Hægt að nota hvaða nafn sem er Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 24. mars 2024 13:01 Vegna aðildar Íslands að Schengen-svæðinu er í raun hægt að koma hingað til lands undir hvaða nafni sem er þegar ferðast er til landsins frá öðrum aðildarríkjum svæðisins enda þarf í þeim tilfellum allajafna ekki að framvísa vegabréfum. Flestir koma til Íslands á heiðarlegum forsendum en vitanlega langt því frá allir. Þeir einstaklingar sem komizt hafa í kast við lögin og/eða hafa í hyggju að fremja lögbrot eru eðli málsins samkvæmt mun líklegri en aðrir til þess að gefa upp rangar upplýsingar þegar fjárfest er í flugmiðum. „Farþegaupplýsingar (PNR) úr flugum innan Schengen innihalda ekki upplýsingar úr vegabréfum heldur aðeins bókunarkerfum flugfélaga. Það eru aðeins upplýsingar frá flugum utan Schengen (API) sem innihalda upplýsingar úr vegabréfum,“ segir í svari dómsmálaráðuneytisins 5. marz við því hvort þess sé krafizt að farþegalistar byggi á upplýsingum úr vegabréfum þegar flogið er til landsins frá öðrum ríkjum innan Schengen-svæðisins. Þess má geta að Evrópusambandið skilgreinir umrædda farþegalista sem „óstaðfestar upplýsingar“. Meginforsenda þess að Ísland gerðist aðili að Schengen-svæðinu fyrir um aldarfjórðungi síðan, og felldi þar með niður hefðbundið landamæraeftirlit gagnvart öðrum aðildarríkjum þess, var sú að á móti yrði landamæraöryggi á ytri mörkum svæðisins tryggt. Hins vegar hefur sú aldrei verið raunin. Þetta á einkum við um suður- og austurhluta svæðisins þar sem víða hefur gengið illa að halda uppi viðunandi landamæragæzlu. Þegar einu sinni er komið inn á svæðið, löglega eða ólöglega, er hægt að ferðast skilríkjalaust innan þess. Hefðbundin landamæragæzla öruggari Fyrr í þessum mánuði náðist samkomulag á vettvangi Evrópusambandsins um tillögur að nýjum reglum um söfnun og miðlun upplýsinga um flugfarþega sem minnzt hefur verið á í umræðunni. Reglurnar snúa hins vegar fyrst og fremst að flugi til Schengen-svæðisins og er einungis í undantekningartilfellum gert ráð fyrir því að þeim verði beitt innan svæðisins. Eftir sem áður verður almennt ekki gert ráð fyrir því að farþegaupplýsingar vegna flugferða innan Schengen-svæðisins muni hafa að geyma upplýsingar úr vegabréfum. Til þess að heimilt verði að beita reglunum innan Schengen-svæðisins mun sérstök hætta þurfa að vera á ferðum. Til að mynda hryðjuverkaógn eða í það minnsta hækkað hættustig. Hins vegar er vert að hafa í huga að nú þegar er heimilt samkvæmt fyrirkomulagi Schengen-svæðisins að grípa við slíkar aðstæður tímabundið til hefðbundins landamæraeftirlits þar sem framvísa þarf vegabréfum. Sjálft Schengen-fyrirkomulagið felur þannig í reynd í sér viðurkenningu á því að hefðbundið landamæraeftirlit sé ávísun á öruggari landamæri. Fram kemur á vef Evrópusambandsins að helzti ávinningurinn af reglunum varðandi flugferðir innan Schengen-svæðisins muni felast í því að geta keyrt saman upplýsingar um einstaklinga sem koma inn á svæðið og ferðast síðan í framhaldinu innan þess. Hins vegar er almennt ekkert því til fyrirstöðu að koma löglega inn á Schengen-svæðið en ferðast svo innan þess undir öðru nafni. Til dæmis hingað til lands. Sama á við um einstaklinga frá ríkjum innan svæðisins auk þeirra fjölmörgu sem komast inn á það með ólögmætum hætti. Sækjast eftir því að koma til landsins Með öðrum orðum munu farþegalistar vegna flugferða til Íslands frá öðrum aðildarríkjum Schengen-svæðisins eftir sem áður duga afar skammt þegar löggæzla er annars vegar. Hagsmunir flugfélaga og lögreglu eru í reynd í meginatriðum ólíkir í þessum efnum. Flugfélögin safna upplýsingunum fyrst og fremst til markaðssetningar. Þó minnihluti farþega villi á sér heimildir kemur það ekki að sök í þeim efnum. Lögreglan hefur hins vegar eðli málsins samkvæmt ekki sízt áhyggjur af þeim sem kjósa að gefa upp rangar upplýsingar. Fram kom í viðtali Morgunblaðsins við Úlfar Lúðvíksson, lögreglustjóra á Suðurnesjum, 24. janúar síðastliðinn að hending ein réði því hvort brotamenn væru stöðvaðir á landamærum Íslands að öðrum aðildarríkjum Schengen-svæðisins þar sem ekki væri fyrir að fara hefðbundnu landamæraeftirliti gagnvart þeim líkt og í tilfelli ríkja utan svæðisins þar sem framvísa þyrfti vegabréfum. Þá ítrekaði hann fyrri ummæli sín í fjölmiðlum þar sem hann benti á það að ytri landamæri Schengen-svæðisins væru lek víða annars staðar en hér á landi. „Færa má gild rök fyrir því að Ísland ætti að standa fyrir utan Schengen en landfræðileg staða landsins er með öðrum hætti en hjá öðrum Schengen-ríkjum þar sem landið er fjarri meginlandi Evrópu,“ sagði Úlfar í öðru viðtali við Morgunblaðið sem birt var í blaðinu 11. janúar. Sagðist hann hafa verulegar áhyggjur af umferð um innri landamæri Schengen-svæðisins hér á landi sem væru að hans sögn vegna fyrirkomulagsins innan svæðisins tiltölulega greiðfær fyrir brotamenn sem sæktust mjög eftir því að komast til landsins. Sníður lögreglunni afar þröngan stakk Komið hefur fram í umræðunni um landamæraöryggi hér á landi að auðvelt ætti að vera að hafa eftirlit með komum til landsins í ljósi þess að þær séu langflestar í gegnum eitt hlið, Keflavíkurflugvöll. Hins vegar er eðli málsins samkvæmt takmarkað gagn að einu meginhliði gagnvart öðrum aðildarríkjum Schengen-svæðisins þegar lítið sem ekkert eftirlit er með því. Vegna aðildarinnar að Schengen-svæðinu liggja landamæri Íslands með tillit til eftirlits í reynd meðal annars að Rússlandi, Hvíta-Rússlandi, Úkraínu og Tyrklandi. Vera Íslands á Schengen-svæðinu sníður hérlendum lögregluyfirvöldum einfaldlega afar þröngan stakk þegar kemur að landamæraeftirliti gagnvart öðrum aðildarríkjum svæðisins. Það er ekki að ástæðulausu að Úlfar sagði við Morgunblaðið í janúar að helztu áskoranir lögreglunnar og tollgæzlunnar væru á innri landamærunum. Það er heldur ekki einskær tilviljun að brotamenn koma allajafna hingað til lands frá eða í gegnum önnur ríki innan Schengen-svæðisins. Hefðbundið landamæraeftirlit er hér gagnvart ríkjum utan þess. Meginforsendan fyrir aðild Íslands að Schengen-svæðinu hefur einfaldlega aldrei verið uppfyllt á þeim tæpa aldarfjórðungi sem landið hefur verið aðili að svæðinu og fátt ef eitthvað til marks um það að breyting kunni að verða á í þeim efnum. Vert er að hafa í huga að bæði Bretland og Írland kusu að standa utan svæðisins af þeirri meginástæðu að um eyríki er að ræða líkt og okkur Íslendinga. Með aðildinni að Schengen-svæðinu var því öryggi sem felst í landamærum Íslands frá náttúrunnar hendi að verulegu leyti fórnað. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Evrópusambandið Mest lesið Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Sjá meira
Vegna aðildar Íslands að Schengen-svæðinu er í raun hægt að koma hingað til lands undir hvaða nafni sem er þegar ferðast er til landsins frá öðrum aðildarríkjum svæðisins enda þarf í þeim tilfellum allajafna ekki að framvísa vegabréfum. Flestir koma til Íslands á heiðarlegum forsendum en vitanlega langt því frá allir. Þeir einstaklingar sem komizt hafa í kast við lögin og/eða hafa í hyggju að fremja lögbrot eru eðli málsins samkvæmt mun líklegri en aðrir til þess að gefa upp rangar upplýsingar þegar fjárfest er í flugmiðum. „Farþegaupplýsingar (PNR) úr flugum innan Schengen innihalda ekki upplýsingar úr vegabréfum heldur aðeins bókunarkerfum flugfélaga. Það eru aðeins upplýsingar frá flugum utan Schengen (API) sem innihalda upplýsingar úr vegabréfum,“ segir í svari dómsmálaráðuneytisins 5. marz við því hvort þess sé krafizt að farþegalistar byggi á upplýsingum úr vegabréfum þegar flogið er til landsins frá öðrum ríkjum innan Schengen-svæðisins. Þess má geta að Evrópusambandið skilgreinir umrædda farþegalista sem „óstaðfestar upplýsingar“. Meginforsenda þess að Ísland gerðist aðili að Schengen-svæðinu fyrir um aldarfjórðungi síðan, og felldi þar með niður hefðbundið landamæraeftirlit gagnvart öðrum aðildarríkjum þess, var sú að á móti yrði landamæraöryggi á ytri mörkum svæðisins tryggt. Hins vegar hefur sú aldrei verið raunin. Þetta á einkum við um suður- og austurhluta svæðisins þar sem víða hefur gengið illa að halda uppi viðunandi landamæragæzlu. Þegar einu sinni er komið inn á svæðið, löglega eða ólöglega, er hægt að ferðast skilríkjalaust innan þess. Hefðbundin landamæragæzla öruggari Fyrr í þessum mánuði náðist samkomulag á vettvangi Evrópusambandsins um tillögur að nýjum reglum um söfnun og miðlun upplýsinga um flugfarþega sem minnzt hefur verið á í umræðunni. Reglurnar snúa hins vegar fyrst og fremst að flugi til Schengen-svæðisins og er einungis í undantekningartilfellum gert ráð fyrir því að þeim verði beitt innan svæðisins. Eftir sem áður verður almennt ekki gert ráð fyrir því að farþegaupplýsingar vegna flugferða innan Schengen-svæðisins muni hafa að geyma upplýsingar úr vegabréfum. Til þess að heimilt verði að beita reglunum innan Schengen-svæðisins mun sérstök hætta þurfa að vera á ferðum. Til að mynda hryðjuverkaógn eða í það minnsta hækkað hættustig. Hins vegar er vert að hafa í huga að nú þegar er heimilt samkvæmt fyrirkomulagi Schengen-svæðisins að grípa við slíkar aðstæður tímabundið til hefðbundins landamæraeftirlits þar sem framvísa þarf vegabréfum. Sjálft Schengen-fyrirkomulagið felur þannig í reynd í sér viðurkenningu á því að hefðbundið landamæraeftirlit sé ávísun á öruggari landamæri. Fram kemur á vef Evrópusambandsins að helzti ávinningurinn af reglunum varðandi flugferðir innan Schengen-svæðisins muni felast í því að geta keyrt saman upplýsingar um einstaklinga sem koma inn á svæðið og ferðast síðan í framhaldinu innan þess. Hins vegar er almennt ekkert því til fyrirstöðu að koma löglega inn á Schengen-svæðið en ferðast svo innan þess undir öðru nafni. Til dæmis hingað til lands. Sama á við um einstaklinga frá ríkjum innan svæðisins auk þeirra fjölmörgu sem komast inn á það með ólögmætum hætti. Sækjast eftir því að koma til landsins Með öðrum orðum munu farþegalistar vegna flugferða til Íslands frá öðrum aðildarríkjum Schengen-svæðisins eftir sem áður duga afar skammt þegar löggæzla er annars vegar. Hagsmunir flugfélaga og lögreglu eru í reynd í meginatriðum ólíkir í þessum efnum. Flugfélögin safna upplýsingunum fyrst og fremst til markaðssetningar. Þó minnihluti farþega villi á sér heimildir kemur það ekki að sök í þeim efnum. Lögreglan hefur hins vegar eðli málsins samkvæmt ekki sízt áhyggjur af þeim sem kjósa að gefa upp rangar upplýsingar. Fram kom í viðtali Morgunblaðsins við Úlfar Lúðvíksson, lögreglustjóra á Suðurnesjum, 24. janúar síðastliðinn að hending ein réði því hvort brotamenn væru stöðvaðir á landamærum Íslands að öðrum aðildarríkjum Schengen-svæðisins þar sem ekki væri fyrir að fara hefðbundnu landamæraeftirliti gagnvart þeim líkt og í tilfelli ríkja utan svæðisins þar sem framvísa þyrfti vegabréfum. Þá ítrekaði hann fyrri ummæli sín í fjölmiðlum þar sem hann benti á það að ytri landamæri Schengen-svæðisins væru lek víða annars staðar en hér á landi. „Færa má gild rök fyrir því að Ísland ætti að standa fyrir utan Schengen en landfræðileg staða landsins er með öðrum hætti en hjá öðrum Schengen-ríkjum þar sem landið er fjarri meginlandi Evrópu,“ sagði Úlfar í öðru viðtali við Morgunblaðið sem birt var í blaðinu 11. janúar. Sagðist hann hafa verulegar áhyggjur af umferð um innri landamæri Schengen-svæðisins hér á landi sem væru að hans sögn vegna fyrirkomulagsins innan svæðisins tiltölulega greiðfær fyrir brotamenn sem sæktust mjög eftir því að komast til landsins. Sníður lögreglunni afar þröngan stakk Komið hefur fram í umræðunni um landamæraöryggi hér á landi að auðvelt ætti að vera að hafa eftirlit með komum til landsins í ljósi þess að þær séu langflestar í gegnum eitt hlið, Keflavíkurflugvöll. Hins vegar er eðli málsins samkvæmt takmarkað gagn að einu meginhliði gagnvart öðrum aðildarríkjum Schengen-svæðisins þegar lítið sem ekkert eftirlit er með því. Vegna aðildarinnar að Schengen-svæðinu liggja landamæri Íslands með tillit til eftirlits í reynd meðal annars að Rússlandi, Hvíta-Rússlandi, Úkraínu og Tyrklandi. Vera Íslands á Schengen-svæðinu sníður hérlendum lögregluyfirvöldum einfaldlega afar þröngan stakk þegar kemur að landamæraeftirliti gagnvart öðrum aðildarríkjum svæðisins. Það er ekki að ástæðulausu að Úlfar sagði við Morgunblaðið í janúar að helztu áskoranir lögreglunnar og tollgæzlunnar væru á innri landamærunum. Það er heldur ekki einskær tilviljun að brotamenn koma allajafna hingað til lands frá eða í gegnum önnur ríki innan Schengen-svæðisins. Hefðbundið landamæraeftirlit er hér gagnvart ríkjum utan þess. Meginforsendan fyrir aðild Íslands að Schengen-svæðinu hefur einfaldlega aldrei verið uppfyllt á þeim tæpa aldarfjórðungi sem landið hefur verið aðili að svæðinu og fátt ef eitthvað til marks um það að breyting kunni að verða á í þeim efnum. Vert er að hafa í huga að bæði Bretland og Írland kusu að standa utan svæðisins af þeirri meginástæðu að um eyríki er að ræða líkt og okkur Íslendinga. Með aðildinni að Schengen-svæðinu var því öryggi sem felst í landamærum Íslands frá náttúrunnar hendi að verulegu leyti fórnað. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun