Kæri Ásmundur, hvað kom fyrir barnið? Diljá Ámundadóttir Zoega skrifar 18. október 2022 08:31 Ég var að klára að horfa á blaðamannafundinn sem þú hélst um umbyltingu á menntakerfinu og má til með að skrifa þér nokkrar línur. Ég ber miklar væntingar til þessara breytinga sem þú boðar og þá helst sem lútar að umsvifameiri stuðningi við börn sem búa við erfiðar aðstæður. Ég var varaborgarfulltrúi í 12 ár eða frá 2010 - 2022 og átti meðal annars sæti í skóla- og frístundaráði, velferðarráði, mannréttindaráði og ofbeldisvarnarnefnd borgarinnar um árabil. Á fundum þessara ráða fengum við ótal kynningar um stöðu barna í Reykjavík. Á þessum tíma tók ég eftir því að sjaldan voru mikilvægar upplýsingar tengdar saman og skoðaðar í stærra samhengi og mér varð ljóst að það þarf að breyta allri heildarnálgun í málaflokknum. Við eigum það nefnilega til að benda bara á það sem er að og spyrja: „Hvað er eiginlega að þessu barni?” - en sjaldnar er rætt um „Hvað kom fyrir barnið?” Sögurnar bak við tölurnar Rannsóknir hafa sýnt að 16,4% barna verði fyrir ofbeldi fyrir 18 ára afmælisdaginn sinn en það gera 13 þúsund börn á Íslandi. Börn sem búa við hvers konar ofbeldi eiga mun erfiðara með að einbeita sér að námi vegna einkenna áfallastreitu. Fyrir utan tölfræði um ofbeldi þá er talið að eitt barn af sautján sé með málþroskaröskun sem eykur líkurnar á því að þetta sama barn flokkist inn í “getur ekki lesið sér til gagns”-flokkinn. Vissir þú að 70% fanga hafa verið með málþroskaröskun? Þeir flosna snemma upp úr námi án þess að fá viðeigandi stuðning með hörmulegum afleiðingum fyrir þessa einstaklinga og miklum kostnaði fyrir samfélagið allt. Hver er lífsins saga þeirra heimilislausu karla sem neituðu að yfirgefa Neyðarskýlið á Granda vegna þess að þeir treysta sér ekki að vera úti í kuldanum. Hvaða áföllum urðu þær konur sem nú fylla Konukot á hverri nóttu fyrir í barnæsku? Hvað kom fyrir þessa ungu menn sem nú sitja í gæsluvarðhaldi vegna gruns um áform um hryðjuverk? Hvað leiddi þá á þennan stað sem þeir eru á núna? Eða ungmenni sem stunda líkamsárásir í miðborginni eða fremja ofbeldisbrot á jafnöldrum sínum og kennurum? Hver er forsagan að þessum vanda þeirra? Hvað er um að vera á þeim heimilum hjá börnum sem senda hinsegin börnum hrottaleg og meiðandi hljóðskilaboð á samfélagsmiðlum? Það þarf að setja þessa hljóðbúta í samhengi við þá staðreynd að á árunum 2020-2021 féllu þrjú ungmenni á aldrinum 13-16 ára fyrir eigin hendi, tvö af þeim voru hinsegin. Ég er nokkuð viss um að þú fáir sama sting í magann og ég þegar fókusinn er alltaf á því afhverju vaxandi hópur barna geti ekki lesið sér til gagns í stað þess að horfa heildarmyndina. Áföll í barnæsku tengd geðheilsuvanda og heilsubrest á fullorðinsárum Talið er að 60% barna verði fyrir áfalli eða lifi við viðvarandi álag fyrir 18 ára aldur. Rannsóknir á borð við ACE (Adverse childhood experience) og hin íslenska Áfallasaga kvenna sýna svo fram á sterk tengsl á milli áfalla í æsku og heilsubrests, geð- eða fíknivanda á fullorðinsárum. Algengustu áföllin sem börn upplifa í barnæsku: Fíkni- og geðsjúkdómur í fjölskyldu Ofbeldi - andlegt, kynferðislegt og líkamlegt Fátækt Skilnaður foreldra og erfið samskipti í kjölfarið Sorg vegna ástvinamissis Vanræksla og öryggisleysi á heimili Svo er það jú Heckney-kúrfan svokallaða sem sýnir okkur skýrt fram á að því fyrr sem fjárfest er í ævi hvers og eins, því meiri sparnaður verður í kerfinu með virkni og þátttöku allra. Sparnaður verður til með bættum námsárangri og minni þörf fyrir viðbótarstuðning í skólakerfinu, aukin þátttaka á vinnumarkaði og sparnaði í heilbrigðis, dóms/fangelsis og félagslega kerfinu. Afhverju þurfum við áfallamiðaða nálgun í skólakerfinu? Í febrúar 2022 fékk ég samþykkta tillögu mína í Skóla- og frístundaráði Reykjavíkurborgar um innleiðingu að auknum stuðningi við starfsfólk skólakerfisins (leik- og grunnskóla og frístundaheimila) til að mæta þeim börnum sem þurfa á því að halda vegna áfalla, sorgar eða viðvarandi andlegs álags og eiga því erfitt með að stunda nám. Það má því eiginlega að segja að þarna hafi verið lagður grunnur að því að innleiða áfallamiðaða nálgun inn í skólakerfið í Reykjavík. Með því að innleiða áfallamiðaða nálgun inn í skólakerfið er verið að horfa til þess að upplegg allra ferla sé í raun snúið við. Verið er að leggja til að taka fókusinn af birtingarmynd og einkenni vanda (afleiðingar) og kafa ofan í rót vandans (orsök). Allt með það að markmiði að börnum líði vel inni í námsumhverfinu. Mikilvægt er að aðskilja áfallamiðaða nálgun frá áfallamiðaðri meðferð. Meðferð er alltaf í höndum fagaðila á borð við sálfræðinga. Skólakerfið sjálft þarf að byggja áfallamiðaða nálgun (e. Trauma informed care) á fjórum lykilþáttum: Skólakerfið þarf að gera sér grein fyrir (e. realize) hversu algeng áföll sem og viðvarandi álag eru hjá börnum og fjölskyldum þeirra. Skólakerfið þarf að geta borið kennsl á (e. recognize) áhrif áfalla á hegðunarmynstur barna, þekkja einkenni áfallastreitu og birtingarmynd varnarhátta og bjarráða. Hér er sérstaklega mikilvægt að þekkja mun á viðbrögðum barna eftir aldri og félagslegum reynsluheim hvers og eins. Skólakerfið þarf að geta brugðist við (e. respond) á fjölþrepa hátt og því mikilvægt að áfallamiðuð nálgun sé skýr í stefnu kerfisins og í vitund allra starfskrafta hverrar stofnunar fyrir sig. Skólakerfið þarf að koma í veg fyrir endurupplifun áfalls innan skólarýmis (e. resist re-traumatization). Allir starfskraftar eiga að búa yfir þekkingu á hvað í skólaumhverfinu eða aðstæðum getur skapað kveikjur að áfallaupplifun barna. Því er mikilvægt að viðmót, rými og samskiptahættir séu til þess að kalla fram öryggistilfinningu, rósemi og vellíðan hjá öllum börnum. Ég veit að þetta er ansi umsvifamikil breyting, kæri Ásmundur, en við erum jú bara komin með það mikla og djúpa þekkingu á skaðlegum áhrifum áfalla í barnæsku að það er eiginlega ákveðið mannréttindabrot að líta framhjá þessu mikið lengur. Þetta er mikil skaðaminnkun og ávinningurinn birtist í fleiri myndum en krónutölum. Eftir að hafa horft á blaðamannafundinn þinn er ég þó full vonar um að hugrekkið sé til staðar og að þú látir formlega innleiða áfallamiðaða nálgun inn í allt skólakerfið okkar. Með von um skjót svör og viðbrögð við erindi mínu Kær kveðja Diljá Ámundadóttir Zoega Ps. Ef þú vilt byrja á einhverju auðveldri aðgerð þá myndi ég taka út hraðlestrarprófin alveg eins og skot. Þau eru partur af vandamálinu og draga úr árangri fyrir öll börn. Höfundur er með diplóma í sálgæslufræðum frá EHÍ og stundar nú meistaranám í sálrænum áföllum og ofbeldi við Háskólann á Akureyri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Diljá Ámundadóttir Zoëga Skóla - og menntamál Grunnskólar Börn og uppeldi Mest lesið Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson Skoðun Skoðun Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Sjá meira
Ég var að klára að horfa á blaðamannafundinn sem þú hélst um umbyltingu á menntakerfinu og má til með að skrifa þér nokkrar línur. Ég ber miklar væntingar til þessara breytinga sem þú boðar og þá helst sem lútar að umsvifameiri stuðningi við börn sem búa við erfiðar aðstæður. Ég var varaborgarfulltrúi í 12 ár eða frá 2010 - 2022 og átti meðal annars sæti í skóla- og frístundaráði, velferðarráði, mannréttindaráði og ofbeldisvarnarnefnd borgarinnar um árabil. Á fundum þessara ráða fengum við ótal kynningar um stöðu barna í Reykjavík. Á þessum tíma tók ég eftir því að sjaldan voru mikilvægar upplýsingar tengdar saman og skoðaðar í stærra samhengi og mér varð ljóst að það þarf að breyta allri heildarnálgun í málaflokknum. Við eigum það nefnilega til að benda bara á það sem er að og spyrja: „Hvað er eiginlega að þessu barni?” - en sjaldnar er rætt um „Hvað kom fyrir barnið?” Sögurnar bak við tölurnar Rannsóknir hafa sýnt að 16,4% barna verði fyrir ofbeldi fyrir 18 ára afmælisdaginn sinn en það gera 13 þúsund börn á Íslandi. Börn sem búa við hvers konar ofbeldi eiga mun erfiðara með að einbeita sér að námi vegna einkenna áfallastreitu. Fyrir utan tölfræði um ofbeldi þá er talið að eitt barn af sautján sé með málþroskaröskun sem eykur líkurnar á því að þetta sama barn flokkist inn í “getur ekki lesið sér til gagns”-flokkinn. Vissir þú að 70% fanga hafa verið með málþroskaröskun? Þeir flosna snemma upp úr námi án þess að fá viðeigandi stuðning með hörmulegum afleiðingum fyrir þessa einstaklinga og miklum kostnaði fyrir samfélagið allt. Hver er lífsins saga þeirra heimilislausu karla sem neituðu að yfirgefa Neyðarskýlið á Granda vegna þess að þeir treysta sér ekki að vera úti í kuldanum. Hvaða áföllum urðu þær konur sem nú fylla Konukot á hverri nóttu fyrir í barnæsku? Hvað kom fyrir þessa ungu menn sem nú sitja í gæsluvarðhaldi vegna gruns um áform um hryðjuverk? Hvað leiddi þá á þennan stað sem þeir eru á núna? Eða ungmenni sem stunda líkamsárásir í miðborginni eða fremja ofbeldisbrot á jafnöldrum sínum og kennurum? Hver er forsagan að þessum vanda þeirra? Hvað er um að vera á þeim heimilum hjá börnum sem senda hinsegin börnum hrottaleg og meiðandi hljóðskilaboð á samfélagsmiðlum? Það þarf að setja þessa hljóðbúta í samhengi við þá staðreynd að á árunum 2020-2021 féllu þrjú ungmenni á aldrinum 13-16 ára fyrir eigin hendi, tvö af þeim voru hinsegin. Ég er nokkuð viss um að þú fáir sama sting í magann og ég þegar fókusinn er alltaf á því afhverju vaxandi hópur barna geti ekki lesið sér til gagns í stað þess að horfa heildarmyndina. Áföll í barnæsku tengd geðheilsuvanda og heilsubrest á fullorðinsárum Talið er að 60% barna verði fyrir áfalli eða lifi við viðvarandi álag fyrir 18 ára aldur. Rannsóknir á borð við ACE (Adverse childhood experience) og hin íslenska Áfallasaga kvenna sýna svo fram á sterk tengsl á milli áfalla í æsku og heilsubrests, geð- eða fíknivanda á fullorðinsárum. Algengustu áföllin sem börn upplifa í barnæsku: Fíkni- og geðsjúkdómur í fjölskyldu Ofbeldi - andlegt, kynferðislegt og líkamlegt Fátækt Skilnaður foreldra og erfið samskipti í kjölfarið Sorg vegna ástvinamissis Vanræksla og öryggisleysi á heimili Svo er það jú Heckney-kúrfan svokallaða sem sýnir okkur skýrt fram á að því fyrr sem fjárfest er í ævi hvers og eins, því meiri sparnaður verður í kerfinu með virkni og þátttöku allra. Sparnaður verður til með bættum námsárangri og minni þörf fyrir viðbótarstuðning í skólakerfinu, aukin þátttaka á vinnumarkaði og sparnaði í heilbrigðis, dóms/fangelsis og félagslega kerfinu. Afhverju þurfum við áfallamiðaða nálgun í skólakerfinu? Í febrúar 2022 fékk ég samþykkta tillögu mína í Skóla- og frístundaráði Reykjavíkurborgar um innleiðingu að auknum stuðningi við starfsfólk skólakerfisins (leik- og grunnskóla og frístundaheimila) til að mæta þeim börnum sem þurfa á því að halda vegna áfalla, sorgar eða viðvarandi andlegs álags og eiga því erfitt með að stunda nám. Það má því eiginlega að segja að þarna hafi verið lagður grunnur að því að innleiða áfallamiðaða nálgun inn í skólakerfið í Reykjavík. Með því að innleiða áfallamiðaða nálgun inn í skólakerfið er verið að horfa til þess að upplegg allra ferla sé í raun snúið við. Verið er að leggja til að taka fókusinn af birtingarmynd og einkenni vanda (afleiðingar) og kafa ofan í rót vandans (orsök). Allt með það að markmiði að börnum líði vel inni í námsumhverfinu. Mikilvægt er að aðskilja áfallamiðaða nálgun frá áfallamiðaðri meðferð. Meðferð er alltaf í höndum fagaðila á borð við sálfræðinga. Skólakerfið sjálft þarf að byggja áfallamiðaða nálgun (e. Trauma informed care) á fjórum lykilþáttum: Skólakerfið þarf að gera sér grein fyrir (e. realize) hversu algeng áföll sem og viðvarandi álag eru hjá börnum og fjölskyldum þeirra. Skólakerfið þarf að geta borið kennsl á (e. recognize) áhrif áfalla á hegðunarmynstur barna, þekkja einkenni áfallastreitu og birtingarmynd varnarhátta og bjarráða. Hér er sérstaklega mikilvægt að þekkja mun á viðbrögðum barna eftir aldri og félagslegum reynsluheim hvers og eins. Skólakerfið þarf að geta brugðist við (e. respond) á fjölþrepa hátt og því mikilvægt að áfallamiðuð nálgun sé skýr í stefnu kerfisins og í vitund allra starfskrafta hverrar stofnunar fyrir sig. Skólakerfið þarf að koma í veg fyrir endurupplifun áfalls innan skólarýmis (e. resist re-traumatization). Allir starfskraftar eiga að búa yfir þekkingu á hvað í skólaumhverfinu eða aðstæðum getur skapað kveikjur að áfallaupplifun barna. Því er mikilvægt að viðmót, rými og samskiptahættir séu til þess að kalla fram öryggistilfinningu, rósemi og vellíðan hjá öllum börnum. Ég veit að þetta er ansi umsvifamikil breyting, kæri Ásmundur, en við erum jú bara komin með það mikla og djúpa þekkingu á skaðlegum áhrifum áfalla í barnæsku að það er eiginlega ákveðið mannréttindabrot að líta framhjá þessu mikið lengur. Þetta er mikil skaðaminnkun og ávinningurinn birtist í fleiri myndum en krónutölum. Eftir að hafa horft á blaðamannafundinn þinn er ég þó full vonar um að hugrekkið sé til staðar og að þú látir formlega innleiða áfallamiðaða nálgun inn í allt skólakerfið okkar. Með von um skjót svör og viðbrögð við erindi mínu Kær kveðja Diljá Ámundadóttir Zoega Ps. Ef þú vilt byrja á einhverju auðveldri aðgerð þá myndi ég taka út hraðlestrarprófin alveg eins og skot. Þau eru partur af vandamálinu og draga úr árangri fyrir öll börn. Höfundur er með diplóma í sálgæslufræðum frá EHÍ og stundar nú meistaranám í sálrænum áföllum og ofbeldi við Háskólann á Akureyri.
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun