Er Ísland tilbúið fyrir gervigreindarbyltinguna? Sigvaldi Einarsson skrifar 1. febrúar 2025 15:04 Á undanförnum dögum hefur mikið verið rætt um kínverska fyrirtækið DeepSeek og áhrif þess á alþjóðlega gervigreindarkeppni. DeepSeek, sem stefnir á að verða leiðandi í þróun gervigreindar, hefur vakið spurningar um stöðu annarra fyrirtækja, þar á meðal OpenAI. Markaðsviðbrögð voru sterk – hlutabréf Oklo Inc., annars fyrirtækis sem Sam Altman, forstjóri OpenAI, er tengdur við, féllu um 26%. Þessi viðbrögð sýna að gervigreind er ekki lengur jaðarfyrirbæri heldur lykilbreyta í þróun efnahagsmála, atvinnulífs og samfélags. Ísland stendur á tímamótum: Hvort ætlum við að vera neytendur erlendra lausna eða leiðandi í nýtingu gervigreindar á okkar forsendum? Þörfin fyrir stefnumótandi sýn á gervigreind Eins og staðan er í dag skortir heildstæða stefnu um innleiðingu gervigreindar á Íslandi. Þó að einstakir aðilar, fyrirtæki og stofnanir séu að innleiða tæknina í sínum rekstri, þá vantar samræmda stefnu sem tryggir að við nýtum möguleika gervigreindar til fulls og á ábyrgan hátt. Á síðasta ári var kynnt fyrsta aðgerðaáætlun Íslands um gervigreind til ársins 2026, þar sem áhersla er lögð á fimm grunnstoðir: Gervigreind í allra þágu Samkeppnishæft atvinnulíf Menntun í takt við tímann Notkun gervigreindar hjá hinu opinbera Innleiðing gervigreindar í heilbrigðiskerfinu Þetta er án efa mikilvægt skref í átt að skýrari stefnu í þessum málum. Hins vegar skiptir öllu máli að áætlunin verði ekki einungis sett fram á blaði, heldur að aðgerðir fylgi orðum. Að innleiða gervigreind krefst vandaðrar vinnu Gervigreind er ekki tæknileg nýjung sem má innleiða á sama hátt og hefðbundin stafrænar lausnir. Hún hefur áhrif á siðferðileg viðmið, vinnumarkað, stjórnsýslu og jafnvel lýðræði. Bandarísk stjórnvöld hafa þegar gert sér grein fyrir þessum áskorunum og hafa kallað OpenAI og önnur stór gervigreindarfyrirtæki að borðinu til að móta stefnu um notkun tækninnar innan opinberrar stjórnsýslu. Þessi nálgun sýnir að ekki er nóg að leyfa markaðnum einum að þróa tæknina – stjórnvöld verða að stýra ferlinu með ábyrgri stefnumótun og tryggja að hagsmunir samfélagsins séu í forgrunni. Ísland ætti að fylgja þessu fordæmi og tryggja að innleiðing gervigreindar sé byggð á skýrri sýn, vönduðum undirbúningi og siðferðilegri ábyrgð. Tækifærin og áskoranirnar Að innleiða gervigreind er ekki einföld ákvörðun. Með aukinni sjálfvirkni koma nýjar áskoranir í tengslum við vinnumarkaðinn, persónuvernd og siðferðileg álitamál. En með skýrri stefnu getum við tryggt að tæknin verði nýtt til að styrkja íslenskt samfélag í stað þess að skapa óöryggi. Helstu þættir sem stefna um gervigreind ætti að taka á: Hvernig gervigreind getur aukið framleiðni og skilvirkni í íslenskum fyrirtækjum og stofnunum. Hvernig tryggja má að innleiðing gervigreindar verði gerð á ábyrgan og siðferðislegan hátt. Hvernig Ísland getur skapað sér sérstöðu á sviði gervigreindar og nýtt hana til efnahagslegrar uppbyggingar. Hvernig við tryggjum að vinnumarkaðurinn aðlagist tækninni þannig að hún styrki störf í stað þess að ógna þeim. Hvernig menntakerfið getur undirbúið komandi kynslóðir fyrir heim þar sem gervigreind er hluti af daglegu lífi. Gervigreind sem hluti af lausn í kjarabaráttu kennara? Í þessari umræðu má ekki gleymast að gervigreind getur einnig skipt sköpum fyrir starfsfólk í opinberri þjónustu, sérstaklega í menntakerfinu. Kennarar glíma við aukið álag, vaxandi fjölbreytileika í nemendahópum og mikla skrifræðisvinnu sem tekur frá þeim tíma sem gæti nýst í kennslu. Ef rétt er staðið að innleiðingu gervigreindar gæti tæknin orðið mikilvægur stuðningur í kennslu með því að: Aðlaga námsefni að þörfum hvers og eins nemanda og auðvelda einstaklingsmiðað nám. Sjálfvirknivæða skýrslugerð og námsmat, sem myndi draga úr skrifræðisálagi á kennara. Veita innsýn í framfarir nemenda og styðja við ákvarðanatöku í kennslu. Að innleiða gervigreind í menntakerfið gæti því verið hluti af kjarasamningaviðræðum kennara, þar sem slíkar lausnir gætu dregið úr álagi og gert störf þeirra markvissari. Með slíkri stefnumótun væri hægt að bæta bæði vinnuaðstæður kennara og gæði menntunar. Tíminn til aðgerða er núna Aðgerðaáætlunin sem sett var fram í fyrra er mikilvægt skref, en nú þarf að fylgja henni eftir með markvissum aðgerðum og fjárfestingu. Þróunin erlendis, þar á meðal þátttaka OpenAI í stefnumótun bandarískra stjórnvalda, sýnir að vönduð stefnumótun og raunverulegar aðgerðir skipta sköpum. Ísland má ekki verða eftirbátur í þessari þróun. Nú er rétti tíminn fyrir íslensk stjórnvöld og atvinnulífið að taka höndum saman og skilgreina framtíðarsýn Íslands í nýtingu gervigreindar. Með vandaðri framkvæmd og ábyrgri stefnu tryggjum við að tæknin verði okkur til framdráttar, en ekki hindrunar. Erum við tilbúin fyrir þessa byltingu? Það er undir okkur sjálfum komið. Höfundur er MBA nemandi og gervigreindarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Sigvaldi Einarsson Mest lesið Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Skoðun Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Sjá meira
Á undanförnum dögum hefur mikið verið rætt um kínverska fyrirtækið DeepSeek og áhrif þess á alþjóðlega gervigreindarkeppni. DeepSeek, sem stefnir á að verða leiðandi í þróun gervigreindar, hefur vakið spurningar um stöðu annarra fyrirtækja, þar á meðal OpenAI. Markaðsviðbrögð voru sterk – hlutabréf Oklo Inc., annars fyrirtækis sem Sam Altman, forstjóri OpenAI, er tengdur við, féllu um 26%. Þessi viðbrögð sýna að gervigreind er ekki lengur jaðarfyrirbæri heldur lykilbreyta í þróun efnahagsmála, atvinnulífs og samfélags. Ísland stendur á tímamótum: Hvort ætlum við að vera neytendur erlendra lausna eða leiðandi í nýtingu gervigreindar á okkar forsendum? Þörfin fyrir stefnumótandi sýn á gervigreind Eins og staðan er í dag skortir heildstæða stefnu um innleiðingu gervigreindar á Íslandi. Þó að einstakir aðilar, fyrirtæki og stofnanir séu að innleiða tæknina í sínum rekstri, þá vantar samræmda stefnu sem tryggir að við nýtum möguleika gervigreindar til fulls og á ábyrgan hátt. Á síðasta ári var kynnt fyrsta aðgerðaáætlun Íslands um gervigreind til ársins 2026, þar sem áhersla er lögð á fimm grunnstoðir: Gervigreind í allra þágu Samkeppnishæft atvinnulíf Menntun í takt við tímann Notkun gervigreindar hjá hinu opinbera Innleiðing gervigreindar í heilbrigðiskerfinu Þetta er án efa mikilvægt skref í átt að skýrari stefnu í þessum málum. Hins vegar skiptir öllu máli að áætlunin verði ekki einungis sett fram á blaði, heldur að aðgerðir fylgi orðum. Að innleiða gervigreind krefst vandaðrar vinnu Gervigreind er ekki tæknileg nýjung sem má innleiða á sama hátt og hefðbundin stafrænar lausnir. Hún hefur áhrif á siðferðileg viðmið, vinnumarkað, stjórnsýslu og jafnvel lýðræði. Bandarísk stjórnvöld hafa þegar gert sér grein fyrir þessum áskorunum og hafa kallað OpenAI og önnur stór gervigreindarfyrirtæki að borðinu til að móta stefnu um notkun tækninnar innan opinberrar stjórnsýslu. Þessi nálgun sýnir að ekki er nóg að leyfa markaðnum einum að þróa tæknina – stjórnvöld verða að stýra ferlinu með ábyrgri stefnumótun og tryggja að hagsmunir samfélagsins séu í forgrunni. Ísland ætti að fylgja þessu fordæmi og tryggja að innleiðing gervigreindar sé byggð á skýrri sýn, vönduðum undirbúningi og siðferðilegri ábyrgð. Tækifærin og áskoranirnar Að innleiða gervigreind er ekki einföld ákvörðun. Með aukinni sjálfvirkni koma nýjar áskoranir í tengslum við vinnumarkaðinn, persónuvernd og siðferðileg álitamál. En með skýrri stefnu getum við tryggt að tæknin verði nýtt til að styrkja íslenskt samfélag í stað þess að skapa óöryggi. Helstu þættir sem stefna um gervigreind ætti að taka á: Hvernig gervigreind getur aukið framleiðni og skilvirkni í íslenskum fyrirtækjum og stofnunum. Hvernig tryggja má að innleiðing gervigreindar verði gerð á ábyrgan og siðferðislegan hátt. Hvernig Ísland getur skapað sér sérstöðu á sviði gervigreindar og nýtt hana til efnahagslegrar uppbyggingar. Hvernig við tryggjum að vinnumarkaðurinn aðlagist tækninni þannig að hún styrki störf í stað þess að ógna þeim. Hvernig menntakerfið getur undirbúið komandi kynslóðir fyrir heim þar sem gervigreind er hluti af daglegu lífi. Gervigreind sem hluti af lausn í kjarabaráttu kennara? Í þessari umræðu má ekki gleymast að gervigreind getur einnig skipt sköpum fyrir starfsfólk í opinberri þjónustu, sérstaklega í menntakerfinu. Kennarar glíma við aukið álag, vaxandi fjölbreytileika í nemendahópum og mikla skrifræðisvinnu sem tekur frá þeim tíma sem gæti nýst í kennslu. Ef rétt er staðið að innleiðingu gervigreindar gæti tæknin orðið mikilvægur stuðningur í kennslu með því að: Aðlaga námsefni að þörfum hvers og eins nemanda og auðvelda einstaklingsmiðað nám. Sjálfvirknivæða skýrslugerð og námsmat, sem myndi draga úr skrifræðisálagi á kennara. Veita innsýn í framfarir nemenda og styðja við ákvarðanatöku í kennslu. Að innleiða gervigreind í menntakerfið gæti því verið hluti af kjarasamningaviðræðum kennara, þar sem slíkar lausnir gætu dregið úr álagi og gert störf þeirra markvissari. Með slíkri stefnumótun væri hægt að bæta bæði vinnuaðstæður kennara og gæði menntunar. Tíminn til aðgerða er núna Aðgerðaáætlunin sem sett var fram í fyrra er mikilvægt skref, en nú þarf að fylgja henni eftir með markvissum aðgerðum og fjárfestingu. Þróunin erlendis, þar á meðal þátttaka OpenAI í stefnumótun bandarískra stjórnvalda, sýnir að vönduð stefnumótun og raunverulegar aðgerðir skipta sköpum. Ísland má ekki verða eftirbátur í þessari þróun. Nú er rétti tíminn fyrir íslensk stjórnvöld og atvinnulífið að taka höndum saman og skilgreina framtíðarsýn Íslands í nýtingu gervigreindar. Með vandaðri framkvæmd og ábyrgri stefnu tryggjum við að tæknin verði okkur til framdráttar, en ekki hindrunar. Erum við tilbúin fyrir þessa byltingu? Það er undir okkur sjálfum komið. Höfundur er MBA nemandi og gervigreindarfræðingur.
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun