Niðurstöður í nauðgunarmálum sagðar vera "dómarahappdrætti“ Kristjana Björg Guðbrandsdóttir skrifar 13. janúar 2015 07:00 Í nýrri skýrslu Hildar Fjólu Antonsdóttur kemur fram að persónur og reynsla dómara skiptir máli þegar kemur að meðferð kynferðisbrota og nauðgunarmála. Viðhorf sumra dómara eru sögð úrelt. Fréttablaðið/Stefán Persóna dómara og mannleg reynsla þeirra skiptir máli við meðferð þeirra á nauðgunar- og kynferðisbrotamálum. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu Hildar Fjólu Antonsdóttur sem unnin er í samvinnu við innanríkisráðuneytið um viðhorf fagaðila til meðferðar nauðgunarmála. Viðmælendur í skýrslunni eru fagaðilar sem starfa við meðferð nauðgunarmála innan réttarvörslukerfisins, svo sem dómarar, ákærendur, verjendur, sálfræðingar og rannsóknarlögreglumenn. Telja viðmælendur misjafnt hvernig dómarar meta sönnunarreglurnar. Það er að segja, hversu sterk sönnunarkrafan eigi að vera, og/eða að persónuleg viðhorf dómara til málaflokksins hafi áhrif þegar kemur að meðferð dómara á nauðgunar- og kynferðisbrotamálum. Einn viðmælandi notaði orðið „dómarahappdrætti“ í því samhengi. Einn viðmælenda er starfandi dómari og segir persónuleg viðhorf manna auðvitað hafa áhrif á hvort það sé hafið yfir skynsamlegan vafa hvort brot hafi verið framið.Hefur áhrif Helga Vala Helgadóttir lögmaður segir málaflokkinn flókinn og tekur undir þau sjónarmið sem koma fram í skýrslunni, um að viðhorf dómara hafi áhrif á meðferð mála.„Því miður þá er það bara þannig að (í Hæstarétti) hafa persónur alveg gríðarlega mikið vægi, þeir einstaklingar sem eru að baki dómurunum, þetta ræðst algjörlega af því hvernig menn meta sönnunarreglurnar,“ segir dómarinn. Rannsóknarlögreglumaður telur að persónuleg viðhorf og afstaða dómara til nauðgunar- og kynferðisbrotamála hafi áhrif á hvernig dómarar dæma í málunum. Hann segir suma dómara með gömul og úrelt sjónarmið og telur að það mætti samræma dómaframkvæmd. „Ef þú myndir setja mál fyrir tvo dómarapanela, sko, þá gætir þú fengið sýknudóm öðrum megin og sakfellingu hinum megin og það er svona misræmi á milli dómaranna svolítið og ég held að þeir þurfi að vinna svolítið betur í því á stundum, sumir eru örugglega með svona einhver gömul og úrelt sjónarmið og aðrir kannski alveg hinum megin,“ segir rannsóknarlögreglumaðurinn. Ákærandi og verjandi hafa uppi svipuð orð. Verjandi segir að það skipti máli hver persónuleg afstaða dómara til málanna er og ákærandi segir það alþekkt meðal málflytjenda og segir þá stundum varpa öndinni léttar: „Ohh, gott að það er þessi, jæja fínt, þá þarf ég nú ekki að hafa einhverjar áhyggjur.“ Helga Vala Helgadóttir héraðsdómslögmaður tekur undir þessi sjónarmið sem koma fram í skýrslunni og segir þau ekki einföld til úrlausnar. Málin séu flókin og því megi færa rök fyrir því að persóna og hugmyndir skipti meira máli en í öðrum málum. „Í hinum útópíska heimi þá myndi maður auðvitað vilja að þetta væri ekki svoleiðis. Í þessum málum er áherslan á sönnunarmat, þetta eru flókin mál. Þess vegna getur maður í rauninni sagt að persóna og hugmyndir skipti máli og meira máli en í flestum öðrum. Maður hefur það á tilfinningunni stundum að gömul trénuð viðhorf ráði för. Eins og við þurfum að ryðja okkur í gegnum þau.“ Helga Vala segist helst mæta úreltum viðhorfum þegar um er að ræða mál er varða ofbeldi í nánum samböndum. Þar séu úrelt viðhorf ríkjandi bæði hjá rannsakendum og dómurum. „Maður hefur of oft séð of lítið gert úr líkamlegu og kynferðislegu ofbeldi í nánum samböndum. Það er mikill munur á dómum eftir því hver dæmir, til dæmis á þyngd refsinga og bótakröfum til brotaþola.“ Helga Vala segir ástæðu til að fylgja skýrslunni eftir með einhverjum hætti en setur spurningarmerki við þá hugmynd sem borin er upp í skýrslunni. Að dómarar svari spurningum opinberlega um viðhorf sín til málaflokksins áður skipað er segir hún ekki góða hugmynd. „Sérstök matsnefnd sker úr um hæfi dómara áður en til skipunar kemur, ég skil ekki af hverju það ætti að skera úr um það á opinberum vettvangi.“ Mest lesið Íslendingur á meðal farþega í flugvélinni Erlent „Forsetaframbjóðandi er á villigötum“ Innlent Kviknaði í hverju fjórhjólinu á fætur öðru Innlent „Ber þess merki að eitthvað sé mjög nálægt því að bresta“ Innlent Líst best á Baldur og Höllu en verst á Ástþór Innlent „Sjálfum leiðast mér þessar nasistalíkingar“ Innlent Íbúar undirbúa hópmálsókn vegna uppkaupa í Grindavík Innlent OpenAI hættir notkun raddar eftir inngrip lögmanna Johansson Erlent Einn látinn eftir mikla ókyrrð í lofti Erlent Mikill viðbúnaður vegna bráðra veikinda Innlent Fleiri fréttir Ástæða fyrir því að spenna beltin í flugi Kjósendur eiga miserfitt með að ákveða sig Komi ekki á óvart skapi ríkið aftur skaðabótaskyldu gagnvart Hvali hf. Spenna við Svartsengi, hvalveiðar í uppnámi og flugvélar í beinni Utanríkisráðuneytið harmar skort á kjörseðlum Bjarni í heimsókn í Malaví Kviknaði í hverju fjórhjólinu á fætur öðru „Ömurleg staða að vera settur í“ Þróttur lætur þríhyrninginn ekki af hendi „Ber þess merki að eitthvað sé mjög nálægt því að bresta“ Herþristar á níræðisaldri til sýnis á Reykjavíkurflugvelli Íbúar undirbúa hópmálsókn vegna uppkaupa í Grindavík Líst best á Baldur og Höllu en verst á Ástþór Samningar loks í höfn eftir fjögurra ára samningsleysi „Forsetaframbjóðandi er á villigötum“ Um sautján milljónir rúmmetra af kviku bæst við kvikuhólfið Hafa enga trú á að hvalveiðar fari fram í sumar Breytingar í borholum og fylgi frambjóðenda enn á hreyfingu Stefnir í spennandi og sögulegar forsetakosningar Erfiðast að fá Baldur til að tala um sjálfan sig Nýjar reglur um sjálfbæra landnýtingu Skúli metinn hæfastur í Hæstarétt Breytingar í borholum á Reykjanesi „Sjálfum leiðast mér þessar nasistalíkingar“ Lögreglan lýsti eftir fimmtán ára gamalli stúlku Hafa náð lendingu um staðarval nýs kirkjugarðs Lilja fundar með RÚV um „nýlenskuna“ Katrín leiðir í nýrri könnun Prósents „Viðurkenning á því að þetta er blaðamennska sem hann var að stunda“ Þolinmæði saminganefnda á þrotum Sjá meira
Persóna dómara og mannleg reynsla þeirra skiptir máli við meðferð þeirra á nauðgunar- og kynferðisbrotamálum. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu Hildar Fjólu Antonsdóttur sem unnin er í samvinnu við innanríkisráðuneytið um viðhorf fagaðila til meðferðar nauðgunarmála. Viðmælendur í skýrslunni eru fagaðilar sem starfa við meðferð nauðgunarmála innan réttarvörslukerfisins, svo sem dómarar, ákærendur, verjendur, sálfræðingar og rannsóknarlögreglumenn. Telja viðmælendur misjafnt hvernig dómarar meta sönnunarreglurnar. Það er að segja, hversu sterk sönnunarkrafan eigi að vera, og/eða að persónuleg viðhorf dómara til málaflokksins hafi áhrif þegar kemur að meðferð dómara á nauðgunar- og kynferðisbrotamálum. Einn viðmælandi notaði orðið „dómarahappdrætti“ í því samhengi. Einn viðmælenda er starfandi dómari og segir persónuleg viðhorf manna auðvitað hafa áhrif á hvort það sé hafið yfir skynsamlegan vafa hvort brot hafi verið framið.Hefur áhrif Helga Vala Helgadóttir lögmaður segir málaflokkinn flókinn og tekur undir þau sjónarmið sem koma fram í skýrslunni, um að viðhorf dómara hafi áhrif á meðferð mála.„Því miður þá er það bara þannig að (í Hæstarétti) hafa persónur alveg gríðarlega mikið vægi, þeir einstaklingar sem eru að baki dómurunum, þetta ræðst algjörlega af því hvernig menn meta sönnunarreglurnar,“ segir dómarinn. Rannsóknarlögreglumaður telur að persónuleg viðhorf og afstaða dómara til nauðgunar- og kynferðisbrotamála hafi áhrif á hvernig dómarar dæma í málunum. Hann segir suma dómara með gömul og úrelt sjónarmið og telur að það mætti samræma dómaframkvæmd. „Ef þú myndir setja mál fyrir tvo dómarapanela, sko, þá gætir þú fengið sýknudóm öðrum megin og sakfellingu hinum megin og það er svona misræmi á milli dómaranna svolítið og ég held að þeir þurfi að vinna svolítið betur í því á stundum, sumir eru örugglega með svona einhver gömul og úrelt sjónarmið og aðrir kannski alveg hinum megin,“ segir rannsóknarlögreglumaðurinn. Ákærandi og verjandi hafa uppi svipuð orð. Verjandi segir að það skipti máli hver persónuleg afstaða dómara til málanna er og ákærandi segir það alþekkt meðal málflytjenda og segir þá stundum varpa öndinni léttar: „Ohh, gott að það er þessi, jæja fínt, þá þarf ég nú ekki að hafa einhverjar áhyggjur.“ Helga Vala Helgadóttir héraðsdómslögmaður tekur undir þessi sjónarmið sem koma fram í skýrslunni og segir þau ekki einföld til úrlausnar. Málin séu flókin og því megi færa rök fyrir því að persóna og hugmyndir skipti meira máli en í öðrum málum. „Í hinum útópíska heimi þá myndi maður auðvitað vilja að þetta væri ekki svoleiðis. Í þessum málum er áherslan á sönnunarmat, þetta eru flókin mál. Þess vegna getur maður í rauninni sagt að persóna og hugmyndir skipti máli og meira máli en í flestum öðrum. Maður hefur það á tilfinningunni stundum að gömul trénuð viðhorf ráði för. Eins og við þurfum að ryðja okkur í gegnum þau.“ Helga Vala segist helst mæta úreltum viðhorfum þegar um er að ræða mál er varða ofbeldi í nánum samböndum. Þar séu úrelt viðhorf ríkjandi bæði hjá rannsakendum og dómurum. „Maður hefur of oft séð of lítið gert úr líkamlegu og kynferðislegu ofbeldi í nánum samböndum. Það er mikill munur á dómum eftir því hver dæmir, til dæmis á þyngd refsinga og bótakröfum til brotaþola.“ Helga Vala segir ástæðu til að fylgja skýrslunni eftir með einhverjum hætti en setur spurningarmerki við þá hugmynd sem borin er upp í skýrslunni. Að dómarar svari spurningum opinberlega um viðhorf sín til málaflokksins áður skipað er segir hún ekki góða hugmynd. „Sérstök matsnefnd sker úr um hæfi dómara áður en til skipunar kemur, ég skil ekki af hverju það ætti að skera úr um það á opinberum vettvangi.“
Mest lesið Íslendingur á meðal farþega í flugvélinni Erlent „Forsetaframbjóðandi er á villigötum“ Innlent Kviknaði í hverju fjórhjólinu á fætur öðru Innlent „Ber þess merki að eitthvað sé mjög nálægt því að bresta“ Innlent Líst best á Baldur og Höllu en verst á Ástþór Innlent „Sjálfum leiðast mér þessar nasistalíkingar“ Innlent Íbúar undirbúa hópmálsókn vegna uppkaupa í Grindavík Innlent OpenAI hættir notkun raddar eftir inngrip lögmanna Johansson Erlent Einn látinn eftir mikla ókyrrð í lofti Erlent Mikill viðbúnaður vegna bráðra veikinda Innlent Fleiri fréttir Ástæða fyrir því að spenna beltin í flugi Kjósendur eiga miserfitt með að ákveða sig Komi ekki á óvart skapi ríkið aftur skaðabótaskyldu gagnvart Hvali hf. Spenna við Svartsengi, hvalveiðar í uppnámi og flugvélar í beinni Utanríkisráðuneytið harmar skort á kjörseðlum Bjarni í heimsókn í Malaví Kviknaði í hverju fjórhjólinu á fætur öðru „Ömurleg staða að vera settur í“ Þróttur lætur þríhyrninginn ekki af hendi „Ber þess merki að eitthvað sé mjög nálægt því að bresta“ Herþristar á níræðisaldri til sýnis á Reykjavíkurflugvelli Íbúar undirbúa hópmálsókn vegna uppkaupa í Grindavík Líst best á Baldur og Höllu en verst á Ástþór Samningar loks í höfn eftir fjögurra ára samningsleysi „Forsetaframbjóðandi er á villigötum“ Um sautján milljónir rúmmetra af kviku bæst við kvikuhólfið Hafa enga trú á að hvalveiðar fari fram í sumar Breytingar í borholum og fylgi frambjóðenda enn á hreyfingu Stefnir í spennandi og sögulegar forsetakosningar Erfiðast að fá Baldur til að tala um sjálfan sig Nýjar reglur um sjálfbæra landnýtingu Skúli metinn hæfastur í Hæstarétt Breytingar í borholum á Reykjanesi „Sjálfum leiðast mér þessar nasistalíkingar“ Lögreglan lýsti eftir fimmtán ára gamalli stúlku Hafa náð lendingu um staðarval nýs kirkjugarðs Lilja fundar með RÚV um „nýlenskuna“ Katrín leiðir í nýrri könnun Prósents „Viðurkenning á því að þetta er blaðamennska sem hann var að stunda“ Þolinmæði saminganefnda á þrotum Sjá meira