Sigurbjörn Einarsson hlýtur Verðlaun Jónasar Hallgrímssonar

Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráðherra veitti herra Sigurbirni Einarssyni biskupi Verðlaun Jónasar Hallgrímssonar 2007.

Í rökstuðningi ráðgjafarnefndar segir:

"Íslensk tunga nærist á því mannlífi sem lifað er í landinu, í bókmenntum, skólastarfi, vísindum, trúarbrögðum og viðskiptum. Bregðist einhver þessara stoða, þannig að tiltekin svið mannlífsins verði ekki vettvangur tungunnar, er hætta á ferðum. Frá öndverðu var trúarboðskapur settur fram á norrænu máli, og það málsnið sem þá var mótað gildir enn sem viðmið um íslenskt ritmál.

Það var á sínum tíma mikið afrek að norræn tunga skyldi ná þeim þroska að fjalla um flóknar trúarhugmyndir sem bárust hingað til lands með kristninni, þannig að Íslendingar hafa getað rætt og hugleitt þau efni á sínu eigin máli. Trúarkveðskapur hefur alla tíð verið ríkur þáttur í íslensku menningarlífi.

Sigurbjörn Einarsson er fulltrúi þessarar hefðar og meira til. Hann er ástsæll kennimaður og sálmaskáld og tök hans á íslensku máli eru einstök. Hann hefur um áratuga skeið verið í fararbroddi í trúarlegri, heimspekilegri og pólitískri umræðu hér á landi og lagt fram drjúgan skerf til viðgangs íslenskrar tungu og íslenskrar hugsunar með ritstörfum og kennimennsku. Það að orða hinstu rök tilverunnar, trú, efa, von og bresti er þolraun fyrir mannlegt mál, en herra Sigurbjörn hefur aldrei efast um að íslenskan sé hæf til slíkrar umræðu. Og enn í dag, á tíunda tug ævi sinnar, á hann í lifandi glímu við tungu og hugmyndir, eins og sjá hefur mátt í meitluðum Morgunblaðspistlum hans, Hvað viltu veröld?

Herra Sigurbjörn hefur ritað um fleiri trúarbrögð en kristni og má segja að þótt hann starfi á skýru sviði þjóðkirkjunnar, hafi hann átt og leitt mikilvæga samræðu við önnur svið, bæði trúarbrögð og fræðigreinar. Í störfum sínum sem kennari og kennimaður hefur herra Sigurbjörn verið öðrum fyrirmynd og hvatning og sýnt fram á að með orðum er hægt er að ná eyrum fólks með aðrar lífsskoðanir.

Herra Sigurbjörn Einarsson er verðugur verðlaunahafi á degi íslenskrar tungu."

Verðlaunin eru ein milljón króna og ritsafn Jónasar Hallgrímssonar í skinnbandi. Menningarsjóður Glitnis leggur til verðlaunin.

Viðurkenningar: Í reglum menntamálaráðuneytis um verðlaun og viðurkenningar á degi íslenskrar tungu segir að auk Verðlauna Jónasar Hallgrímssonar sé heimilt að veita sérstakar viðurkenningar fyrir stuðning við íslenska tungu.

Menntamálaráðherra ákvað að veita tvær viðurkenningar 2007.

Önnur er veitt Samtökum kvenna af erlendum uppruna og hina fær fréttastofa Útvarpsins.

Í rökstuðningi ráðgjafarnefndar segir:

"Í umræðum um framtíð íslenskrar tungu og stöðu íslenskunnar gagnvart nýjum Íslendingum skiptir viðhorf aðfluttra málnotenda máli. Samtök kvenna af erlendum uppruna hafa frá stofnun tekið skýra afstöðu til tungumálsins sem hér er talað, og álitið það bæði skyldu og réttindi útlendinga sem hér hefja búskap að ná tökum á íslenskri tungu. Skömmu eftir stofnun árið 2003 héldu samtökin málþingið Íslenska - Já, takk, og síðan hafa talskonur þeirra í ræðu og riti hvatt til þess að aðgengi að íslenskukennslu verði aukið og auðveldað. Þetta er eitt af yfirlýstum stefnumálum samtakanna, enda eru félagsmenn þeirrar skoðunar að íslenska skuli vera opinbert samskiptamál þeirra sem hér búa.

Samtökin hafa bent á að íslenskukunnátta sé lykilatriði ef aðfluttar konur, og aðrir útlendingar, vilja þekkja lagalegan og samfélagslegan rétt sinn - og til þess að sporna gegn einangrun. Þá árétta liðskonur samtakanna að útlendingar sem taka alvarlega þá áskorun að læra íslensku séu bandamenn íslenskunnar, en standi ekki í vegi fyrir viðgangi hennar. Útlendingar eigi því ekki að þurfa að fyrirverða sig fyrir að tala íslensku með hreim, heldur sé hvatning rétta viðmótið.

Í Samtökum kvenna af erlendum uppruna eru á annað hundrað meðlimir. Fulltrúar samtakanna, konur frá ólíkum löndum heims, hafa á síðustu misserum vakið eftirtekt með skeleggri þátttöku sinni í þjóðmálaumræðu á breiðum grundvelli - á íslensku. Þær hafa þannig sýnt í verki að íslenskan getur verið tæki til þess að tjá fleiri sjónarhorn en hið séríslenska.

Að öllum þessum ástæðum samanlögðum eru Samtök kvenna af erlendum uppruna verðugur viðurkenningarhafi á degi íslenskrar tungu.

Fréttastofa Útvarps er í fararbroddi ljósvakamiðla þegar kemur að því að færa atburði líðandi stundar í skýran og skiljanlegan búning. Þar hefur frá upphafi verið lögð áhersla á vandað mál, skýran flutning talmáls og lipra byggingu frásagna.

Á hverjum degi standa fréttamenn frammi fyrir því - oft með skömmum fyrirvara - að þýða erlendar fréttir, skýra út ný hugtök í vísindum, viðskiptum og tækni, útskýra samfélagslegar tilhneigingar og lýsa fordæmislausum atburðum, svo fátt sé nefnt. Þetta þarf að gera í afar knöppu máli, en um leið þannig að sem flestum sé skiljanlegt og helst eftirminnilegt. Fyrir kemur jafnvel að smíða þurfi ný orð á staðnum. Þennan vanda leysa starfsmenn fréttastofu Ríkisútvarpsins með sóma á hverjum degi - og alveg jafnt þótt um sé að ræða beinar útsendingar eða fréttatíma skömmu eftir að atburðir gerast.

Fjölmiðlar bera mikla á byrgð á málþróun og málvitund í landinu, ekki síst útbreiddir miðlar og vinsælir. Fréttastofa Ríkisútvarpsins hefur þar ávallt sýnt gott fordæmi og hafa aðrar góðar fréttastofur gjarnan tekið af henni mið í þessum efnum. Skoðanakannanir hafa sýnt að Fréttastofa RÚV er sá fréttamiðill sem Íslendingar treysta einna best og er ekki ólíklegt að málfarsþátturinn eigi þar drjúgan hlut að máli. Þá má fullyrða að regluleg notkun fréttastofunnar á ýmsum ágætum hugtökum og orðasamböndum hafi orðið til þess að festa þau í sessi um land allt og stuðlað þannig að samræmdri beitingu hugtaka í heimi örra breytinga.

Fréttastofa útvarps er verðug þess að hljóta viðurkenningu á degi íslenskrar tungu."

Viðurkenningarhafar fá listaverk eftir Brynhildi Þorgeirsdóttur og viðurkenningarskjal.

Í ráðgjafarnefnd um verðlaun og viðurkenningar á degi íslenskrar tungu sitja Kristján Árnason, Guðrún Egilson og Sigurbjörg Þrastardóttir.