Yfirgangur Landsvirkjunar gegn íbúum við Þjórsá og gagnvart lífríki og umhverfi árinnar Kjartan H. Ágústsson skrifar 18. október 2023 07:00 Ég er einn þeirra íbúa Skeiða- og Gnúpverjahrepps sem kominn er með nóg af yfirgangi og virðingarleysi ákveðinna afla, gagnvart náttúrunni, lýðræðinu og faglegum vinnubrögðum. Þar ber hæst Landsvirkjun sem haldið hefur íbúum í gíslingu með yfirvofandi virkjunum í neðri hluta Þjórsár, árum saman. Við sem efumst um ágæti þessara virkjana höfum kallað eins og hrópandi í eyðimörk. Leikurinn er ójafn, ef leik skal kalla. Landsvirkjun hefur heilu verkfræðistofurnar á launum og hóp lögfræðinga og ýmiss konar sérfræðinga. Við borgum. Við vinnum okkar baráttu kauplaust og í stopulum frítímum. Hvorki hefur verið hlustað á okkur né málsmetandi sérfræðinga t.d. vegna laxastofnsins í Þjórsá. Hjá Landsvirkjun er bara hlustað á það sem hentar. Gallinn er bara sá að það hentar hvorki okkur né náttúru og lífríki. Gleymum ekki að Hvammsvirkjun og aðrar virkjanir í neðri hluta Þjórsár yrðu í byggð, m.a. s. blómlegri byggð. Virkjunin, eins og aðrar virkjanir á svæðinu, eru á virku gosbelti og því umtalsvert meiri líkur á jarðskjálftum, eldgosum og flóðum á þessu svæði en á flestum öðrum virkjanasvæðum. Stór hluti orkuframleiðslu landsmanna er því á virku flóða- og jarðskjálftasvæði. Fleiri virkjanir á þessu hættusvæði ættu ekki að vera inni í myndinni og allra síst í byggð. Það yrðu mistök fyrir náttúru, umhverfi, lífríki og mannlíf samfélagsins. Söngur um meiri virkjanir og meiri orku er hávær nú um stundir. Umhverfis-, orku og auðlindaráðherra kallar eftir meiri grænni orku. Það verður að virkja. Liðka þarf til í reglugerða- og lagaskógi svo hægt sé að koma Hvammsvirkjun í gegn. Ég velti fyrir mér hvort orkumálaráðherra sem er líka umhverfisráðherra láti náttúruna víkja fyrir meintum hagvexti. Verði Hvammsvirkjun að veruleika er lífríki Þjórsár stefnt í voða. Þá er einstöku umhverfi og mörgum náttúruperlum fórnað. Það er ekki í þágu náttúru og umhverfis að ætla að gera risavaxna tilraun með seiðafleytur sem er forsenda þess að Hvammsvirkjun var með séraðgerð komið inn í Rammaáætlun 2015.Er sá gjörningur þeim fagaðilum sem að komu til skammar þar sem endurheimt náttúru er virt að vettugi. Margir sérfræðingar hérlendis sem erlendis hafa bent á að slíkar seiðafleytur hafi hvergi virkað sem skyldi jafnvel ekki þar sem aðstæður eru mun hagstæðari en nú liggja fyrir í hönnun Hvammsvirkjunar. Líklegt er að vegna lítils vatnsmagns neðan stíflu verði afföll seiða mun meiri en þar sem gerð hefur verið tilraun með slíka nálgun. Er orkuþörfin raunverulega eins mikil og orkufyrirtæki og hagsmunaaðilar vilja vera láta? Nauðsynlegt er að öll spilin séu lögð á borðið og unnið af heiðarleikameð heildarsýn að leiðarljósi. Landvernd og fjölmargir fagaðilar hafa bent á veikleika þessarar framsetningar og telja margir orkuþörfina mun minni. Þar er m.a. bent á forgangsröðun, tap orku í ófullkomnu flutingskerfi. Höfum við efni á að vera með meiri orku í myntgröft miðað við höfðatölu en nokkur önnur þjóð? Verður orkufrekur iðnaður hér til frambúðar? Ef ekki, erum við þá tilbúin að hafa fórnað náttúru landsins? Hvað er til ráða? Margt kemur til greina. Draga þarf úr orkuþörf með betri nýtingu og minni sóun, skoða fleiri möguleika og fleiri kosti rafmagnsöflunar. Jarðvarmadælur eru nefndar, meiri endurvinnsla t.d. á áli og margt fleira hefur verið nefnt, hver er þróun annarra orkuverkefna, svo sem sjávarfallaorku og orku frá efnaferlum? Það er ljóst að líta þarf til fjölmargra þátta sem skipta máli í þróun til framtíðar. Það er óviðunandi að Landsvirkjun beiti allt og alla þrýstingi, haldi upplýsingum frá almenningi og berji Hvammsvirkjun í gegn án virks samráðs og samtals. Þar á bæ eru ekki nein meðul spöruð. Tveggja manna tal, stöðugir fundir, loforð og peningar og jarðeigendum stillt upp við vegg. Það væri efni í aðra grein. Í klappliðinu er umhverfisráðherra og meirihluti hreppsnefndar. Samtal við íbúa hefur verið af skornum skammti og á fundum hefur verið lögð áhersla á jámenn. Fram kemur í skýrslum að samstarf og samtal Landsvirkjunar við íbúa fékk falleinkunn í alþjóðlegu gæðamatskerfi vatnsorkuiðnaðarins. Þetta veit Lv. og hefur ekkert gert til að bæta úr því. Einhliða kynning og samtöl við valda aðila bætir þar ekki úr. Stjórnvöld hafa brugðist með að forgangsraða í hvað væntanleg orka á að fara. Það er ekki nóg að tala um að það verði að virkja meira þegar enginn veit hver orkuþörfin er né heldur í hvað orkan eigi að fara. Það þarf að vera tryggt að hún fari í orkuskipti en hvorki stóriðju né myntgröft svo dæmi séu nefnd. Það er fullkomlega óeðlilegt að Landsvirkjun ákveði orkuþörf og forgangsröðun í hvað orkan eigi að fara. Hér þurfa stjórnvöld að vinna sína vinnu. Við höfum verið að misnota náttúru og umhverfi um all langt skeið. Orkuskipti eru göfugt markmið en við megum ekki einblína á virkjanir í því skyni. Við þurfum öll að slaka á. Spyrjum okkur hvort við getum komist af með minna, t.d. færri utanlandsferðir, færri bíla og að minnka almenna neyslu. Róum okkur aðeins, minnkum neysluna og nýtum betur en hættum að ganga á rétt náttúru og komandi kynslóða. Hvammsvirkjun myndi aldrei uppfylla meinta ýtrustu orkuþörf. Þó svo allt landið yrði virkjað myndum við aldrei uppfylla orkuþörf heimsbyggðarinnar svo langt því frá. Við eigum ekki að sætta okkur við að setja þann klafa á Ísland og höfða þannig til samvisku landans. Er ekki kominn tími til að stjórnvöld setji sér skýra framtíðarsýn um það í hvað við viljum fórna náttúruauðlindum okkar? Virkjum mannvit og heilbrigða skynsemi. Hættum að hegða okkur eins og við eigum margar ónotaðar jarðir til vara. Höfundur er bóndi og kennari í Skeiða- og Gnúpverjahreppi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landsvirkjun Landbúnaður Skeiða- og Gnúpverjahreppur Deilur um Hvammsvirkjun Umhverfismál Mest lesið Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halldór 02.08.2025 Halldór Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun Fólkið í flokknum Helgi Áss Grétarsson Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson Skoðun Skoðun Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Sjá meira
Ég er einn þeirra íbúa Skeiða- og Gnúpverjahrepps sem kominn er með nóg af yfirgangi og virðingarleysi ákveðinna afla, gagnvart náttúrunni, lýðræðinu og faglegum vinnubrögðum. Þar ber hæst Landsvirkjun sem haldið hefur íbúum í gíslingu með yfirvofandi virkjunum í neðri hluta Þjórsár, árum saman. Við sem efumst um ágæti þessara virkjana höfum kallað eins og hrópandi í eyðimörk. Leikurinn er ójafn, ef leik skal kalla. Landsvirkjun hefur heilu verkfræðistofurnar á launum og hóp lögfræðinga og ýmiss konar sérfræðinga. Við borgum. Við vinnum okkar baráttu kauplaust og í stopulum frítímum. Hvorki hefur verið hlustað á okkur né málsmetandi sérfræðinga t.d. vegna laxastofnsins í Þjórsá. Hjá Landsvirkjun er bara hlustað á það sem hentar. Gallinn er bara sá að það hentar hvorki okkur né náttúru og lífríki. Gleymum ekki að Hvammsvirkjun og aðrar virkjanir í neðri hluta Þjórsár yrðu í byggð, m.a. s. blómlegri byggð. Virkjunin, eins og aðrar virkjanir á svæðinu, eru á virku gosbelti og því umtalsvert meiri líkur á jarðskjálftum, eldgosum og flóðum á þessu svæði en á flestum öðrum virkjanasvæðum. Stór hluti orkuframleiðslu landsmanna er því á virku flóða- og jarðskjálftasvæði. Fleiri virkjanir á þessu hættusvæði ættu ekki að vera inni í myndinni og allra síst í byggð. Það yrðu mistök fyrir náttúru, umhverfi, lífríki og mannlíf samfélagsins. Söngur um meiri virkjanir og meiri orku er hávær nú um stundir. Umhverfis-, orku og auðlindaráðherra kallar eftir meiri grænni orku. Það verður að virkja. Liðka þarf til í reglugerða- og lagaskógi svo hægt sé að koma Hvammsvirkjun í gegn. Ég velti fyrir mér hvort orkumálaráðherra sem er líka umhverfisráðherra láti náttúruna víkja fyrir meintum hagvexti. Verði Hvammsvirkjun að veruleika er lífríki Þjórsár stefnt í voða. Þá er einstöku umhverfi og mörgum náttúruperlum fórnað. Það er ekki í þágu náttúru og umhverfis að ætla að gera risavaxna tilraun með seiðafleytur sem er forsenda þess að Hvammsvirkjun var með séraðgerð komið inn í Rammaáætlun 2015.Er sá gjörningur þeim fagaðilum sem að komu til skammar þar sem endurheimt náttúru er virt að vettugi. Margir sérfræðingar hérlendis sem erlendis hafa bent á að slíkar seiðafleytur hafi hvergi virkað sem skyldi jafnvel ekki þar sem aðstæður eru mun hagstæðari en nú liggja fyrir í hönnun Hvammsvirkjunar. Líklegt er að vegna lítils vatnsmagns neðan stíflu verði afföll seiða mun meiri en þar sem gerð hefur verið tilraun með slíka nálgun. Er orkuþörfin raunverulega eins mikil og orkufyrirtæki og hagsmunaaðilar vilja vera láta? Nauðsynlegt er að öll spilin séu lögð á borðið og unnið af heiðarleikameð heildarsýn að leiðarljósi. Landvernd og fjölmargir fagaðilar hafa bent á veikleika þessarar framsetningar og telja margir orkuþörfina mun minni. Þar er m.a. bent á forgangsröðun, tap orku í ófullkomnu flutingskerfi. Höfum við efni á að vera með meiri orku í myntgröft miðað við höfðatölu en nokkur önnur þjóð? Verður orkufrekur iðnaður hér til frambúðar? Ef ekki, erum við þá tilbúin að hafa fórnað náttúru landsins? Hvað er til ráða? Margt kemur til greina. Draga þarf úr orkuþörf með betri nýtingu og minni sóun, skoða fleiri möguleika og fleiri kosti rafmagnsöflunar. Jarðvarmadælur eru nefndar, meiri endurvinnsla t.d. á áli og margt fleira hefur verið nefnt, hver er þróun annarra orkuverkefna, svo sem sjávarfallaorku og orku frá efnaferlum? Það er ljóst að líta þarf til fjölmargra þátta sem skipta máli í þróun til framtíðar. Það er óviðunandi að Landsvirkjun beiti allt og alla þrýstingi, haldi upplýsingum frá almenningi og berji Hvammsvirkjun í gegn án virks samráðs og samtals. Þar á bæ eru ekki nein meðul spöruð. Tveggja manna tal, stöðugir fundir, loforð og peningar og jarðeigendum stillt upp við vegg. Það væri efni í aðra grein. Í klappliðinu er umhverfisráðherra og meirihluti hreppsnefndar. Samtal við íbúa hefur verið af skornum skammti og á fundum hefur verið lögð áhersla á jámenn. Fram kemur í skýrslum að samstarf og samtal Landsvirkjunar við íbúa fékk falleinkunn í alþjóðlegu gæðamatskerfi vatnsorkuiðnaðarins. Þetta veit Lv. og hefur ekkert gert til að bæta úr því. Einhliða kynning og samtöl við valda aðila bætir þar ekki úr. Stjórnvöld hafa brugðist með að forgangsraða í hvað væntanleg orka á að fara. Það er ekki nóg að tala um að það verði að virkja meira þegar enginn veit hver orkuþörfin er né heldur í hvað orkan eigi að fara. Það þarf að vera tryggt að hún fari í orkuskipti en hvorki stóriðju né myntgröft svo dæmi séu nefnd. Það er fullkomlega óeðlilegt að Landsvirkjun ákveði orkuþörf og forgangsröðun í hvað orkan eigi að fara. Hér þurfa stjórnvöld að vinna sína vinnu. Við höfum verið að misnota náttúru og umhverfi um all langt skeið. Orkuskipti eru göfugt markmið en við megum ekki einblína á virkjanir í því skyni. Við þurfum öll að slaka á. Spyrjum okkur hvort við getum komist af með minna, t.d. færri utanlandsferðir, færri bíla og að minnka almenna neyslu. Róum okkur aðeins, minnkum neysluna og nýtum betur en hættum að ganga á rétt náttúru og komandi kynslóða. Hvammsvirkjun myndi aldrei uppfylla meinta ýtrustu orkuþörf. Þó svo allt landið yrði virkjað myndum við aldrei uppfylla orkuþörf heimsbyggðarinnar svo langt því frá. Við eigum ekki að sætta okkur við að setja þann klafa á Ísland og höfða þannig til samvisku landans. Er ekki kominn tími til að stjórnvöld setji sér skýra framtíðarsýn um það í hvað við viljum fórna náttúruauðlindum okkar? Virkjum mannvit og heilbrigða skynsemi. Hættum að hegða okkur eins og við eigum margar ónotaðar jarðir til vara. Höfundur er bóndi og kennari í Skeiða- og Gnúpverjahreppi.
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun