Menn eru nokkuð sniðhvassir þessa dagana Gunnþóra Gunnarsdóttir skrifar 30. september 2017 10:00 Sölvi fiskaði orð upp úr fornritunum sem honum þóttu skemmtileg og eru dauð núna eða enn í málinu. Vísir/Anton Brink Mörg gleymd orð eru góð og mér finnst þau mættu alveg lifna aftur. Eitt af þeim er herneskja. Það ætti vel við núna þegar verið er að tala um herbúnað Norður-Kóreu. Herneskja er úr riddarasögu, riddarar áttu herneskju, brynju, hjálm, skjöld og sverð. Til var líka orðið barneskja sem orðið bernska útrýmdi. Orð sem eru mynduð eins og harðneskja í nútímamáli. Sniðhvass er gott orð, þýðir það sama og vígdjarfur eða herskár. Það passar nú aldeilis um pólitíkina núna, þar eru menn nokkuð sniðhvassir þessa dagana og nú er eftir að finna einhverja „sendilega“ til að fara í framboð, sendilegir eru þeir sem eru frambærilegir.“ Það er Sölvi Sveinsson, fyrrverandi skólameistari í Ármúla og Versló, sem hefur orðið. Ný bók er komin út eftir hann: Geymdur eða gleymdur orðaforði, sú fimmta sem hann skrifar í sama flokki – með fram öðrum störfum. „Ég byrjaði árið 1991 á bók sem heitir Íslensk orðtök með skýringum og dæmum úr daglegu máli. Í kjölfarið komu Íslenskir málshættir, svo Saga orðanna og árið 2015 gaf ég út Táknin í málinu. Samhliða þessu öllu dundaði ég við þá bók sem var að koma út núna. Las allar útgáfur Hins íslenska fornritafélags, Íslendingasögur, konungasögur, biskupasögur og fleira og fiskaði upp orð sem mér fannst skemmtileg og eru ýmist dauð núna eða enn í málinu.“Nýja bókin ætti að nýtast þeim sem vilja auðga mál sitt, að mati Sölva. „Fjölmiðlar eru dálítið grimmir í að gera einhver orð vinsæl. Nú þegar flestir eru farnir að vinna innanhúss talar fólk oft um snjóstorm. Það er bein þýðing úr erlendum málum en við eigum mörg orð meira lýsandi yfir slíkt veður, svo sem skafrenning, éljagang, snjókomu, byl, hríð, kafald og logndrífu,“ nefnir hann sem dæmi. Þrátt fyrir allt telur Sölvi íslenskt mál enn fjölbreytt. „Orðaforði þjóðar hlýtur alltaf að vera síbreytilegur af því fólk þarf að hafa orð yfir alla hluti sem það hefur í kringum sig. Enn lifir margt úr gamla málinu, þó að það fari minnkandi, en margt hefur líka bæst við með nýrri tækni, nýjum búsetuháttum og aðstæðum. Því held ég að íslenskan hafi aldrei verið notuð um fjölbreyttari svið en núna. Hins vegar hefur málið týnt mörgum af fallegum blæbrigðum sínum, því einstök orð vilja verða svo frek að þau útrýma öðrum.“ Menning Mest lesið Byrjuðu saman sex árum eftir fyrstu skilaboðin Lífið Ætlar ekki að láta fjarlægja nafn Kleina Lífið Alexandra greifynja breytir nafninu Lífið Forsetaáskorunin: Fraus á fyrsta Ted fyrirlestrinum en fann sig í augum Sally Fields Lífið Nefnir nautin eftir þekktum íslenskum röppurum og Bent er alltaf með eitthvað vesen Lífið Svaraði engu um Affleck Lífið Birnir og Bríet gefa saman út plötu Lífið Segir konur fórna líkama sínum og heilsu á meðgöngu Lífið Rakel María fann draumaprinsinn Lífið Egill mætti með barnabörnin á forsýningu Snertingar Bíó og sjónvarp Fleiri fréttir „Leikmyndin er auðvitað algjört rusl“ Gríman 2024: Saknaðarilmur hlaut flestar tilnefningar Barbara Hannigan stjórnar Sinfóníuhljómsveitinni Bergur Þór nýr leikhússtjóri Leikfélags Akureyrar Nóbelsverðlaunahafinn Alice Munro er látin Fjögurra ára rússíbanareið að baki Vilja vekja áhuga ungu kynslóðarinnar á töfrum klassískrar tónlistar Hildur, Rán og Ásta fá Barnabókaverðlaun Reykjavíkurborgar Bein útsending: Setning Barnamenningarhátíðar Besti vinur úlfanna hlakkar til að tengjast áhorfendum í Hörpu Nýr safnstjóri Listasafnsins á Akureyri Þau eru tilnefnd til Maístjörnunnar Eigandinn heltekinn af skrímslaverkunum hans Sindra Kveður Tjarnarbíó: „Of lítið og of seint“ Þessi voru tilnefnd til barna- og unglingabókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs Vatnið alltaf heillað þrátt fyrir mikla hræðslu Stórglæsilegar stjörnur á Eddunni Á ferð með mömmu hlaut níu Eddur Ætlar aldrei að setjast í helgan stein Sjá meira
Mörg gleymd orð eru góð og mér finnst þau mættu alveg lifna aftur. Eitt af þeim er herneskja. Það ætti vel við núna þegar verið er að tala um herbúnað Norður-Kóreu. Herneskja er úr riddarasögu, riddarar áttu herneskju, brynju, hjálm, skjöld og sverð. Til var líka orðið barneskja sem orðið bernska útrýmdi. Orð sem eru mynduð eins og harðneskja í nútímamáli. Sniðhvass er gott orð, þýðir það sama og vígdjarfur eða herskár. Það passar nú aldeilis um pólitíkina núna, þar eru menn nokkuð sniðhvassir þessa dagana og nú er eftir að finna einhverja „sendilega“ til að fara í framboð, sendilegir eru þeir sem eru frambærilegir.“ Það er Sölvi Sveinsson, fyrrverandi skólameistari í Ármúla og Versló, sem hefur orðið. Ný bók er komin út eftir hann: Geymdur eða gleymdur orðaforði, sú fimmta sem hann skrifar í sama flokki – með fram öðrum störfum. „Ég byrjaði árið 1991 á bók sem heitir Íslensk orðtök með skýringum og dæmum úr daglegu máli. Í kjölfarið komu Íslenskir málshættir, svo Saga orðanna og árið 2015 gaf ég út Táknin í málinu. Samhliða þessu öllu dundaði ég við þá bók sem var að koma út núna. Las allar útgáfur Hins íslenska fornritafélags, Íslendingasögur, konungasögur, biskupasögur og fleira og fiskaði upp orð sem mér fannst skemmtileg og eru ýmist dauð núna eða enn í málinu.“Nýja bókin ætti að nýtast þeim sem vilja auðga mál sitt, að mati Sölva. „Fjölmiðlar eru dálítið grimmir í að gera einhver orð vinsæl. Nú þegar flestir eru farnir að vinna innanhúss talar fólk oft um snjóstorm. Það er bein þýðing úr erlendum málum en við eigum mörg orð meira lýsandi yfir slíkt veður, svo sem skafrenning, éljagang, snjókomu, byl, hríð, kafald og logndrífu,“ nefnir hann sem dæmi. Þrátt fyrir allt telur Sölvi íslenskt mál enn fjölbreytt. „Orðaforði þjóðar hlýtur alltaf að vera síbreytilegur af því fólk þarf að hafa orð yfir alla hluti sem það hefur í kringum sig. Enn lifir margt úr gamla málinu, þó að það fari minnkandi, en margt hefur líka bæst við með nýrri tækni, nýjum búsetuháttum og aðstæðum. Því held ég að íslenskan hafi aldrei verið notuð um fjölbreyttari svið en núna. Hins vegar hefur málið týnt mörgum af fallegum blæbrigðum sínum, því einstök orð vilja verða svo frek að þau útrýma öðrum.“
Menning Mest lesið Byrjuðu saman sex árum eftir fyrstu skilaboðin Lífið Ætlar ekki að láta fjarlægja nafn Kleina Lífið Alexandra greifynja breytir nafninu Lífið Forsetaáskorunin: Fraus á fyrsta Ted fyrirlestrinum en fann sig í augum Sally Fields Lífið Nefnir nautin eftir þekktum íslenskum röppurum og Bent er alltaf með eitthvað vesen Lífið Svaraði engu um Affleck Lífið Birnir og Bríet gefa saman út plötu Lífið Segir konur fórna líkama sínum og heilsu á meðgöngu Lífið Rakel María fann draumaprinsinn Lífið Egill mætti með barnabörnin á forsýningu Snertingar Bíó og sjónvarp Fleiri fréttir „Leikmyndin er auðvitað algjört rusl“ Gríman 2024: Saknaðarilmur hlaut flestar tilnefningar Barbara Hannigan stjórnar Sinfóníuhljómsveitinni Bergur Þór nýr leikhússtjóri Leikfélags Akureyrar Nóbelsverðlaunahafinn Alice Munro er látin Fjögurra ára rússíbanareið að baki Vilja vekja áhuga ungu kynslóðarinnar á töfrum klassískrar tónlistar Hildur, Rán og Ásta fá Barnabókaverðlaun Reykjavíkurborgar Bein útsending: Setning Barnamenningarhátíðar Besti vinur úlfanna hlakkar til að tengjast áhorfendum í Hörpu Nýr safnstjóri Listasafnsins á Akureyri Þau eru tilnefnd til Maístjörnunnar Eigandinn heltekinn af skrímslaverkunum hans Sindra Kveður Tjarnarbíó: „Of lítið og of seint“ Þessi voru tilnefnd til barna- og unglingabókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs Vatnið alltaf heillað þrátt fyrir mikla hræðslu Stórglæsilegar stjörnur á Eddunni Á ferð með mömmu hlaut níu Eddur Ætlar aldrei að setjast í helgan stein Sjá meira