„Magnús var elskaður af öllum sem kynntust honum“

Saga Magnúsar Andra er ekki einsdæmi. 

Ekkert lát á þróuninni

Fram kom í frétt Vísis í október síðastliðnum að fleiri en tvö hundruð væru í gagnreyndri lyfjameðferð vegna ópíóðafíknar á Vogi þó að Vogur væri einungis bara með samning við ríkið til að þjónusta níutíu sjúklinga.

Aldrei hafa fleiri látist hér á landi vegna ofneyslu ópíóða en árið 2021. Ópíóðafíkn verður útbreiddari með hverju árinu sem líður ef marka má nýjar tölur frá Landlæknisembættinu. Að sögn læknis á Vogi er ópíóðafíkn ekki aðeins að aukast hlutfallslega, heldur er eðli hennar breytt.

Þá segir Valgerður Rúnarsdóttir, forstjóri Vogs og framkvæmdastjóri lækninga hjá SÁÁ í samtali við Læknablaðið í október síðastliðnum að ekkert lát sé á þróuninni í ópíóíðafíkn.

„Fólk með fíknsjúkdóm er að deyja alltof ungt. Við verðum að bregðast við og hafa dyrnar í meðferð opnar, ekki síst fyrir þá sem taka ópíóíða.“

Elskaður af öllum

Guðrún Katrín Sandholt, móðir á Akranesi, birti á dögunum færslu á Facebook sem vakið hefur mikla athygli. Þar rekur hún sögu Magnúsar Andra sonar síns og erfiða baráttu hans og fjölskyldunnar við að fá úrræði.

Vandi Magnúsar Andra var þess eðlis að hann lenti á milli þilja í kerfinu, að sögn Guðrúnar.

Guðrún segist óska þess að enginn þurfi að upplifa þær þjáningar sem fjölskylda Magnúsar Andra gangi nú í gegnum. Guðrún bendir jafnframt á þá staðreynd að í sömu viku og Magnús Andri lést hafi fjölskyldan fengið veður af fimm öðrum andlátum sem öll séu lyfjatengd.

„Við munum aldrei hætta að berjast fyrir syni okkar, vekja athygli á hvað þetta kerfi gallað fyrir ungmenni með fíknisjúkdóm. Ef ég tala bara út frá persónulegri reynslu, þá var sonur minn í ópíóðum, var að berjast við að verða edrú, og tíu dagar á Vogi eða nokkrir dagar á fíknigeðdeild er langt frá því að vera nóg. Það er hræðilegt að horfa upp á barnið sitt fara í gegnum hræðileg fráhvörf, og þurfa að bíða í einhverja mánuði að komast í meðferð.“

Hvað viltu að fólkið þarna úti læri af sögunni hans Magnúsar? Hvað er mikilvægt að komist til skila?

„Það þarf að gerast eitthvað hérna á þessu landi fyrir fólk með fíknisjúkdóm. Það eiga ekki að vera biðlistar. Fólk er að deyja af því að fá ekki þá þjónustu sem þarf, að það sé eitt sjúkrahús fyrir afeitrun, og fíknigeðdeild með nokkur rúm. Stjórnvöld þurfa að gera eitthvað í þessum málum, hætta að líta á þennan sjúkdóm sem B sjúkdóm, því þetta er grafalvarlegur og lífshættulegur sjúkdómur.“

Skrifa Guðrúnar hafa vakið töluverð viðbrögð. 

„Við foreldrar Magga erum djúpt snortin af skilaboðum sem við höfum fengið frá foreldrum sem hafa lent í þá hryllilegustu sorg sem nokkur manneskja fer í gegnum, að missa barnið sitt,“ segir Guðrún í samtali við Vísi.

„Magnús var elskaður af öllum sem kynntust honum, hann var ekkert minna elskaður þó hann hafi verið með fíknisjúkdóm.“

Mikil aukning

Færsla Guðrúnar Katrínar er sterkt innlegg í þá umræðu sem skapast hefur undanfarna daga varðandi aukna tíðni lyfjatengdra andláta hjá ungmennum.

Í færslu sem farið hefur víða á samfélagsmiðlum undanfarin sólarhring er fullyrt að fimmtán einstaklingar hafi látist vegna ofskömmtunar á síðustu tveimur vikum. Vísi er ekki kunnugt um uppruna þeirra upplýsinga sem hafa ekki fengið staðfestar hjá opinberum aðilum. 

Í umræddri færslu er jafnframt bent á aukningu á því að verið sé að blanda ópíóðalyfinu fentanýl við fíkniefni á borð við oxycontin, kókaín og LSD.

Hafrún Elísa Sig­urðardótt­ir er teym­is­stýra skaðam­innk­un­ar­verk­efn­is Rauða kross­ins en Rauði Krossinn starfrækir verkefnið Frú Ragnheiður.

Í samtali við Vísi segir hún starfsfólk Frú Ragnheiðar hafa orðið vart við aukningu á undanförnum vikum og mánuðum þegar kemur að and­lát­um í kjöl­far ofskömmt­un­ar fíkni­efna.

„Seinustu vikur og mánuði höfum við tekið eftir aukningu á því að fólk er að taka of stóra skammta,“ segir Hafrún og á þar við efni á borð við oxycontin og contalgin.

„Við erum að heyra það reglulega að fólk innan okkar skjólstæðingahóps hefur áhyggjur af því efni sem það hefur keypt og telja að það sé búið að setja út í það vafasöm íblöndunarefni, það er að segja fentanýl. En það er hins vegar enginn að mæla efnin, þannig að það er enginn með þetta staðfest. Þetta er meira tilfinning hjá fólki sem þekkir þessi efni sem það notar daglega, það finnur fyrir öðruvísi áhrifum.“

Hafrún segir klárlega hægt að tala um ópíóðafarald.

„Það er alltaf jafn mikil eftirspurn, en stundum er framboðið minna og þá fer fólk að búa til þessar töflur og pressa þær. Þá kemur áhættan, því það er verið að blanda allskonar efnum í þessar pillur. Fólk veit aldrei nákvæmlega hvort það er að fá pressaða töflu eða töflu frá lyfjafyrirtæki og það veit ekki hversu hátt magn er í töflunni.“

Hafrún segir brýna þörf á fræðslu um vímuefni. Það sé mikilvægt að opna umræðuna.

„Við þurfum að þora að tala um vímuefni. Þetta er svo mikið feimnismál, og fólk er ekki að treysta sér til að leita að fræðslu um hvaða efni það þarf að varast, og hvaða efni hafa hvaða áhrif. Það er svo hættulegt, vegna þess að þá er fólk bara hvert í sínu horni.“

Ofskömmtun af völdum ópíóðalyfja getur valdið öndunarstoppi og jafnvel dauða. Eitt af verkefnum Frú Ragnheiðar undafarið ár er dreifing á lyfinu Naloxone í nefúðaformi , en lyfið er notað þegar þörf er á neyðarmeðferð vegna ofneyslu ópíóða.

Hafrún bendir á að stór hópur þeirra sem nota efnin, sérstaklega ungmenni og fólk með flókinn fíknivanda, eru ekki skjólstæðingar Frú Ragnheiðar og hafa þar af leiðandi ekki aðgengi að Naloxone.

„Þetta eru einstaklingar sem eru ekki eins mikið að nota efnin í æð, heldur meira munnlega. Þetta er samt mikill áhættuhópur. Þetta eru til dæmis ungmenni sem eru á djamminu og eru meira að prófa sig áfram, og þau þekkja ekki vel inn á þol sitt,“ segir Hafrún og bætir við að þess vegna sé mikilvægt að tryggja aðgengi að Naloxone.  Víða um heim hefur aðgengi að lyfinu batnað til muna en hérlendis er enn gerð sú krafa að lyfið sé skrifað út af lækni á kennitölu einstaklings

„Fólk ætti að geta orðið sér út um það alls staðar, rétt eins og með önnur lausasölulyf.“