Fyrsta heildar­endur­skoðun á lista yfir fíkni­efni í 43 ár

Fréttablaðið greindi frá því fyrir stuttu að nýtt eiturlyf, Spice, væri að sækja í sig veðrið hér á landi. Rætt var við Grím Grímsson, yfirlögregluþjónn miðlægrar rannsóknardeildar, sem benti á að listi yfir ólögleg fíkniefni byggði á reglugerð frá árinu 2001. Í fréttinni sagði að listinn hefði ekki verið uppfærður síðan.

Samkvæmt þeim lista eru tæplega sextíu efni á bannlista í íslenskri lögsögu. Heildarendurskoðun á listanum fer nú fram í fyrsta sinn í 43 ár.

Fyrsta heildarendurskoðunin síðan 1974

Heildarendurskoðunin sem nú fer fram á listanum yfir ólögleg fíkniefni er sú fyrsta síðan listinn var upphaflega til með lögum um ávana- og fíkniefni árið 1974.

Einar Magnússon, lyfjamálastjóri velferðarráðuneytisins, segir í samtali við Vísi að verið sé að leggja lokahönd á heildarendurskoðun listans sem verður vonandi birtur á næstu dögum eða vikum. Hafist var handa fyrir tveimur árum síðan.

Ný efni bætast við listann

Heildarendurskoðun hefur í raun aldrei áður farið fram á þessum lista frá því að hann varð upphaflega til með lögum um ávana- og fíkniefni frá 1974, heldur hefur þessi listi orðið til smátt og smátt með viðbótum og breytingum einkum í samræmi við þá þrjá alþjóðlegu samninga Sameinuðu þjóðanna um ávana- og fíkniefni sem Ísland er aðili að.

„Heildarendurskoðun eins og sú sem unnið hefur verið að að undanförnu hefur falist í því að bera okkar lista saman við sambærilega lista á Norðurlöndum, Bretlandi og lista ávana- og fíkniefnanefndar Sameinuðu þjóðanna. Við þann samanburð munu bætast ýmis ný efni við okkar lista,“ segir Einar í samtali við Vísi.

Einar segir listanna hafa verið mismunandi eftir löndum. „Almennt eru svona listar nokkuð íhaldssamir og skiptar skoðanir um það hvað á að vera á honum þannig að þessir listar hafa verið mismunandi eftir löndum. Við uppgötvuðum það hérna fyrir nokkrum árum að þetta var mjög mismunandi á Norðurlöndunum og Bretlandi hvaða efni voru bönnuð og hvað ekki,“ segir Einar.

Hann nefnir að mikil vinna felist í að vinna listann upp á nýtt enda þurfi allar afleiður að koma fram og greiningarnar þurfa að vera efnafræðilega réttar. Meðal annars er litið til úrskurða dómstóla og upplýsinga frá Lyfjastofnun, lögreglu og tollinum.

Ýmis efni ekki ratað inn á listann

Einar segir hins vegar að það sé ekki þannig að ekkert hafi verið hreyft við listanum síðan árið 2001 þó að heildarendurskoðun hafi ekki farið fram.

Hann bendir þó á að það sé rétt hjá Grími að ýmis ný efni hafi ekki ratað á listann og þess vegna sé meðal annars verið að gera endurskoðun. Reynt hefur verið að taka samnefnara á listum nágrannalandanna og skrá efnin þar inn.

Tilgangurinn breyst

Þá hafi upphaflegur tilgangur listans breyst töluvert enda hafi hann nú mikið vægi í að meta hvort efni falli undir skráð ólögleg efni.

„Þessi listi verður upphaflega til fyrir heilbrigðiskerfið vegna lyfja. Í ávana- og fíkniefnalögunum er verið að banna ákveðin efni á yfirráðasvæði Íslands. Svo vill til að það er verið að nota þessi efni í lyf. Þess vegna verður þessi listi til sem undanþágur frá banni ef svo má segja. En þetta er eini listinn sem er til yfir ávana- og fíkniefni og hann hefur í gegnum árin færst yfir í að vera notaður gagnvart ólöglegri starfssemi sem kemur ekki nema óbeint heilbrigðismálum við,,“ segir Einar.

Fjöldamörg efni í umferð

„Til þess að það sé ólöglegt að vera með efnið þá þurfa þau að vera á þessum lista,“ segir Grímur í samtali við Vísi. Vísir heyrði í Grími stuttu eftir umfjöllun fréttastofunnar um fíkniefnið Spice og spurði hann út í listann og orð hans um að listinn hefði ekki verið uppfærður í sextán ár.

Grímur nefndi að það sé mögulegt að efni sem séu á lista í öðrum löndum séu ekki inn á íslenska listanum eða einfaldlega í ferli um að fara inn á listann. Þar af leiðandi séu efni í umferð sem séu ekki ólögleg.

„Þau eru örugglega fjöldamörg vegna þess að það sem gerist líka er að það eru afleiður af einhverjum efnum og þá þurfa þau að vera taldar upp með nákvæmlega réttum hætti til þess að þær séu ólöglegar,“ segir Grímur. 

Erfitt að fylgja þróuninni eftir

Hann nefnir að erfitt sé að fylgja eiturlyfjaþróuninni nákvæmlega eftir.

„Það er erfitt að fylgja því þegar verið er að breyta efnasamsetningu lítillega og þá er það þannig að þá svara efnin ekki þessum prófunum sem gerð eru miðað við þau efni sem eru ólögleg og þá er þetta eitthvað sem er refsilaust en oft á tíðum er það þannig að efnin eru handlögð og reynt er að koma í veg fyrir að þau séu í umferð ef þau reka á fjörur okkar,“ segir Grímur.