Innlent

Saga Kötlu

Frá Kötlugosi 1918.
Frá Kötlugosi 1918.
Katla er eitt hættulegasta eldfjall landsins og hafa hlaup úr Kötlu valdið gríðarlegu tjóni á Suðurlandi. Talið er að Katla hafi gosið um tuttugu sinnum frá landnámi en síðasta stóra gos í Kötlu varð árið 1918. Mesta hættan af Kötlugosunum liggur í jökulhlaupum.

Árið 1721 varð eitt mesta gjóskugos Kötlu og fylgdi því gríðarlegt jökulhlaup. Hlaupið kom úr Kötlugjá og rann með svo miklum krafti til sjávar að flóðbylgja myndaðist sem olli meðal annars tjóni í Vestmannaeyjum. Jökulhlaupin úr Kötlu hafa lagt byggðir í auðn, auk þess að mynda mikil sandflæmi umhverfis Kötlu og færa út strandlengju landsins.

Katla er ein virkasta eldstöð landsins og eru Kötlugos á sögulegum tíma um tuttugu talsins. Skráð gos, sem skilið hafa eftir sig gjóskulag í nágrenni Mýrdalsjökuls er átján. Katla hefur gosið á 40 til 80 ára fresti, stysta hvíld milli gosa er 13 ár en talið er að allt að 95 ár ghafi liðið milli gosa fyrr á öldum. Síðasta Kötlugos varð árið 1918 og því var Katla komin á tíma, eins og það er orðað, og gosið í dag eitthvað sem menn hafa reiknað með.

Aðdragandi Kötlugosa eru snarpir jarðskjálftar. Kötlugos eru yfirleitt öflug þeytigos og nær gosmökkurinn oft náð mikilli hæð.

Gjóskufall er oft mikið úr Kötlugosum og dregur hægar úr gjóskufallinu en til dæmis í Heklugosum. Gos í Kötlu hafa varað í allt að fimm mánuði. Önnur hætta sem fylgir Kötlugosum eru miklar skruggur og eldingar. Getur eldingum slegið niður í að minnsta kosti 30 kílómetra fjarlægð frá Kötlu. Tvær manneskjur létust af völdum eldinga í Kötlugosinu 1755.

Gos í Kötlu hafa valdið einhverjum mestu umhverfisbreytingum sem orðið hafa á sögulegum tíma hér á landi. Eldgjárgosið breytti landslagi, vatnafari og möguleikum á landnýtingu á öllu suðurlandi. Sandflæmin umhverfis Mýrdalsjökul, til dæmis Skógasandur, Sólheimasandur og Mýrdalssandur, bera afleiðingum Kötlugosa vitni.



Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur.

Fleiri fréttir

Sjá meira


×