hér þurfa stjórnvöld að vinna sína vinnu. Við höfum verið að misnota náttúru og umhverfi um all langt skeið. Orkuskipti eru göfugt markmið en við megum ekki einblína á virkjanir í því skyni. Við þurfum öll að slaka á. Spyrjum okkur hvort við getum komist af með minna, t.d. færri utanlandsferðir, færri bíla og að minnka almenna neyslu. Róum okkur aðeins, minnkum neysluna og nýtum betur en hættum að ganga á rétt náttúru og komandi kynslóða. Hvammsvirkjun myndi aldrei uppfylla meinta ýtrustu orkuþörf. Þó svo allt landið yrði virkjað myndum við aldrei uppfylla orkuþörf heimsbyggðarinnar svo langt því frá. Við eigum ekki að sætta okkur við að setja þann klafa á Ísland og höfða þannig til samvisku landans. Er ekki kominn tími til að stjórnvöld setji sér skýra framtíðarsýn um það í hvað við viljum fórna náttúruauðlindum okkar? Virkjum mannvit og heilbrigða skynsemi. Hættum að hegða okkur eins og við eigum margar ónotaðar jarðir til vara. Höfundur er bóndi og kennari í Skeiða- og Gnúpverjahreppi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landsvirkjun Landbúnaður Skeiða- og Gnúpverjahreppur Deilur um Hvammsvirkjun Umhverfismál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson Skoðun Eins og sandur úr greip Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir Skoðun Sögufölsun eytt í kyrrþey Hjörtur Hjartarson Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan Skoðun Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eins og sandur úr greip Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson skrifar Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir skrifar Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir skrifar Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir skrifar Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason skrifar Skoðun Í átt að velsæld á nokkrum mínútum Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Er fyrirmyndarríkið Ísland í ruslflokki í sorpmálum? Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Takk fyrir vettlingana! Hópur foreldra leikskólabarna í Reykjavík skrifar Skoðun Hvað varð um samveruna? Hildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Listir og velferð Kristín Valsdóttir skrifar Skoðun Er forsetaframbjóðendum umhugað um dýravernd? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Þegar þú vilt miklu meira bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Að hafa áhrif á nærumhverfi sitt Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Sjá meira
Ég er einn þeirra íbúa Skeiða- og Gnúpverjahrepps sem kominn er með nóg af yfirgangi og virðingarleysi ákveðinna afla, gagnvart náttúrunni, lýðræðinu og faglegum vinnubrögðum. Þar ber hæst Landsvirkjun sem haldið hefur íbúum í gíslingu með yfirvofandi virkjunum í neðri hluta Þjórsár, árum saman. Við sem efumst um ágæti þessara virkjana höfum kallað eins og hrópandi í eyðimörk. Leikurinn er ójafn, ef leik skal kalla. Landsvirkjun hefur heilu verkfræðistofurnar á launum og hóp lögfræðinga og ýmiss konar sérfræðinga. Við borgum. Við vinnum okkar baráttu kauplaust og í stopulum frítímum. Hvorki hefur verið hlustað á okkur né málsmetandi sérfræðinga t.d. vegna laxastofnsins í Þjórsá. Hjá Landsvirkjun er bara hlustað á það sem hentar. Gallinn er bara sá að það hentar hvorki okkur né náttúru og lífríki. Gleymum ekki að Hvammsvirkjun og aðrar virkjanir í neðri hluta Þjórsár yrðu í byggð, m.a. s. blómlegri byggð. Virkjunin, eins og aðrar virkjanir á svæðinu, eru á virku gosbelti og því umtalsvert meiri líkur á jarðskjálftum, eldgosum og flóðum á þessu svæði en á flestum öðrum virkjanasvæðum. Stór hluti orkuframleiðslu landsmanna er því á virku flóða- og jarðskjálftasvæði. Fleiri virkjanir á þessu hættusvæði ættu ekki að vera inni í myndinni og allra síst í byggð. Það yrðu mistök fyrir náttúru, umhverfi, lífríki og mannlíf samfélagsins. Söngur um meiri virkjanir og meiri orku er hávær nú um stundir. Umhverfis-, orku og auðlindaráðherra kallar eftir meiri grænni orku. Það verður að virkja. Liðka þarf til í reglugerða- og lagaskógi svo hægt sé að koma Hvammsvirkjun í gegn. Ég velti fyrir mér hvort orkumálaráðherra sem er líka umhverfisráðherra láti náttúruna víkja fyrir meintum hagvexti. Verði Hvammsvirkjun að veruleika er lífríki Þjórsár stefnt í voða. Þá er einstöku umhverfi og mörgum náttúruperlum fórnað. Það er ekki í þágu náttúru og umhverfis að ætla að gera risavaxna tilraun með seiðafleytur sem er forsenda þess að Hvammsvirkjun var með séraðgerð komið inn í Rammaáætlun 2015.Er sá gjörningur þeim fagaðilum sem að komu til skammar þar sem endurheimt náttúru er virt að vettugi. Margir sérfræðingar hérlendis sem erlendis hafa bent á að slíkar seiðafleytur hafi hvergi virkað sem skyldi jafnvel ekki þar sem aðstæður eru mun hagstæðari en nú liggja fyrir í hönnun Hvammsvirkjunar. Líklegt er að vegna lítils vatnsmagns neðan stíflu verði afföll seiða mun meiri en þar sem gerð hefur verið tilraun með slíka nálgun. Er orkuþörfin raunverulega eins mikil og orkufyrirtæki og hagsmunaaðilar vilja vera láta? Nauðsynlegt er að öll spilin séu lögð á borðið og unnið af heiðarleikameð heildarsýn að leiðarljósi. Landvernd og fjölmargir fagaðilar hafa bent á veikleika þessarar framsetningar og telja margir orkuþörfina mun minni. Þar er m.a. bent á forgangsröðun, tap orku í ófullkomnu flutingskerfi. Höfum við efni á að vera með meiri orku í myntgröft miðað við höfðatölu en nokkur önnur þjóð? Verður orkufrekur iðnaður hér til frambúðar? Ef ekki, erum við þá tilbúin að hafa fórnað náttúru landsins? Hvað er til ráða? Margt kemur til greina. Draga þarf úr orkuþörf með betri nýtingu og minni sóun, skoða fleiri möguleika og fleiri kosti rafmagnsöflunar. Jarðvarmadælur eru nefndar, meiri endurvinnsla t.d. á áli og margt fleira hefur verið nefnt, hver er þróun annarra orkuverkefna, svo sem sjávarfallaorku og orku frá efnaferlum? Það er ljóst að líta þarf til fjölmargra þátta sem skipta máli í þróun til framtíðar. Það er óviðunandi að Landsvirkjun beiti allt og alla þrýstingi, haldi upplýsingum frá almenningi og berji Hvammsvirkjun í gegn án virks samráðs og samtals. Þar á bæ eru ekki nein meðul spöruð. Tveggja manna tal, stöðugir fundir, loforð og peningar og jarðeigendum stillt upp við vegg. Það væri efni í aðra grein. Í klappliðinu er umhverfisráðherra og meirihluti hreppsnefndar. Samtal við íbúa hefur verið af skornum skammti og á fundum hefur verið lögð áhersla á jámenn. Fram kemur í skýrslum að samstarf og samtal Landsvirkjunar við íbúa fékk falleinkunn í alþjóðlegu gæðamatskerfi vatnsorkuiðnaðarins. Þetta veit Lv. og hefur ekkert gert til að bæta úr því. Einhliða kynning og samtöl við valda aðila bætir þar ekki úr. Stjórnvöld hafa brugðist með að forgangsraða í hvað væntanleg orka á að fara. Það er ekki nóg að tala um að það verði að virkja meira þegar enginn veit hver orkuþörfin er né heldur í hvað orkan eigi að fara. Það þarf að vera tryggt að hún fari í orkuskipti en hvorki stóriðju né myntgröft svo dæmi séu nefnd. Það er fullkomlega óeðlilegt að Landsvirkjun ákveði orkuþörf og forgangsröðun í hvað orkan eigi að fara. Hér þurfa stjórnvöld að vinna sína vinnu. Við höfum verið að misnota náttúru og umhverfi um all langt skeið. Orkuskipti eru göfugt markmið en við megum ekki einblína á virkjanir í því skyni. Við þurfum öll að slaka á. Spyrjum okkur hvort við getum komist af með minna, t.d. færri utanlandsferðir, færri bíla og að minnka almenna neyslu. Róum okkur aðeins, minnkum neysluna og nýtum betur en hættum að ganga á rétt náttúru og komandi kynslóða. Hvammsvirkjun myndi aldrei uppfylla meinta ýtrustu orkuþörf. Þó svo allt landið yrði virkjað myndum við aldrei uppfylla orkuþörf heimsbyggðarinnar svo langt því frá. Við eigum ekki að sætta okkur við að setja þann klafa á Ísland og höfða þannig til samvisku landans. Er ekki kominn tími til að stjórnvöld setji sér skýra framtíðarsýn um það í hvað við viljum fórna náttúruauðlindum okkar? Virkjum mannvit og heilbrigða skynsemi. Hættum að hegða okkur eins og við eigum margar ónotaðar jarðir til vara. Höfundur er bóndi og kennari í Skeiða- og Gnúpverjahreppi.