Grjótkast úr glerhöll Haga Sigurgeir Sindri Sigurgeirsson skrifar 30. júlí 2015 07:00 Forstjóri Haga hefur farið mikinn síðustu daga vegna ákvörðunar verðlagsnefndar búvöru um hækkun á mjólkurvörum fyrr í þessum mánuði. Rétt er að árétta nokkur atriði vegna þess. Um langt skeið hafði verðlagsnefndin þá stefnu að halda verði lágu á vörum sem flokkaðar voru sem brýnustu nauðsynjar heimilanna svo sem mjólk og smjöri. Það var gert með því að halda verði þessara vara niðri en aðrar mjólkurvörur eru látnar niðurgreiða verð þeirra sem nefndin stýrir verðinu á. Þetta er auðvitað inngrip í markaðinn og þeir, sem telja að markaðurinn eigi að ráða öllu til sjós og lands, eru ekki ánægðir með þessa aðferðafræði. En hver er árangurinn? Í nýlegri skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands kemur fram að undanfarinn áratug hefur raunverð á mjólk og helstu mjólkurafurðum farið stöðugt lækkandi. Verð afurðanna hefur ekki fylgt almennri verðlagsþróun. Á árunum 2003–2013 hækkuðu 70% matvara meira en sú mjólkurafurð sem hækkaði mest. Fjölmargar skýrslur frá aðilum eins og Samkeppniseftirlitinu, Hagfræðistofnun og verðlagseftirliti ASÍ staðfesta að þegar kemur að álagningu og hækkunum til neytenda er verslunin mjög gróf. Þannig er lækkunum á opinberum gjöldum ekki skilað til neytenda hvort sem um er að ræða lækkun skatta, niðurfellingar tolla eða styrkingu á gengi krónunnar. Verðlagið á innlendum landbúnaðarafurðum er aftur á móti stöðugra. Þannig er árangur af verðlagsnefnd betri en þegar horft er til annarra vöruflokka þar sem verslunin ræður meiru um verðlagningu. Hefur forstjóri Haga einhverjar skýringar á þessu? Fákeppni á íslenskum matvörumarkaði skýrir hátt verð Ein möguleg skýring væri sú að það ríkir fákeppni á íslenskum matvörumarkaði þar sem Hagar eru stærstir og ráða því miklu um verðlagningu matvöru. Það er þó athyglisvert að á einu sviði nýtist fákeppnisumhverfi Haga þeim ekki og það er á mjólkurafurðum. Í umfjöllun Samkeppniseftirlitsins um dagvörumarkaðinn hefur komið fram að jafnræði og samkeppni er tryggð með núverandi skipulagi þegar kemur að mjólkurafurðum. Fyrirkomulagið tryggir samkeppnisstöðu kaupmannsins á horninu gagnvart stórum keðjum því allir fá vöruna á sama lága verðinu. Hagnaður Haga meira en 3 milljarðar króna Í kjölfarið má benda forstjóranum á að hann þarf ekki að setja þessa hækkun út í verðlagið ef hann svo kýs því smásöluálagningin er frjáls þó heildsöluverðið sé opinbert eins og fyrr segir. Til vara gæti hann látið staðar numið við 5,8% hækkunina sem hann er þegar búinn að setja út á markaðinn. Svigrúmið er talsvert sem marka má meðal annars af því að hagnaður Haga eftir skatta rekstrarárið 2014–15 var 3.838 milljónir króna. Það væri annars gaman ef forstjórinn reiknaði út hvað verðhækkanir í verslunum Haga hafa valdið miklum hækkunum á skuldum heimilanna á síðustu árum. Það yrðu stórar tölur. Auðvitað er það ekki sanngjörn fullyrðing, en það eru fullyrðingar forstjórans ekki heldur. Forstjóri Haga mætti einnig svara því hvers vegna smjör hækkaði um 5,8% í smásölu frá því í október 2013 og fram í júlí á þessu ári, en þá var engin hækkun á heildsöluverðinu. Þetta kemur fram í mælingum Hagstofu Íslands. Hann er því fyrirfram búinn að rukka fyrir helminginn af þeirri 11,6% hækkun sem verður 1. ágúst. Í nýlegri verðkönnun Alþýðusambands Íslands kom til viðbótar fram, að á sama tíma og heildsöluverð mjólkurafurða stóð í stað, hækkuðu mjólkurvörur einna mest í verslunum Haga; 6,9% í Hagkaup og 5,4% í Bónus. Þetta eru miklu meiri hækkanir en vænta mátti í kjölfar breytinga á virðisaukaskatti og afnámi sykurskatts. Forstjóra Haga er ætlað að gæta hagsmuna fyrirtækisins. Það er eðlilegt og honum hefur tekist ágætlega upp. En hann er ekki og mun aldrei verða talsmaður neytenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson Skoðun Skoðun Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Látum hjartað ráða för Sigrún Traustadóttir skrifar Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson skrifar Skoðun Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Í ker eða kistu Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar Skoðun Gummi Kalli, einlægur, skemmtilegur og frábær leiðtogi Arnar Ragnarsson skrifar Skoðun Ræstingafyrirtæki og starfsmannaleigur í jafnréttisparadísinni Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Forysta til framtíðar Hópur presta skrifar Skoðun Fyrir hverja eru skoðanakannanir? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Án varna, ekkert frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Mýtan um launin Elsa Nore skrifar Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Viltu vera memm? Birna Dröfn Birgisdóttir skrifar Skoðun Tíminn að renna út Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Átt þú rétt á sumarbústað? Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vonbrigði fyrir þá verst settu Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Fögnum unnum sigrum og aðlögumst nýjum tímum Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er minn forseti! Sara Dögg Svanhildardóttir skrifar Skoðun Baráttan heldur áfram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Forstjóri Haga hefur farið mikinn síðustu daga vegna ákvörðunar verðlagsnefndar búvöru um hækkun á mjólkurvörum fyrr í þessum mánuði. Rétt er að árétta nokkur atriði vegna þess. Um langt skeið hafði verðlagsnefndin þá stefnu að halda verði lágu á vörum sem flokkaðar voru sem brýnustu nauðsynjar heimilanna svo sem mjólk og smjöri. Það var gert með því að halda verði þessara vara niðri en aðrar mjólkurvörur eru látnar niðurgreiða verð þeirra sem nefndin stýrir verðinu á. Þetta er auðvitað inngrip í markaðinn og þeir, sem telja að markaðurinn eigi að ráða öllu til sjós og lands, eru ekki ánægðir með þessa aðferðafræði. En hver er árangurinn? Í nýlegri skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands kemur fram að undanfarinn áratug hefur raunverð á mjólk og helstu mjólkurafurðum farið stöðugt lækkandi. Verð afurðanna hefur ekki fylgt almennri verðlagsþróun. Á árunum 2003–2013 hækkuðu 70% matvara meira en sú mjólkurafurð sem hækkaði mest. Fjölmargar skýrslur frá aðilum eins og Samkeppniseftirlitinu, Hagfræðistofnun og verðlagseftirliti ASÍ staðfesta að þegar kemur að álagningu og hækkunum til neytenda er verslunin mjög gróf. Þannig er lækkunum á opinberum gjöldum ekki skilað til neytenda hvort sem um er að ræða lækkun skatta, niðurfellingar tolla eða styrkingu á gengi krónunnar. Verðlagið á innlendum landbúnaðarafurðum er aftur á móti stöðugra. Þannig er árangur af verðlagsnefnd betri en þegar horft er til annarra vöruflokka þar sem verslunin ræður meiru um verðlagningu. Hefur forstjóri Haga einhverjar skýringar á þessu? Fákeppni á íslenskum matvörumarkaði skýrir hátt verð Ein möguleg skýring væri sú að það ríkir fákeppni á íslenskum matvörumarkaði þar sem Hagar eru stærstir og ráða því miklu um verðlagningu matvöru. Það er þó athyglisvert að á einu sviði nýtist fákeppnisumhverfi Haga þeim ekki og það er á mjólkurafurðum. Í umfjöllun Samkeppniseftirlitsins um dagvörumarkaðinn hefur komið fram að jafnræði og samkeppni er tryggð með núverandi skipulagi þegar kemur að mjólkurafurðum. Fyrirkomulagið tryggir samkeppnisstöðu kaupmannsins á horninu gagnvart stórum keðjum því allir fá vöruna á sama lága verðinu. Hagnaður Haga meira en 3 milljarðar króna Í kjölfarið má benda forstjóranum á að hann þarf ekki að setja þessa hækkun út í verðlagið ef hann svo kýs því smásöluálagningin er frjáls þó heildsöluverðið sé opinbert eins og fyrr segir. Til vara gæti hann látið staðar numið við 5,8% hækkunina sem hann er þegar búinn að setja út á markaðinn. Svigrúmið er talsvert sem marka má meðal annars af því að hagnaður Haga eftir skatta rekstrarárið 2014–15 var 3.838 milljónir króna. Það væri annars gaman ef forstjórinn reiknaði út hvað verðhækkanir í verslunum Haga hafa valdið miklum hækkunum á skuldum heimilanna á síðustu árum. Það yrðu stórar tölur. Auðvitað er það ekki sanngjörn fullyrðing, en það eru fullyrðingar forstjórans ekki heldur. Forstjóri Haga mætti einnig svara því hvers vegna smjör hækkaði um 5,8% í smásölu frá því í október 2013 og fram í júlí á þessu ári, en þá var engin hækkun á heildsöluverðinu. Þetta kemur fram í mælingum Hagstofu Íslands. Hann er því fyrirfram búinn að rukka fyrir helminginn af þeirri 11,6% hækkun sem verður 1. ágúst. Í nýlegri verðkönnun Alþýðusambands Íslands kom til viðbótar fram, að á sama tíma og heildsöluverð mjólkurafurða stóð í stað, hækkuðu mjólkurvörur einna mest í verslunum Haga; 6,9% í Hagkaup og 5,4% í Bónus. Þetta eru miklu meiri hækkanir en vænta mátti í kjölfar breytinga á virðisaukaskatti og afnámi sykurskatts. Forstjóra Haga er ætlað að gæta hagsmuna fyrirtækisins. Það er eðlilegt og honum hefur tekist ágætlega upp. En hann er ekki og mun aldrei verða talsmaður neytenda.
Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar
Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun