Hef alltaf verið hrædd við Kötlu 21. apríl 2010 04:00 Ólafur Pétursson, 100 ára, og Þórunn Björnsdóttir, 98 ára, með sonardótturina, Kristínu Ólafsdóttur, sjö ára, á milli sín. Fréttablaðið/GVA Að Giljum í Mýrdal búa hjónin Ólafur Pétursson og Þórunn Björnsdóttir. Bæði muna þau glöggt eftir Kötlugosinu 1918. „Ég hef stundum sagt að ég ætlaði ekki að heyra í fleiri eldfjöllum en Kötlu sem gaus þegar ég var sjö ára en þá þurfti þetta að dynja yfir núna,“ segir Þórunn og á við gosið úr Eyjafjallajökli. Þórunn ólst upp í Svínadal í Skaftártungu og sá og heyrði vel til Kötlugossins 1918. „Það voru drunur og ljósagangur margar nætur, eins og þrumur og eldingar. Maður gat ekki sofið fyrir þessu,“ rifjar hún upp. „Ég var hrædd og vakti með mömmu. Ég hef alltaf verið hrædd við Kötlu síðan. Sumt fólk segist hlakka til að sjá hana gjósa. Ég er ekki þar á meðal. Ég vil ekkert af henni vita meira.“ Fór sjö ára að loka fjárhúsinuÞórunn minnist þess að aldimmt hafi orðið af ösku í Kötlugosinu en um leið og rofað hafi til hafi hún verið send, ásamt bróður sínum sex ára, nokkuð langa leið til að loka fjárhúsinu. „Við vorum svo hrædd um að það dimmdi aftur að við hlupum eins hratt og við gátum,“ segir hún. Eftir gosið segir hún fénu hafa fækkað verulega í Svínadal af völdum öskunnar. Vorið eftir hafi verið stórir skaflar af henni í öllum giljum. „Já, búskapur fór illa hjá mörgum, einkum í Skaftártungu. Það féll fé,“ tekur Ólafur undir. „Menn vissu heldur ekkert um þennan flúor,“ segir hann. Rifjar upp að undanfari þessa Kötlugoss hafi verið frostaveturinn mikli, 1918, því hafi spretta verið ákaflega léleg þetta sumar og bændur þurft að beita um veturinn. „Sumarið eftir gosið var heyfengur rýr en það var kjarngott fóður sem kom árið þar á eftir,“ segir hann. Vatnsmagnið var gífurlegtÞótt Ólafur sé orðinn hundrað ára er hann enn stálminnugur eins og frúin. Ekkert kveðst hann samt muna jafn vel og það sem gerðist 12. október 1918. „Ég man það eins og það hefði gerst í gær. Það greyptist svo fast í mig,“ segir hann. „Það var blíðskaparveður og heiðríkja og sjór var ládauður. Það var verið að skipa út saltkjötstunnum í flutningaskipið Skaftfelling og þrjá eða fjóra mótorbáta úr Eyjum. Svo byrjaði Katla að gjósa seinni partinn. Ég átti heima undir bökkunum vestur með Víkinni en var forvitinn og stökk upp á bakkana. Þaðan sá ég hvítan mökkinn sem steig gríðarlega hátt, beint í loft upp, í norðaustri.“ Vatnsmagnið á Mýrdalssandi varð gífurlegt að sögn Ólafs og jakarnir voru um allan sand eins og ísborgir. „Það kom stór alda upp að ströndinni en gerði engan skaða því búið var að ferma skipin og þau voru að fara. Sem betur fór var heldur enginn maður á ferð um sandinn. Þó var sláturtíð í Vík og fé úr allri sýslunni rekið þangað en það vantaði salt og því var slátrun frestað. Þess vegna var enginn rekstur á sandinum. Tveir vinnumenn úr Ásum voru nýkomnir yfir sandinn þegar hlaupið kom. Þeir voru á leið í kaupstað. Húsbóndi þeirra, Sveinn Sveinsson, lagði ríkt á við þá að stoppa ekki með kerruhestana í Hafursey og þeir hlýddu því. Það varð þeim til bjargar. Þegar þeir voru nýkomnir upp úr Múlakvíslarfarveginum mættu þeir bóndanum í Höfðabrekku. „Mikið gengur á,“ sagði hann við þá en þeir höfðu ekki heyrt drunurnar í jöklinum fyrir skröltinu í vagnhjólunum.“ Óttast ekki um VíkÞótt Ólafur fylgdist með þessum hamförum sem barn segist hann ekki hafa verið skelfdur. „Ég hafði bara gaman af. Við krakkarnir lékum okkur stundum að því síðar að stífla lítinn læk í þorpinu og þykjast láta koma þar Kötluhlaup,“ segir hann kankvís. Hann telur alla hafa sofið í sínum húsum í Vík enda hafi þeir ekkert getað flúið. Ekki telja þau hjón að Vík sé í hættu þótt Katla gjósi. „Ekki nokkur hætta,“ segir Ólafur. „Nú er sjávarkamburinn líka orðinn svo hár, mun hærri en hann var. Þessar viðvörunaraðgerðir hjá þeim í Víkinni hafa enga þýðingu en þeim er ekki ofgott að gera þær.“ gun@frettabladid.is Mest lesið Bandaríkin beittu neitunarvaldinu gegn kröfu um vopnahlé Erlent Raunvirði íbúða lækkar á ný Innlent Mótmælir breyttu fyrirkomulagi í nemendaráðskosningum Innlent „Hver ætlar að fylgjast með því að hann komi ekki til baka?“ Innlent Grunaður um að fara inn á heimili fjölskyldu og brjóta þar á barni Innlent Hundruð milljóna vanti: „Þetta er hreint misrétti“ Innlent Ók á vegavinnumann og flúði vettvang Innlent Kimmel tekinn af dagskrá: Donald Trump grafi undan lýðræðinu Innlent Vítamínmarkaðurinn á Íslandi eins og villta vestrið Innlent Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Innlent Fleiri fréttir Raunvirði íbúða lækkar á ný Mótmælir breyttu fyrirkomulagi í nemendaráðskosningum Grunaður um að fara inn á heimili fjölskyldu og brjóta þar á barni Ók á vegavinnumann og flúði vettvang Biðla til fólks að taka vel á móti sölumönnum þó svikahrappar séu á ferð Kimmel tekinn af dagskrá: Donald Trump grafi undan lýðræðinu Bókun 35 fór hnökralaust í gegnum fyrstu umræðu en gæti reynt á í næstu Hundruð milljóna vanti: „Þetta er hreint misrétti“ „Hver ætlar að fylgjast með því að hann komi ekki til baka?“ Vítamínmarkaðurinn á Íslandi eins og villta vestrið Tjáir sig um brottvísun Kourani og tekist á um Jimmy Kimmel Tóku fyrstu skóflustungu að næsta áfanga miðbæjarins á Selfossi „Ýtnir og frekir“ útlendingar þykjist heyrnarlausir til að svíkja af fólki fé BSRB fordæmir áform ríkisstjórnar um að skerða réttindi starfsfólks Piltur stakk mann ítrekað en var sýknaður af tilraun til manndráps Hafnir landsins þurfa hátt í hundrað milljarða næstu fimmtán árin Harma áform stjórnvalda sem heimila hækkun gjalda Innan við helmingur segist trúaður Guðjón Ragnar skipaður skólameistari „Ég er bara eins og ég er og tala bara eins og ég tala“ Inga á móti neitunarvaldi sveitarfélaga „Ævintýralegur ávinningur“ og ráðherra segir auðvelt að sækja um Kjósa um sameiningu sveitarfélaganna í lok nóvember og desember Gísli Marteinn „alls ekki“ á leið í framboð Vilja að átján ára fái að kaupa áfengi Ráðherra boðar stórtækar breytingar og Viðskiptaráð vill finna olíu Hafnar kröfu um ógildingu ákvörðunar Skipulagsstofnunar Svona gæti Sundabraut litið út: Brú eða göng meðal valkosta Stefnir í að forystan verði óbreytt Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Sjá meira
Að Giljum í Mýrdal búa hjónin Ólafur Pétursson og Þórunn Björnsdóttir. Bæði muna þau glöggt eftir Kötlugosinu 1918. „Ég hef stundum sagt að ég ætlaði ekki að heyra í fleiri eldfjöllum en Kötlu sem gaus þegar ég var sjö ára en þá þurfti þetta að dynja yfir núna,“ segir Þórunn og á við gosið úr Eyjafjallajökli. Þórunn ólst upp í Svínadal í Skaftártungu og sá og heyrði vel til Kötlugossins 1918. „Það voru drunur og ljósagangur margar nætur, eins og þrumur og eldingar. Maður gat ekki sofið fyrir þessu,“ rifjar hún upp. „Ég var hrædd og vakti með mömmu. Ég hef alltaf verið hrædd við Kötlu síðan. Sumt fólk segist hlakka til að sjá hana gjósa. Ég er ekki þar á meðal. Ég vil ekkert af henni vita meira.“ Fór sjö ára að loka fjárhúsinuÞórunn minnist þess að aldimmt hafi orðið af ösku í Kötlugosinu en um leið og rofað hafi til hafi hún verið send, ásamt bróður sínum sex ára, nokkuð langa leið til að loka fjárhúsinu. „Við vorum svo hrædd um að það dimmdi aftur að við hlupum eins hratt og við gátum,“ segir hún. Eftir gosið segir hún fénu hafa fækkað verulega í Svínadal af völdum öskunnar. Vorið eftir hafi verið stórir skaflar af henni í öllum giljum. „Já, búskapur fór illa hjá mörgum, einkum í Skaftártungu. Það féll fé,“ tekur Ólafur undir. „Menn vissu heldur ekkert um þennan flúor,“ segir hann. Rifjar upp að undanfari þessa Kötlugoss hafi verið frostaveturinn mikli, 1918, því hafi spretta verið ákaflega léleg þetta sumar og bændur þurft að beita um veturinn. „Sumarið eftir gosið var heyfengur rýr en það var kjarngott fóður sem kom árið þar á eftir,“ segir hann. Vatnsmagnið var gífurlegtÞótt Ólafur sé orðinn hundrað ára er hann enn stálminnugur eins og frúin. Ekkert kveðst hann samt muna jafn vel og það sem gerðist 12. október 1918. „Ég man það eins og það hefði gerst í gær. Það greyptist svo fast í mig,“ segir hann. „Það var blíðskaparveður og heiðríkja og sjór var ládauður. Það var verið að skipa út saltkjötstunnum í flutningaskipið Skaftfelling og þrjá eða fjóra mótorbáta úr Eyjum. Svo byrjaði Katla að gjósa seinni partinn. Ég átti heima undir bökkunum vestur með Víkinni en var forvitinn og stökk upp á bakkana. Þaðan sá ég hvítan mökkinn sem steig gríðarlega hátt, beint í loft upp, í norðaustri.“ Vatnsmagnið á Mýrdalssandi varð gífurlegt að sögn Ólafs og jakarnir voru um allan sand eins og ísborgir. „Það kom stór alda upp að ströndinni en gerði engan skaða því búið var að ferma skipin og þau voru að fara. Sem betur fór var heldur enginn maður á ferð um sandinn. Þó var sláturtíð í Vík og fé úr allri sýslunni rekið þangað en það vantaði salt og því var slátrun frestað. Þess vegna var enginn rekstur á sandinum. Tveir vinnumenn úr Ásum voru nýkomnir yfir sandinn þegar hlaupið kom. Þeir voru á leið í kaupstað. Húsbóndi þeirra, Sveinn Sveinsson, lagði ríkt á við þá að stoppa ekki með kerruhestana í Hafursey og þeir hlýddu því. Það varð þeim til bjargar. Þegar þeir voru nýkomnir upp úr Múlakvíslarfarveginum mættu þeir bóndanum í Höfðabrekku. „Mikið gengur á,“ sagði hann við þá en þeir höfðu ekki heyrt drunurnar í jöklinum fyrir skröltinu í vagnhjólunum.“ Óttast ekki um VíkÞótt Ólafur fylgdist með þessum hamförum sem barn segist hann ekki hafa verið skelfdur. „Ég hafði bara gaman af. Við krakkarnir lékum okkur stundum að því síðar að stífla lítinn læk í þorpinu og þykjast láta koma þar Kötluhlaup,“ segir hann kankvís. Hann telur alla hafa sofið í sínum húsum í Vík enda hafi þeir ekkert getað flúið. Ekki telja þau hjón að Vík sé í hættu þótt Katla gjósi. „Ekki nokkur hætta,“ segir Ólafur. „Nú er sjávarkamburinn líka orðinn svo hár, mun hærri en hann var. Þessar viðvörunaraðgerðir hjá þeim í Víkinni hafa enga þýðingu en þeim er ekki ofgott að gera þær.“ gun@frettabladid.is
Mest lesið Bandaríkin beittu neitunarvaldinu gegn kröfu um vopnahlé Erlent Raunvirði íbúða lækkar á ný Innlent Mótmælir breyttu fyrirkomulagi í nemendaráðskosningum Innlent „Hver ætlar að fylgjast með því að hann komi ekki til baka?“ Innlent Grunaður um að fara inn á heimili fjölskyldu og brjóta þar á barni Innlent Hundruð milljóna vanti: „Þetta er hreint misrétti“ Innlent Ók á vegavinnumann og flúði vettvang Innlent Kimmel tekinn af dagskrá: Donald Trump grafi undan lýðræðinu Innlent Vítamínmarkaðurinn á Íslandi eins og villta vestrið Innlent Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Innlent Fleiri fréttir Raunvirði íbúða lækkar á ný Mótmælir breyttu fyrirkomulagi í nemendaráðskosningum Grunaður um að fara inn á heimili fjölskyldu og brjóta þar á barni Ók á vegavinnumann og flúði vettvang Biðla til fólks að taka vel á móti sölumönnum þó svikahrappar séu á ferð Kimmel tekinn af dagskrá: Donald Trump grafi undan lýðræðinu Bókun 35 fór hnökralaust í gegnum fyrstu umræðu en gæti reynt á í næstu Hundruð milljóna vanti: „Þetta er hreint misrétti“ „Hver ætlar að fylgjast með því að hann komi ekki til baka?“ Vítamínmarkaðurinn á Íslandi eins og villta vestrið Tjáir sig um brottvísun Kourani og tekist á um Jimmy Kimmel Tóku fyrstu skóflustungu að næsta áfanga miðbæjarins á Selfossi „Ýtnir og frekir“ útlendingar þykjist heyrnarlausir til að svíkja af fólki fé BSRB fordæmir áform ríkisstjórnar um að skerða réttindi starfsfólks Piltur stakk mann ítrekað en var sýknaður af tilraun til manndráps Hafnir landsins þurfa hátt í hundrað milljarða næstu fimmtán árin Harma áform stjórnvalda sem heimila hækkun gjalda Innan við helmingur segist trúaður Guðjón Ragnar skipaður skólameistari „Ég er bara eins og ég er og tala bara eins og ég tala“ Inga á móti neitunarvaldi sveitarfélaga „Ævintýralegur ávinningur“ og ráðherra segir auðvelt að sækja um Kjósa um sameiningu sveitarfélaganna í lok nóvember og desember Gísli Marteinn „alls ekki“ á leið í framboð Vilja að átján ára fái að kaupa áfengi Ráðherra boðar stórtækar breytingar og Viðskiptaráð vill finna olíu Hafnar kröfu um ógildingu ákvörðunar Skipulagsstofnunar Svona gæti Sundabraut litið út: Brú eða göng meðal valkosta Stefnir í að forystan verði óbreytt Gekk fram á dauða seli: „Svona á enginn að gera“ Sjá meira