Segir tillögu stjórnlagaráðs ítarlegri og ákveðnari Hallgerður Kolbrún E Jónsdóttir skrifar 11. maí 2019 12:31 Gísli Tryggvason, lögmaður og fyrrum stjórnlagaráðsmaður. Fréttablaðið/Anton Brink Formenn stjórnmálaflokkanna birtu í gær tillögur að nýjum stjórnarskrárákvæðum sem varða umhverfisvernd og nýtingu náttúruauðlinda. Um er að ræða breytingar á tillögum stjórnlagaráðs sem vann að tillögu að nýrri stjórnarskrá Íslands og birt var árið 2011. Ný tillaga gerir nokkrar breytingar á orðalagi sem fela í sér mun rýmri túlkun á ákvæðunum. Í samtali við fréttastofu sagði Gísli Tryggvason, lögmaður sem sat í stjórnlagaráði, að tillaga stjórnlagaráðs hafa verið mun ítarlegri og ákveðnari að mörgu leyti. „Það helsta sem vantar í nýtt stjórnarskrárfrumvarp um nýtingu náttúruauðlinda er að nýting skuli veitt gegn fullu gjaldi en í frumvarpi formanna stjórnmálaflokkanna segir aðeins að með lögum skuli kveða á um gjaldtöku fyrir heimildir til nýtingar í ábótaskyni. Með því getur Alþingi samþykkt mjög lágt gjald og hægt er að ákveða undirverð um sameiginlega nýtingu auðlinda. Þetta hefur verið gert í áratugi til skaða við land og þjóð.“Auðlindir hafsins Gísli segir að enn fremur þyrfti að tiltekinn tíma sem nýtingarréttur væri veittur ætti að vera hóflegt, en sagði stjórnlagaráð ekki hafa gengið svo langt að ákveða fjölda ára í tillögu sinni þar sem tímabilið gæti verið mismunandi fyrir mismunandi auðlindir. Í annarri málsgrein í tillögu stjórnlagaráðs sé einnig tekið fram hvaða náttúruauðlindir falli undir þessi lög, svo sem auðlindir hafs, en kvótahafar hafi löngum haldið því fram að þeir hafi einhverskonar eignarrétt á auðlindinni sem varinn sé af stjórnarskrá. Líta eigi á kvóta af fiskveiðum sem afnotarétt sem borga eigi fullt gjald fyrir og líta eigi á sem leigu en ekki skatt. „Almannaþjónusta mun aldrei verða almennileg fyrr en fullt gjald verður tekið fyrir auðlindir í þjóðareigu,“ sagði Gísli. Hann lýsir undrun sinni yfir því að enn sé ekki búið að taka tillögu að stjórnarskrá í gildi sem aukinn meirihluti íslensku þjóðarinnar lýstu stuðningi yfir. Slík framganga við kjósendur myndi ekki viðgangast í öðrum löndum.Samanburður á tillögu Stjórnlagaráðs að 34. grein og tillögu formanna stjórnmálaflokkanna að 34. grein sem varðar nýtingu náttúruauðlinda. Rauðletruð eru atriði sem ekki er að finna í nýrri tillögu.Þjóðareign samkvæmt stjórnarskrá Í greinargerð sem fylgdi tillögu stjórlagaráðs kemur fram: „Í 2. mgr. eru talin upp dæmi um helstu tegundir auðlinda í þjóðareigu, svo sem nytjastofna í hafinu, aðrar auðlindir hafs og hafsbotns innan íslenskrar lögsögu, vatns- og virkjunarréttindi og jarðhita- og námaréttindi. Þessi upptalning er í samræmi við athugasemdir þær sem fylgdu frumvarpi dr. Gunnars Thoroddsen 1983 nema hér er kveðið á um að einnig þessar auðlindir skuli vera í þjóðareign samkvæmt stjórnarskrá frekar en samkvæmt ákvörðun Alþingis. Við bætist ákvæði um að með lögum megi kveða á um þjóðareign á auðlindum undir tiltekinni dýpt frá yfirborði jarðar. Hér er t.d. átt við hugsanlega olíufundi eða málma djúpt undir hvort heldur í almenningum eða einkajörðum. Upptalningunni er ekki ætlað að vera tæmandi. Til dæmis er ekki tekin afstaða til þess hversu fara skuli með villta lax- og silungsstofna sem ganga úr sjó í ár á einkajörðum. Í því felst sú afstaða að Alþingi skuli kveða á um þau mál.“ Samanburður á tillögu stjórnlagaráðs að 33. grein og tillögu formanna stjórnmálaflokkanna að sömu grein. Greinin varðar umhverfisvernd. Rauðletruð eru atriði sem finnast ekki í hinni tillögunni.Í greinargerð sem fylgdi 33. grein í tillögu stjórnlagaráðs stendur: „Sérstök grein um vernd náttúrunnar í stjórnarskrá er löngu tímabær og hefur átt sér langan aðdraganda. [...] Stjórnlagaráð hafði til hliðsjónar einróma ákall Þjóðfundar, stjórnlaganefndar, fjölmargra fulltrúa ráðsins sjálfs og margvíslegra hagsmunasamtaka. [...] Ljóst er að ákvæði um umhverfi og náttúru hafa á undanförnum árum ratað í stjórnarskrár æ fleiri erlendra ríkja, og verða ítarlegri og afdráttarlausari. Skilningur á mikilvægi umhverfis fyrir heilbrigði og afkomu mannkyns fer því vaxandi. Ákvæði fjalla yfirleitt um réttindi núlifandi og komandi kynslóða og hefur gætt tilhneigingar til að setja þau meðal mannréttindaákvæða í stjórnarskrám.Nauðsyn aukinnar verndar Á þjóðfundi var mjög rætt um náttúru Íslands og þar komu fram sterk viðhorf um nauðsyn aukinnar verndar og sjálfbærni við nýtingu auðlinda og náttúrugæða af öllu tagi til að ekki yrði gengið á rétt náttúrunnar og komandi kynslóða á Íslandi. Í tillögum stjórnlaganefndar var skylda einnig lögð á herðar almennings með því að kveða á um að hann skyldi „ganga vel um og virða náttúruna“. Er sú hugsun að réttindum fylgi skyldur og ábyrgð raunar rauður þráður í störfum Stjórnlagaráðs og var talið að afar mikilvægt væri að árétta þá hugsun strax í byrjun ákvæðis tengdu umhverfi og náttúru Í 3. mgr. er fjallað um sjálfbæra nýtingu á náttúruauðlindum og jafnrétti kynslóðanna. Þar er réttur náttúrunnar sjálfur tilgreindur.“ Alþingi Fréttaskýringar Stjórnarskrá Tengdar fréttir Leggja fram tillögu að nýju auðlindaákvæði í stjórnarskrá: Auðlindir náttúru landsins tilheyri íslensku þjóðinni Auðlindir náttúru landsins tilheyra íslensku þjóðinni samkvæmt tillögu að breytingu á stjórnarskrá landsins. Einnig er lagt til að enginn geti fengið varanleg afnot af auðlindunum og gjald skuli tekið af nýtingu í ábataskyni. 10. maí 2019 19:24 Tillaga um nýtt auðlindaákvæði „yfirgengilegt hneyksli“ Þorvaldur Gylfason lét í ljós óánægju sína með útspilið á Facebook-síðu sinni í kvöld. 10. maí 2019 23:25 Mest lesið Starfsmaður Base Parking á 170 á bíl viðskiptavinar Innlent Ákærður fyrir leynilega nektarmynd í Nauthólsvík Innlent Lokuðu þorpi í leit að svörum um hvarf tveggja ára drengs Erlent Próftökubann og refsingar fyrir svindlara Innlent Stærsti gígurinn orðinn „formfagur“ Innlent Vill að Færeyjar fái nýjan flugvöll Erlent „Þetta er dagurinn til að skella sér á skíði“ Innlent „Reynum allt til að missa þetta ekki í sömu stærð“ Innlent Hviður allt að 35 metrar á sekúndu og hætt við sandfoki Innlent Lýsisskip strandaði í Fáskrúðsfirði Innlent Fleiri fréttir „Reynum allt til að missa þetta ekki í sömu stærð“ Skíðin fundust óskemmd í umferðinni Starfsmaður Base Parking á 170 á bíl viðskiptavinar Vill meiri og betri löggæslu í Mýrdalshreppi Mikil aðsókn í neyðarskýli Próftökubann og refsingar fyrir svindlara Ákærður fyrir leynilega nektarmynd í Nauthólsvík Hádegisfréttir Bylgjunnar Hviður allt að 35 metrar á sekúndu og hætt við sandfoki „Þetta er dagurinn til að skella sér á skíði“ Ógnaði dyraverði skemmtistaðar með hníf Lýsisskip strandaði í Fáskrúðsfirði Stærsti gígurinn orðinn „formfagur“ Vilja einfalda fólki að komast til sjúkraþjálfara Vélsleðamaður lenti í snjóflóði Kvöldfréttir Stöðvar 2 Hætt við framboð og vonast eftir þjóðhollum og guðræknum forseta Ísland að tapa í slagnum um ferðamenn „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Aðstoða göngumann á Móskarðshnjúkum Íbúar Hlíða velta fyrir sér dularfullum hvelli Ísland sé í torfkofanum í meðferð alvarlegra atvika Ný og glæsileg skólaþyrping byggð á Hellu Hamfaragámur Bónus tryggir kældan mat í neyðarástandi Fullkomlega sáttur við ákvörðun sína en útilokar ekkert „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Hádegisfréttir Bylgjunnar Svipar til gamalla óupplýstra rána Sýknaður af ákæru um að hafa tekið í háls barns Líkamsárás til rannsóknar eftir nóttina Sjá meira
Formenn stjórnmálaflokkanna birtu í gær tillögur að nýjum stjórnarskrárákvæðum sem varða umhverfisvernd og nýtingu náttúruauðlinda. Um er að ræða breytingar á tillögum stjórnlagaráðs sem vann að tillögu að nýrri stjórnarskrá Íslands og birt var árið 2011. Ný tillaga gerir nokkrar breytingar á orðalagi sem fela í sér mun rýmri túlkun á ákvæðunum. Í samtali við fréttastofu sagði Gísli Tryggvason, lögmaður sem sat í stjórnlagaráði, að tillaga stjórnlagaráðs hafa verið mun ítarlegri og ákveðnari að mörgu leyti. „Það helsta sem vantar í nýtt stjórnarskrárfrumvarp um nýtingu náttúruauðlinda er að nýting skuli veitt gegn fullu gjaldi en í frumvarpi formanna stjórnmálaflokkanna segir aðeins að með lögum skuli kveða á um gjaldtöku fyrir heimildir til nýtingar í ábótaskyni. Með því getur Alþingi samþykkt mjög lágt gjald og hægt er að ákveða undirverð um sameiginlega nýtingu auðlinda. Þetta hefur verið gert í áratugi til skaða við land og þjóð.“Auðlindir hafsins Gísli segir að enn fremur þyrfti að tiltekinn tíma sem nýtingarréttur væri veittur ætti að vera hóflegt, en sagði stjórnlagaráð ekki hafa gengið svo langt að ákveða fjölda ára í tillögu sinni þar sem tímabilið gæti verið mismunandi fyrir mismunandi auðlindir. Í annarri málsgrein í tillögu stjórnlagaráðs sé einnig tekið fram hvaða náttúruauðlindir falli undir þessi lög, svo sem auðlindir hafs, en kvótahafar hafi löngum haldið því fram að þeir hafi einhverskonar eignarrétt á auðlindinni sem varinn sé af stjórnarskrá. Líta eigi á kvóta af fiskveiðum sem afnotarétt sem borga eigi fullt gjald fyrir og líta eigi á sem leigu en ekki skatt. „Almannaþjónusta mun aldrei verða almennileg fyrr en fullt gjald verður tekið fyrir auðlindir í þjóðareigu,“ sagði Gísli. Hann lýsir undrun sinni yfir því að enn sé ekki búið að taka tillögu að stjórnarskrá í gildi sem aukinn meirihluti íslensku þjóðarinnar lýstu stuðningi yfir. Slík framganga við kjósendur myndi ekki viðgangast í öðrum löndum.Samanburður á tillögu Stjórnlagaráðs að 34. grein og tillögu formanna stjórnmálaflokkanna að 34. grein sem varðar nýtingu náttúruauðlinda. Rauðletruð eru atriði sem ekki er að finna í nýrri tillögu.Þjóðareign samkvæmt stjórnarskrá Í greinargerð sem fylgdi tillögu stjórlagaráðs kemur fram: „Í 2. mgr. eru talin upp dæmi um helstu tegundir auðlinda í þjóðareigu, svo sem nytjastofna í hafinu, aðrar auðlindir hafs og hafsbotns innan íslenskrar lögsögu, vatns- og virkjunarréttindi og jarðhita- og námaréttindi. Þessi upptalning er í samræmi við athugasemdir þær sem fylgdu frumvarpi dr. Gunnars Thoroddsen 1983 nema hér er kveðið á um að einnig þessar auðlindir skuli vera í þjóðareign samkvæmt stjórnarskrá frekar en samkvæmt ákvörðun Alþingis. Við bætist ákvæði um að með lögum megi kveða á um þjóðareign á auðlindum undir tiltekinni dýpt frá yfirborði jarðar. Hér er t.d. átt við hugsanlega olíufundi eða málma djúpt undir hvort heldur í almenningum eða einkajörðum. Upptalningunni er ekki ætlað að vera tæmandi. Til dæmis er ekki tekin afstaða til þess hversu fara skuli með villta lax- og silungsstofna sem ganga úr sjó í ár á einkajörðum. Í því felst sú afstaða að Alþingi skuli kveða á um þau mál.“ Samanburður á tillögu stjórnlagaráðs að 33. grein og tillögu formanna stjórnmálaflokkanna að sömu grein. Greinin varðar umhverfisvernd. Rauðletruð eru atriði sem finnast ekki í hinni tillögunni.Í greinargerð sem fylgdi 33. grein í tillögu stjórnlagaráðs stendur: „Sérstök grein um vernd náttúrunnar í stjórnarskrá er löngu tímabær og hefur átt sér langan aðdraganda. [...] Stjórnlagaráð hafði til hliðsjónar einróma ákall Þjóðfundar, stjórnlaganefndar, fjölmargra fulltrúa ráðsins sjálfs og margvíslegra hagsmunasamtaka. [...] Ljóst er að ákvæði um umhverfi og náttúru hafa á undanförnum árum ratað í stjórnarskrár æ fleiri erlendra ríkja, og verða ítarlegri og afdráttarlausari. Skilningur á mikilvægi umhverfis fyrir heilbrigði og afkomu mannkyns fer því vaxandi. Ákvæði fjalla yfirleitt um réttindi núlifandi og komandi kynslóða og hefur gætt tilhneigingar til að setja þau meðal mannréttindaákvæða í stjórnarskrám.Nauðsyn aukinnar verndar Á þjóðfundi var mjög rætt um náttúru Íslands og þar komu fram sterk viðhorf um nauðsyn aukinnar verndar og sjálfbærni við nýtingu auðlinda og náttúrugæða af öllu tagi til að ekki yrði gengið á rétt náttúrunnar og komandi kynslóða á Íslandi. Í tillögum stjórnlaganefndar var skylda einnig lögð á herðar almennings með því að kveða á um að hann skyldi „ganga vel um og virða náttúruna“. Er sú hugsun að réttindum fylgi skyldur og ábyrgð raunar rauður þráður í störfum Stjórnlagaráðs og var talið að afar mikilvægt væri að árétta þá hugsun strax í byrjun ákvæðis tengdu umhverfi og náttúru Í 3. mgr. er fjallað um sjálfbæra nýtingu á náttúruauðlindum og jafnrétti kynslóðanna. Þar er réttur náttúrunnar sjálfur tilgreindur.“
Alþingi Fréttaskýringar Stjórnarskrá Tengdar fréttir Leggja fram tillögu að nýju auðlindaákvæði í stjórnarskrá: Auðlindir náttúru landsins tilheyri íslensku þjóðinni Auðlindir náttúru landsins tilheyra íslensku þjóðinni samkvæmt tillögu að breytingu á stjórnarskrá landsins. Einnig er lagt til að enginn geti fengið varanleg afnot af auðlindunum og gjald skuli tekið af nýtingu í ábataskyni. 10. maí 2019 19:24 Tillaga um nýtt auðlindaákvæði „yfirgengilegt hneyksli“ Þorvaldur Gylfason lét í ljós óánægju sína með útspilið á Facebook-síðu sinni í kvöld. 10. maí 2019 23:25 Mest lesið Starfsmaður Base Parking á 170 á bíl viðskiptavinar Innlent Ákærður fyrir leynilega nektarmynd í Nauthólsvík Innlent Lokuðu þorpi í leit að svörum um hvarf tveggja ára drengs Erlent Próftökubann og refsingar fyrir svindlara Innlent Stærsti gígurinn orðinn „formfagur“ Innlent Vill að Færeyjar fái nýjan flugvöll Erlent „Þetta er dagurinn til að skella sér á skíði“ Innlent „Reynum allt til að missa þetta ekki í sömu stærð“ Innlent Hviður allt að 35 metrar á sekúndu og hætt við sandfoki Innlent Lýsisskip strandaði í Fáskrúðsfirði Innlent Fleiri fréttir „Reynum allt til að missa þetta ekki í sömu stærð“ Skíðin fundust óskemmd í umferðinni Starfsmaður Base Parking á 170 á bíl viðskiptavinar Vill meiri og betri löggæslu í Mýrdalshreppi Mikil aðsókn í neyðarskýli Próftökubann og refsingar fyrir svindlara Ákærður fyrir leynilega nektarmynd í Nauthólsvík Hádegisfréttir Bylgjunnar Hviður allt að 35 metrar á sekúndu og hætt við sandfoki „Þetta er dagurinn til að skella sér á skíði“ Ógnaði dyraverði skemmtistaðar með hníf Lýsisskip strandaði í Fáskrúðsfirði Stærsti gígurinn orðinn „formfagur“ Vilja einfalda fólki að komast til sjúkraþjálfara Vélsleðamaður lenti í snjóflóði Kvöldfréttir Stöðvar 2 Hætt við framboð og vonast eftir þjóðhollum og guðræknum forseta Ísland að tapa í slagnum um ferðamenn „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Aðstoða göngumann á Móskarðshnjúkum Íbúar Hlíða velta fyrir sér dularfullum hvelli Ísland sé í torfkofanum í meðferð alvarlegra atvika Ný og glæsileg skólaþyrping byggð á Hellu Hamfaragámur Bónus tryggir kældan mat í neyðarástandi Fullkomlega sáttur við ákvörðun sína en útilokar ekkert „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Hádegisfréttir Bylgjunnar Svipar til gamalla óupplýstra rána Sýknaður af ákæru um að hafa tekið í háls barns Líkamsárás til rannsóknar eftir nóttina Sjá meira
Leggja fram tillögu að nýju auðlindaákvæði í stjórnarskrá: Auðlindir náttúru landsins tilheyri íslensku þjóðinni Auðlindir náttúru landsins tilheyra íslensku þjóðinni samkvæmt tillögu að breytingu á stjórnarskrá landsins. Einnig er lagt til að enginn geti fengið varanleg afnot af auðlindunum og gjald skuli tekið af nýtingu í ábataskyni. 10. maí 2019 19:24
Tillaga um nýtt auðlindaákvæði „yfirgengilegt hneyksli“ Þorvaldur Gylfason lét í ljós óánægju sína með útspilið á Facebook-síðu sinni í kvöld. 10. maí 2019 23:25