VOR í lofti - orkuskipti og rafeldsneyti Auður Nanna Baldvinsdóttir og Ómar Freyr Sigurbjörnsson skrifa 20. febrúar 2023 11:00 Að öllu jöfnu er aðgengi að orku og eldsneyti eitthvað sem flestir hér á landi taka sem sjálfsögðum hlut. Þessa dagana erum við þó að finna fyrir því á eigin skinni að svo er ekki endilega raunin. Ísland er viðkvæmt fyrir truflunum á framboði og flutningi á eldsneyti. Orkuskiptin framundan munu minnka slíkar truflanir á orkuöryggi landsmanna, en hægt er að sjá fyrir sér fjölbreytta flóru af innlendum framleiðendum af kolefnislausu eldsneyti dafna hér innan fárra ára, sem geta mætt þörfum landsmanna án þess að skaða loftslagið, og jafnvel í heimasveit. Árlega eru flutt inn rúmlega milljón tonn af olíu til þess að knýja áfram mikilvæga hluta hagkerfisins. Þessi innflutta olía kostar íslenskt hagkerfi um 100 milljarða króna árlega í erlendum gjaldeyri. Sú tala verður enn hærri í ár vegna hækkandi heimsmarkaðsverðs á olíu. Íslensk stjórnvöld hafa það á stefnu sinni að Ísland verði laust við olíu árið 2040. Að ná því markmiði er ekki aðeins mikilvægt fyrir umhverfi, loftslag og efnahag heldur einnig til að tryggja orkuöryggi þjóðarinnar. Það dugar skammt að setja háleit markmið, vita þarf hvernig er hægt að ná þeim og vinna að því markvisst. Raforka og rafeldsneyti eru nærtækustu kostirnir til að ná fram fullum orkuskiptum á Íslandi á komandi árum. Bein rafvæðing á bílaflota landsmanna tók kipp í kjölfar stuðnings sem fólst í niðurfellingu á opinberum gjöldum. Bílar og smærri farartæki ná þó aðeins yfir um 7% af heildar olíunotkun Íslands. Mikill meirihluti olíunotkunar er tilkominn vegna flugvéla, skipa og stærri atvinnutækja. Þar sem bein rafvæðing er ekki fýsilegur kostur mun verða þörf á rafeldsneyti. Loftslagsmarkmiðin munu einfaldlega ekki nást án þess. Hagrænir hvatar eru því nauðsynlegir á mun stærri skala ef árangur á að nást í orkuskiptum. Rafeldsneyti er tiltölulega nýtt hugtak í umræðunni og því ekki eins vel þekkt og olía. Líkt og jarðefnaeldsneyti er rafeldsneyti til í ólíkum gerðum sem henta til ólíkra nota. Þetta eru til að mynda vetni, ammoníak, metanól og sjálfbært þotueldsneyti (e. Sustainable Aviation Fuel, SAF). Hliðstætt því að bensín og díselolía eru unnin úr hráolíu, þá eru ólíkar gerðir rafeldsneytis unnar úr vetni með því að hvarfa því við nitur,úr andrúmsloftinu, eða koltvísýring, úr útblæstri eða andrúmsloftinu. Vetnið fæst með því að rafgreina vatn. Þrátt fyrir að rafeldsneyti sé nýlegt hugtak þá hafa Íslendingar verið frumkvöðlar á þessu sviði í áratugi. Framleiðsla á vetni með rafgreiningu hefur átt sér stað nær samfellt hér á landi í tæpa sjö áratugi eða allt frá því Áburðarverksmiðjan í Gufunesi tók til starfa árið 1955. Fyrsta áfyllingarstöðin í heiminum sem seldi vetni í smásölu tók til starfa á Grjóthálsi árið 2003. Sömuleiðis var heimsins fyrsta framleiðsla og sala á fljótandi rafeldsneyti hér á Íslandi, þegar framleiðsla CRI á metanóli hófst í Svartsengi árið 2012. Það má ef til vill segja að við höfum verið á undan okkar samtíð. Staðan er þó að breytast hratt og eru vetnis- og rafeldsneytisverkefni á fleygiferð í löndunum í kringum okkur. Vetnis- og rafeldsneytissamtökin, VOR, eru hópur 8 fjölbreyttra fyrirtækja að þróa mismunandi lausnir fyrir ólíka notendahópa sem hafa ekki valkost um beina rafvæðingu í orkuskiptavegferð sinni. VOR var stofnað fyrir tveimur árum, innan vébanda Samtaka iðnaðarins, en samanlögð reynsla stjórnenda fyrirtækjanna spannar áratugi. Skortur á raforku og grænum hvötum stendur þessum nýja, sjálfbæra iðnaði hins vegar fyrir þrifum hér á landi. Ef raforka fæst ekki í innlenda framleiðslu á rafeldsneyti, verða rafeldsneytisverkefni ekki að veruleika, og þá verðum við áfram háð innflutningi á eldsneyti þótt olíunni verði skipt út. Rafeldsneytisframleiðendur geta verið sveigjanlegur orkunotandi og stutt vel við bætta nýtingu í núverandi raforkukerfi sem og aukna raforkuframleiðslu úr sveiflukenndum orkugjöfum eins og vindorku. Áframhaldandi aðgerðarleysi mun verða Íslandi dýrkeypt. Á fjárlögum þessa árs eru 800 milljónir áætlaðar til kaupa á losunarheimildum vegna skuldbindinga Íslands í Kyoto bókuninni. Skuldbindinga sem ekki tókst að uppfylla. Ef ný og bindandi markmið um minni losun á beina ábyrgð íslenskra stjórnvalda nást ekki getur það leitt til milljarða kostnaðar vegna kaupa á losunarheimildum innan fárra ára. Hvort og þá hversu mikið ræðst af því hvernig til tekst í orkuskiptunum og hver staða á mörkuðum með losunarheimildir verður í framtíðinni. Ef við drögum lærdóm af orkuskiptum 20. aldar þá skila slíkar fjárfestingar sér margfalt í bættu umhverfi, efnahag og orkuöryggi. Tæknin til framleiðslu og notkun á rafeldsneyti er til staðar og engin ástæða til að draga það lengur og hefjast handa við orkuskiptin úr olíu í græna orku á öllum sviðum. Auður Nanna Baldvinsdóttir er formaður Vetnis- og rafeldsneytissamtakanna (VOR) og forstjóri Iðunn H2 og Ómar Freyr Sigurbjörnsson er markaðsstjóri Carbon Recycling International (CRI). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkuskipti Orkumál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Að öllu jöfnu er aðgengi að orku og eldsneyti eitthvað sem flestir hér á landi taka sem sjálfsögðum hlut. Þessa dagana erum við þó að finna fyrir því á eigin skinni að svo er ekki endilega raunin. Ísland er viðkvæmt fyrir truflunum á framboði og flutningi á eldsneyti. Orkuskiptin framundan munu minnka slíkar truflanir á orkuöryggi landsmanna, en hægt er að sjá fyrir sér fjölbreytta flóru af innlendum framleiðendum af kolefnislausu eldsneyti dafna hér innan fárra ára, sem geta mætt þörfum landsmanna án þess að skaða loftslagið, og jafnvel í heimasveit. Árlega eru flutt inn rúmlega milljón tonn af olíu til þess að knýja áfram mikilvæga hluta hagkerfisins. Þessi innflutta olía kostar íslenskt hagkerfi um 100 milljarða króna árlega í erlendum gjaldeyri. Sú tala verður enn hærri í ár vegna hækkandi heimsmarkaðsverðs á olíu. Íslensk stjórnvöld hafa það á stefnu sinni að Ísland verði laust við olíu árið 2040. Að ná því markmiði er ekki aðeins mikilvægt fyrir umhverfi, loftslag og efnahag heldur einnig til að tryggja orkuöryggi þjóðarinnar. Það dugar skammt að setja háleit markmið, vita þarf hvernig er hægt að ná þeim og vinna að því markvisst. Raforka og rafeldsneyti eru nærtækustu kostirnir til að ná fram fullum orkuskiptum á Íslandi á komandi árum. Bein rafvæðing á bílaflota landsmanna tók kipp í kjölfar stuðnings sem fólst í niðurfellingu á opinberum gjöldum. Bílar og smærri farartæki ná þó aðeins yfir um 7% af heildar olíunotkun Íslands. Mikill meirihluti olíunotkunar er tilkominn vegna flugvéla, skipa og stærri atvinnutækja. Þar sem bein rafvæðing er ekki fýsilegur kostur mun verða þörf á rafeldsneyti. Loftslagsmarkmiðin munu einfaldlega ekki nást án þess. Hagrænir hvatar eru því nauðsynlegir á mun stærri skala ef árangur á að nást í orkuskiptum. Rafeldsneyti er tiltölulega nýtt hugtak í umræðunni og því ekki eins vel þekkt og olía. Líkt og jarðefnaeldsneyti er rafeldsneyti til í ólíkum gerðum sem henta til ólíkra nota. Þetta eru til að mynda vetni, ammoníak, metanól og sjálfbært þotueldsneyti (e. Sustainable Aviation Fuel, SAF). Hliðstætt því að bensín og díselolía eru unnin úr hráolíu, þá eru ólíkar gerðir rafeldsneytis unnar úr vetni með því að hvarfa því við nitur,úr andrúmsloftinu, eða koltvísýring, úr útblæstri eða andrúmsloftinu. Vetnið fæst með því að rafgreina vatn. Þrátt fyrir að rafeldsneyti sé nýlegt hugtak þá hafa Íslendingar verið frumkvöðlar á þessu sviði í áratugi. Framleiðsla á vetni með rafgreiningu hefur átt sér stað nær samfellt hér á landi í tæpa sjö áratugi eða allt frá því Áburðarverksmiðjan í Gufunesi tók til starfa árið 1955. Fyrsta áfyllingarstöðin í heiminum sem seldi vetni í smásölu tók til starfa á Grjóthálsi árið 2003. Sömuleiðis var heimsins fyrsta framleiðsla og sala á fljótandi rafeldsneyti hér á Íslandi, þegar framleiðsla CRI á metanóli hófst í Svartsengi árið 2012. Það má ef til vill segja að við höfum verið á undan okkar samtíð. Staðan er þó að breytast hratt og eru vetnis- og rafeldsneytisverkefni á fleygiferð í löndunum í kringum okkur. Vetnis- og rafeldsneytissamtökin, VOR, eru hópur 8 fjölbreyttra fyrirtækja að þróa mismunandi lausnir fyrir ólíka notendahópa sem hafa ekki valkost um beina rafvæðingu í orkuskiptavegferð sinni. VOR var stofnað fyrir tveimur árum, innan vébanda Samtaka iðnaðarins, en samanlögð reynsla stjórnenda fyrirtækjanna spannar áratugi. Skortur á raforku og grænum hvötum stendur þessum nýja, sjálfbæra iðnaði hins vegar fyrir þrifum hér á landi. Ef raforka fæst ekki í innlenda framleiðslu á rafeldsneyti, verða rafeldsneytisverkefni ekki að veruleika, og þá verðum við áfram háð innflutningi á eldsneyti þótt olíunni verði skipt út. Rafeldsneytisframleiðendur geta verið sveigjanlegur orkunotandi og stutt vel við bætta nýtingu í núverandi raforkukerfi sem og aukna raforkuframleiðslu úr sveiflukenndum orkugjöfum eins og vindorku. Áframhaldandi aðgerðarleysi mun verða Íslandi dýrkeypt. Á fjárlögum þessa árs eru 800 milljónir áætlaðar til kaupa á losunarheimildum vegna skuldbindinga Íslands í Kyoto bókuninni. Skuldbindinga sem ekki tókst að uppfylla. Ef ný og bindandi markmið um minni losun á beina ábyrgð íslenskra stjórnvalda nást ekki getur það leitt til milljarða kostnaðar vegna kaupa á losunarheimildum innan fárra ára. Hvort og þá hversu mikið ræðst af því hvernig til tekst í orkuskiptunum og hver staða á mörkuðum með losunarheimildir verður í framtíðinni. Ef við drögum lærdóm af orkuskiptum 20. aldar þá skila slíkar fjárfestingar sér margfalt í bættu umhverfi, efnahag og orkuöryggi. Tæknin til framleiðslu og notkun á rafeldsneyti er til staðar og engin ástæða til að draga það lengur og hefjast handa við orkuskiptin úr olíu í græna orku á öllum sviðum. Auður Nanna Baldvinsdóttir er formaður Vetnis- og rafeldsneytissamtakanna (VOR) og forstjóri Iðunn H2 og Ómar Freyr Sigurbjörnsson er markaðsstjóri Carbon Recycling International (CRI).
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun