Einfalda þarf regluverk um vindorku Einar Mathiesen skrifar 6. október 2021 10:01 Vindmyllur hafa heldur betur „sótt í sig veðrið“ undanfarin ár og misseri. Tæknin er þó síður en svo ný af nálinni, en vindmyllur hafa malað korn, hamrað járn og veitt vatni á akra í yfir 2.000 ár. Eftir tímabil jarðefnaeldsneytis frá iðnbyltingu hefur vindorkan undanfarin ár orðið raunhæfur kostur í orkubúskap heimsins, þar sem eftirspurn eftir endurnýjanlegum orkugjöfum hefur stóraukist á heimsvísu. Tækniframfarir hafa gert þennan kost fýsilegan og ýmsir þættir hafa gert hann ódýrari og hagkvæmari en áður var. Vindorka á drjúgan þátt í þeim orkuskiptum sem nú eiga sér stað í heiminum. Kjöraðstæður á Íslandi Hér á Íslandi eru betri aðstæður til reksturs vindmylla en víðast hvar annars staðar í veröldinni. Hér telst logn til tíðinda og þar að auki er raforkukerfið þannig uppbyggt, að vindorka upp að ákveðnu marki hentar sérlega vel sem nýr orkugjafi. Eins og við vitum er vatnsaflið ráðandi í kerfinu, enda er þar um stöðugan og fyrirsjáanlegan aflgjafa að ræða. Svo skemmtilega vill til að þegar rennsli í miðlunarlón er hvað minnst, yfir vetrartímann, er nýtni vindmylla á Íslandi mest. Þetta sýnir reynsla okkar af rannsóknarvindmyllum á Hafinu við Búrfell undanfarin ár. Því má svo bæta við að meðalnýtni myllanna okkar er 42%, borið saman við 25% að meðaltali á Bretlandi og meginlandi Evrópu á landi. Vissulega hefur vindorka sína galla. Hún er hverful, því stundum koma annars langþráðir logndagar. Þó er hún sem fyrr segir mun áreiðanlegri hér á landi en víðast hvar erlendis. Þá hafa vindmyllur ótvíræð sjónræn umhverfisáhrif, auk hljóðmengunar í næsta nágrenni. Varanleg umhverfisáhrif eru þó mjög lítil, þar sem vindmylla sem tekin er niður skilur nánast ekkert eftir sig. Engin vindlundur starfræktur Í íslenska raforkukerfinu er ekki starfræktur neinn vindlundur. Í skýrslu verkefnisstjórnar fjórða áfanga rammaáætlunar, sem lögð var fram í apríl, voru þrír vindorkukostir settir í nýtingarflokk og tveir í biðflokk, af 34 sem sendir voru inn. Tveimur af þessum þremur kostum hefur verið hafnað hjá hlutaðeigandi sveitastjórnum síðan þá. Landsvirkjun bindur miklar vonir við að vindorka verði þriðja stoðin í raforkukerfi fyrirtækisins, með vatnsafli og jarðvarma. Við erum að þróa tvo vindorkukosti: Blöndulund og endurhannaðan Búrfellslund. Mikil vinna hefur verið lögð í að lágmarka neikvæð umhverfisáhrif þessara hagkvæmu kosta, sem yrðu ákjósanleg viðbót við raforkukerfið og myndu styrkja það til muna. Við þurfum að láta verkin tala þegar kemur að orkuskiptum. Til þess að ná markmiðum stjórnvalda um orkuskipti í vegasamgöngum fyrir árið 2030, samkvæmt Parísarsamningnum, þarf að ráðast í 300 MW orkuöflun, samkvæmt greiningu Samorku. Fjárfesta þarf fyrir um 15 milljarða króna árlega þangað til, í flutnings- og dreifikerfi. Á móti kemur 20-30 milljarða árlegur gjaldeyrissparnaður vegna minni eldsneytiskaupa. Samkvæmt Parísarsamningnum þurfa tveir af hverjum þremur bílum á götunni að vera orðnir rafbílar fyrir árið 2030, en áætla má að heimilin spari um 400.000 krónur árlega með því að skipta yfir í rafbíl og sleppa eldsneytiskaupum. Ef markið er sett hærra og stefnt að fullum orkuskiptum í fólksbílaflotanum á sama tímabili mun þurfa 600 MW af orku til viðbótar við núverandi kerfi. Ef við ætlum svo að ná algjörum orkuskiptum og skipta alfarið út jarðefnaeldsneyti fyrir innlenda hreina orkugjafa í bílum, skipum og flugvélum innanlands, þyrfti um 1.200 MW til viðbótar við orkuvinnsluna eins og hún er í dag. Óvissa um leyfisveitingaferli Það segir sig sjálft, að þessum árangri náum við ekki við það laga- og regluverk sem nú er í gildi. Tryggja þarf að leyfisveitingaferli gangi fyrir sig með eðlilegum hætti, ekki þeim hætti sem tíðkast hefur undanfarin ár. Óhætt er að segja að rammaáætlunarferlið hafi beðið skipsbrot á síðustu árum. Verkefnastjórn hóf vinnu við þriðja áfanga í mars 2013, fyrir rúmum átta árum, og skilaði niðurstöðu rúmum þremur árum síðar. Tillagan var aldrei afgreidd á Alþingi. Ekki heldur tillaga verkefnisstjórnar fyrir fjórða áfanga, sem kom út núna í lok mars, eftir þriggja ára vinnu. Þá hefur skýrsla þverpólitískrar nefndar á vegum umhverfis- og auðlindaráðherra um stofnun þjóðgarðs á miðhálendinu valdið mikilli óvissu um uppbyggingu og þróun orkukosta á Íslandi. Áform um stofnun hálendisþjóðgarðs munu hafa mikil áhrif á frekari möguleika til frekari nýtingar vatnsafls, jarðvarma og vindorku. Einnig má nefna að umhverfis- og auðlindaráðherra fól Skipulagsstofnun árið 2018 að hefja vinnu við breytingar á landsskipulagsstefnu fyrir árin 2015-2026, en þær breytingar voru settar fram í þingsályktunartillögu í vor sem gekk síðan til umhverfis- og samgöngunefndar. Þar er gert ráð fyrir að skipulagsyfirvöld framfylgi stefnu um loftslag, landslag og lýðheilsu í skipulagsáætlunum. Þetta mun hafa áhrif á áætlanir á borð við byggðaáætlun, kerfisáætlun, rammaáætlun og samgönguáætlun, svo dæmi séu tekin. Rammaáætlun er ekki hentug fyrir vindorku Í vor var lagt fram frumvarp til laga um breytingu á lögum um verndar- og orkunýtingaráætlun, um málsmeðferð virkjunarkosta í vindorku. Samkvæmt frumvarpinu er gert ráð fyrir því að málsmeðferð vindorku sé áfram innan rammaáætlunar, en með breyttu fyrirkomulagi. Landsvirkjun hvetur hinsvegar eindregið til þess að tekin verði af öll tvímæli um að uppbygging og nýting vindorku falli ekki undir lög um verndar- og orkunýtingaráætlun og að við ákvörðun um val á staðsetningum verði ákvarðanavald í höndum sveitarfélaga í samræmi við skipulagslög. Lög um náttúruvernd henti vel til að gefa skýrar leiðbeiningar um hvaða svæði henti ekki til uppbygginga vindorkuvera út frá náttúruverndarsjónarmiðum sem og önnur löggjöf sem tryggja á sértæka vernd svæða út frá m.a. minjavernd og vatnsvernd. Almenn stefnumörkun stjórnvalda um málaflokkinn á síðan vel heima í landsskipulagsstefnu eins og framan greinir. Brýnt er að draga úr þeirri óvissu sem ríkir um leyfisveitingaferli vindorku, ef mögulegt á að vera að mæta aukinni raforkuþörf með þessum hagkvæma virkjunarkosti. Þrátt fyrir góðan ásetning stjórnvalda er ferli rammaáætlunar ekki hentugt til afgreiðslu á vindorkukostum. Ljóst er að fyrrnefnt frumvarp til breytinga á lögum um málsmeðferð vindorku er ekki til þess fallið að einfalda regluverkið. Mikilvægt er að setja fram nýja og einfalda nálgun á málsmeðferðina, þannig að leyfisveitingaferlið taki ekki lengri tíma en tólf mánuði. Höfundur er framkvæmdastjóri Vinds og jarðvarma hjá Landsvirkjun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landsvirkjun Orkumál Stjórnsýsla Vindorka Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen Skoðun Þegar enginn heldur utan um þig Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Baldur í lit Anna Lára Pálsdóttir Skoðun Þess vegna mun ég kjósa Katrínu Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Bergmál frá geymslustað líkamans Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli Kristinn Sigurðsson skrifar Skoðun Það verður ekki bæði sleppt og haldið Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Katrín og Gunnar Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Andleg heilsa unga fólksins og áhrif samfélagsmiðla Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónusta til framtíðar Freyja Rut Emilsdóttir skrifar Skoðun Þegar enginn heldur utan um þig Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Öryggi – Forvitni – Gleði Sigríður Hrund Pétursdóttir skrifar Skoðun Öryrkjar auglýsi eftir harðorðum mótmælum! Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í lit Anna Lára Pálsdóttir skrifar Skoðun Lega lýðveldisins Íslands Eiríkur Ingi Jóhannsson skrifar Sjá meira
Vindmyllur hafa heldur betur „sótt í sig veðrið“ undanfarin ár og misseri. Tæknin er þó síður en svo ný af nálinni, en vindmyllur hafa malað korn, hamrað járn og veitt vatni á akra í yfir 2.000 ár. Eftir tímabil jarðefnaeldsneytis frá iðnbyltingu hefur vindorkan undanfarin ár orðið raunhæfur kostur í orkubúskap heimsins, þar sem eftirspurn eftir endurnýjanlegum orkugjöfum hefur stóraukist á heimsvísu. Tækniframfarir hafa gert þennan kost fýsilegan og ýmsir þættir hafa gert hann ódýrari og hagkvæmari en áður var. Vindorka á drjúgan þátt í þeim orkuskiptum sem nú eiga sér stað í heiminum. Kjöraðstæður á Íslandi Hér á Íslandi eru betri aðstæður til reksturs vindmylla en víðast hvar annars staðar í veröldinni. Hér telst logn til tíðinda og þar að auki er raforkukerfið þannig uppbyggt, að vindorka upp að ákveðnu marki hentar sérlega vel sem nýr orkugjafi. Eins og við vitum er vatnsaflið ráðandi í kerfinu, enda er þar um stöðugan og fyrirsjáanlegan aflgjafa að ræða. Svo skemmtilega vill til að þegar rennsli í miðlunarlón er hvað minnst, yfir vetrartímann, er nýtni vindmylla á Íslandi mest. Þetta sýnir reynsla okkar af rannsóknarvindmyllum á Hafinu við Búrfell undanfarin ár. Því má svo bæta við að meðalnýtni myllanna okkar er 42%, borið saman við 25% að meðaltali á Bretlandi og meginlandi Evrópu á landi. Vissulega hefur vindorka sína galla. Hún er hverful, því stundum koma annars langþráðir logndagar. Þó er hún sem fyrr segir mun áreiðanlegri hér á landi en víðast hvar erlendis. Þá hafa vindmyllur ótvíræð sjónræn umhverfisáhrif, auk hljóðmengunar í næsta nágrenni. Varanleg umhverfisáhrif eru þó mjög lítil, þar sem vindmylla sem tekin er niður skilur nánast ekkert eftir sig. Engin vindlundur starfræktur Í íslenska raforkukerfinu er ekki starfræktur neinn vindlundur. Í skýrslu verkefnisstjórnar fjórða áfanga rammaáætlunar, sem lögð var fram í apríl, voru þrír vindorkukostir settir í nýtingarflokk og tveir í biðflokk, af 34 sem sendir voru inn. Tveimur af þessum þremur kostum hefur verið hafnað hjá hlutaðeigandi sveitastjórnum síðan þá. Landsvirkjun bindur miklar vonir við að vindorka verði þriðja stoðin í raforkukerfi fyrirtækisins, með vatnsafli og jarðvarma. Við erum að þróa tvo vindorkukosti: Blöndulund og endurhannaðan Búrfellslund. Mikil vinna hefur verið lögð í að lágmarka neikvæð umhverfisáhrif þessara hagkvæmu kosta, sem yrðu ákjósanleg viðbót við raforkukerfið og myndu styrkja það til muna. Við þurfum að láta verkin tala þegar kemur að orkuskiptum. Til þess að ná markmiðum stjórnvalda um orkuskipti í vegasamgöngum fyrir árið 2030, samkvæmt Parísarsamningnum, þarf að ráðast í 300 MW orkuöflun, samkvæmt greiningu Samorku. Fjárfesta þarf fyrir um 15 milljarða króna árlega þangað til, í flutnings- og dreifikerfi. Á móti kemur 20-30 milljarða árlegur gjaldeyrissparnaður vegna minni eldsneytiskaupa. Samkvæmt Parísarsamningnum þurfa tveir af hverjum þremur bílum á götunni að vera orðnir rafbílar fyrir árið 2030, en áætla má að heimilin spari um 400.000 krónur árlega með því að skipta yfir í rafbíl og sleppa eldsneytiskaupum. Ef markið er sett hærra og stefnt að fullum orkuskiptum í fólksbílaflotanum á sama tímabili mun þurfa 600 MW af orku til viðbótar við núverandi kerfi. Ef við ætlum svo að ná algjörum orkuskiptum og skipta alfarið út jarðefnaeldsneyti fyrir innlenda hreina orkugjafa í bílum, skipum og flugvélum innanlands, þyrfti um 1.200 MW til viðbótar við orkuvinnsluna eins og hún er í dag. Óvissa um leyfisveitingaferli Það segir sig sjálft, að þessum árangri náum við ekki við það laga- og regluverk sem nú er í gildi. Tryggja þarf að leyfisveitingaferli gangi fyrir sig með eðlilegum hætti, ekki þeim hætti sem tíðkast hefur undanfarin ár. Óhætt er að segja að rammaáætlunarferlið hafi beðið skipsbrot á síðustu árum. Verkefnastjórn hóf vinnu við þriðja áfanga í mars 2013, fyrir rúmum átta árum, og skilaði niðurstöðu rúmum þremur árum síðar. Tillagan var aldrei afgreidd á Alþingi. Ekki heldur tillaga verkefnisstjórnar fyrir fjórða áfanga, sem kom út núna í lok mars, eftir þriggja ára vinnu. Þá hefur skýrsla þverpólitískrar nefndar á vegum umhverfis- og auðlindaráðherra um stofnun þjóðgarðs á miðhálendinu valdið mikilli óvissu um uppbyggingu og þróun orkukosta á Íslandi. Áform um stofnun hálendisþjóðgarðs munu hafa mikil áhrif á frekari möguleika til frekari nýtingar vatnsafls, jarðvarma og vindorku. Einnig má nefna að umhverfis- og auðlindaráðherra fól Skipulagsstofnun árið 2018 að hefja vinnu við breytingar á landsskipulagsstefnu fyrir árin 2015-2026, en þær breytingar voru settar fram í þingsályktunartillögu í vor sem gekk síðan til umhverfis- og samgöngunefndar. Þar er gert ráð fyrir að skipulagsyfirvöld framfylgi stefnu um loftslag, landslag og lýðheilsu í skipulagsáætlunum. Þetta mun hafa áhrif á áætlanir á borð við byggðaáætlun, kerfisáætlun, rammaáætlun og samgönguáætlun, svo dæmi séu tekin. Rammaáætlun er ekki hentug fyrir vindorku Í vor var lagt fram frumvarp til laga um breytingu á lögum um verndar- og orkunýtingaráætlun, um málsmeðferð virkjunarkosta í vindorku. Samkvæmt frumvarpinu er gert ráð fyrir því að málsmeðferð vindorku sé áfram innan rammaáætlunar, en með breyttu fyrirkomulagi. Landsvirkjun hvetur hinsvegar eindregið til þess að tekin verði af öll tvímæli um að uppbygging og nýting vindorku falli ekki undir lög um verndar- og orkunýtingaráætlun og að við ákvörðun um val á staðsetningum verði ákvarðanavald í höndum sveitarfélaga í samræmi við skipulagslög. Lög um náttúruvernd henti vel til að gefa skýrar leiðbeiningar um hvaða svæði henti ekki til uppbygginga vindorkuvera út frá náttúruverndarsjónarmiðum sem og önnur löggjöf sem tryggja á sértæka vernd svæða út frá m.a. minjavernd og vatnsvernd. Almenn stefnumörkun stjórnvalda um málaflokkinn á síðan vel heima í landsskipulagsstefnu eins og framan greinir. Brýnt er að draga úr þeirri óvissu sem ríkir um leyfisveitingaferli vindorku, ef mögulegt á að vera að mæta aukinni raforkuþörf með þessum hagkvæma virkjunarkosti. Þrátt fyrir góðan ásetning stjórnvalda er ferli rammaáætlunar ekki hentugt til afgreiðslu á vindorkukostum. Ljóst er að fyrrnefnt frumvarp til breytinga á lögum um málsmeðferð vindorku er ekki til þess fallið að einfalda regluverkið. Mikilvægt er að setja fram nýja og einfalda nálgun á málsmeðferðina, þannig að leyfisveitingaferlið taki ekki lengri tíma en tólf mánuði. Höfundur er framkvæmdastjóri Vinds og jarðvarma hjá Landsvirkjun.
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun