Rostungsbeinin frá því löngu fyrir Kristsburð Svavar Hávarðsson skrifar 28. september 2015 07:00 Árný Sveinbjörnsdóttir, jarðfræðingur frá Jarðvísindastofnun, tekur sýni með demantsbor úr skögultönn rostungs sem fannst í Garðafjöru í ágústlok. mynd/hilmar Rannsóknir sem Náttúruminjasafn Íslands leiðir í samstarfi við Jarðvísindastofnun og Líffræðistofu Háskóla Íslands hafa leitt í ljós að nokkrir vel tenntir rostungshausar og stakar rostungstennur sem fundust í Staðarsveit á Snæfellsnesi árið 2008 eru af dýrum sem höfðust við á svæðinu 100 til 200 árum fyrir Kristsburð. Þetta eru sterkustu vísbendingar sem komið hafa fram hingað til um fast aðsetur rostunga við Ísland fyrr á tímum. Rannsóknasamstarfið felur m.a. í sér að varpa ljósi á fornlíffræði rostunga hér við land, útskýra aldur þeirra, jarðsögulega stöðu, líffræði og hugsanleg tengsl við rostungsstofna annars staðar í norðanverðu Atlantshafi. Gagnasafnið sem liggur að hluta til til grundvallar rannsókninni er í vörslu Náttúrufræðistofnunar Íslands og nær til beinaleifa um 50 rostunga sem fundist hafa hér við land á undanförnum 100 árum eða svo, og er elsta sýnið frá árinu 1884.Hilmar J. Malmquist, forstöðumaður NMÍHilmar J. Malmquist, forstöðumaður NMÍ, var ásamt sérfræðingum frá Háskóla Íslands og Árósarháskóla staddur að Ytri-Görðum í Staðarsveit þegar Fréttablaðið náði af honum tali, og var þar við mælingar og sýnatöku úr nýjasta rostungshausnum sem fannst í ágústlok í Garðafjöru – stórri og heillegri hauskúpu með báðum skögultönnum. „Þeir hausar og skögultönn úr fjórða dýrinu voru aldursgreind með C-14 aðferð og voru ekki einasta firnagömul heldur voru öll dýrin álíka gömul, þ.e. 2.100-2.200 ára. Sú staðreynd að dýrin eru þetta gömul og svipuð að aldri og jafnframt fundin á afmörkuðu svæði gefur sterklega til kynna að rostungar hafi haft fast aðsetur hér við land og verið með látur á staðnum löngu fyrir landnámstíð. Afar ólíklegt er að þessir gömlu rostungar tengist skipaskaða við ströndina eftir að land byggðist, eins og ein kenningin sagði til um,“ segir Hilmar. „Þessar rannsóknir eru mikilvægar fyrir skilning okkar á náttúrusögu landsins og hvernig kringumstæður voru hér fyrr á tímum og, ekki síður, geta þær varpað nýju ljósi á menningarsögu þjóðarinnar, m.a. í tengslum við rostungsörnefni og nýtingu rostungsafurða á borð við tennur og húðir.“Styrkir umdeilda kenningu um taflmenn Undirliggjandi aldursgreiningu rostungstannanna er kenning Guðmundar G. Þórarinssonar um að elstu taflmenn heims með nútímaútlit, Lewis-taflmennirnir, séu íslenskir að uppruna. Taflmennirnir fundust árið 1831 á skosku eyjunni Lewis. Þeir eru flestir skornir úr rostungstönn og taldir gerðir á árabilinu 1150 til 1200. Taflmennirnir eru taldir meðal merkustu forngripa í eigu Breska þjóðminjasafnsins. Mest lesið „Í fangelsi eins og á Litla-Hrauni gerist allt“ Innlent „Þetta breytti mér mjög mikið sem persónu“ Innlent Viðurkennir að hafa gengið of hart fram Innlent Eldinum í bílnum fylgdi heljarinnar sprenging Innlent Endurnýja spá um lok umbrota við Grindavík Innlent Búast má við slyddu Veður Sú sem var oftast nefnd ekki ein af fjórum efstu í könnunum Innlent Ný sýn fékk meirihluta Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Ísraelsmenn vísa fréttamönnum á dyr Erlent Fleiri fréttir Hafi orðið fyrir þrýstingi úr ólíkum áttum „Ódýrt“ að gera samningana tortryggilega Leikskólar Árborgar verða lokaðir á milli jóla- og nýárs Völd óskast: Forseti allra kynslóða? Eldinum í bílnum fylgdi heljarinnar sprenging Orku- og samgöngumál efst á lista nýs sveitarfélags Viðurkennir að hafa gengið of hart fram Tíðindi í kjaradeilu flugvallarstarfsmanna og bein útsending úr Bakgarðshlaupinu Frestun verkfalla kemur til greina „Í fangelsi eins og á Litla-Hrauni gerist allt“ Sáttasemjari boðar til fundar: Fimm dagar til stefnu Orkuskipti, innflytjendalöggjöf og bensínstöðvalóðirnar „Þetta breytti mér mjög mikið sem persónu“ Ný sýn fékk meirihluta Slagsmál enduðu með nefbroti Bíll logaði í Vesturbænum „Eldgosið virðist í andarslitrunum“ Endurnýja spá um lok umbrota við Grindavík Öruggara Suðurland“ – nýtt og spennandi verkefni Sú sem var oftast nefnd ekki ein af fjórum efstu í könnunum Landsmenn ánægðir með frammistöðu Höllu Tómasdóttur í kappræðunum Sló til starfsmanns og beit viðskiptavin „Skrímsladeildin“ hafi skorið upp herör gegn mótframbjóðendum Katrínar Hefur ekki áhuga á slúðurfréttum af öðrum frambjóðendum Tólf tíma tökudagar og svo forsetaframboð Hvernig ætlar ríkið að sækja milljónirnar 360 sem Haraldur gaf? Flottustu Mustang bílarnir landsins til sýnis í dag Halla Hrund eigi langt í land með að tryggja sér embættið Rýnt í forsetakappræður og fylgst með Bakgarðshlaupi „Ég get ekki annað en sagt satt“ Sjá meira
Rannsóknir sem Náttúruminjasafn Íslands leiðir í samstarfi við Jarðvísindastofnun og Líffræðistofu Háskóla Íslands hafa leitt í ljós að nokkrir vel tenntir rostungshausar og stakar rostungstennur sem fundust í Staðarsveit á Snæfellsnesi árið 2008 eru af dýrum sem höfðust við á svæðinu 100 til 200 árum fyrir Kristsburð. Þetta eru sterkustu vísbendingar sem komið hafa fram hingað til um fast aðsetur rostunga við Ísland fyrr á tímum. Rannsóknasamstarfið felur m.a. í sér að varpa ljósi á fornlíffræði rostunga hér við land, útskýra aldur þeirra, jarðsögulega stöðu, líffræði og hugsanleg tengsl við rostungsstofna annars staðar í norðanverðu Atlantshafi. Gagnasafnið sem liggur að hluta til til grundvallar rannsókninni er í vörslu Náttúrufræðistofnunar Íslands og nær til beinaleifa um 50 rostunga sem fundist hafa hér við land á undanförnum 100 árum eða svo, og er elsta sýnið frá árinu 1884.Hilmar J. Malmquist, forstöðumaður NMÍHilmar J. Malmquist, forstöðumaður NMÍ, var ásamt sérfræðingum frá Háskóla Íslands og Árósarháskóla staddur að Ytri-Görðum í Staðarsveit þegar Fréttablaðið náði af honum tali, og var þar við mælingar og sýnatöku úr nýjasta rostungshausnum sem fannst í ágústlok í Garðafjöru – stórri og heillegri hauskúpu með báðum skögultönnum. „Þeir hausar og skögultönn úr fjórða dýrinu voru aldursgreind með C-14 aðferð og voru ekki einasta firnagömul heldur voru öll dýrin álíka gömul, þ.e. 2.100-2.200 ára. Sú staðreynd að dýrin eru þetta gömul og svipuð að aldri og jafnframt fundin á afmörkuðu svæði gefur sterklega til kynna að rostungar hafi haft fast aðsetur hér við land og verið með látur á staðnum löngu fyrir landnámstíð. Afar ólíklegt er að þessir gömlu rostungar tengist skipaskaða við ströndina eftir að land byggðist, eins og ein kenningin sagði til um,“ segir Hilmar. „Þessar rannsóknir eru mikilvægar fyrir skilning okkar á náttúrusögu landsins og hvernig kringumstæður voru hér fyrr á tímum og, ekki síður, geta þær varpað nýju ljósi á menningarsögu þjóðarinnar, m.a. í tengslum við rostungsörnefni og nýtingu rostungsafurða á borð við tennur og húðir.“Styrkir umdeilda kenningu um taflmenn Undirliggjandi aldursgreiningu rostungstannanna er kenning Guðmundar G. Þórarinssonar um að elstu taflmenn heims með nútímaútlit, Lewis-taflmennirnir, séu íslenskir að uppruna. Taflmennirnir fundust árið 1831 á skosku eyjunni Lewis. Þeir eru flestir skornir úr rostungstönn og taldir gerðir á árabilinu 1150 til 1200. Taflmennirnir eru taldir meðal merkustu forngripa í eigu Breska þjóðminjasafnsins.
Mest lesið „Í fangelsi eins og á Litla-Hrauni gerist allt“ Innlent „Þetta breytti mér mjög mikið sem persónu“ Innlent Viðurkennir að hafa gengið of hart fram Innlent Eldinum í bílnum fylgdi heljarinnar sprenging Innlent Endurnýja spá um lok umbrota við Grindavík Innlent Búast má við slyddu Veður Sú sem var oftast nefnd ekki ein af fjórum efstu í könnunum Innlent Ný sýn fékk meirihluta Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Ísraelsmenn vísa fréttamönnum á dyr Erlent Fleiri fréttir Hafi orðið fyrir þrýstingi úr ólíkum áttum „Ódýrt“ að gera samningana tortryggilega Leikskólar Árborgar verða lokaðir á milli jóla- og nýárs Völd óskast: Forseti allra kynslóða? Eldinum í bílnum fylgdi heljarinnar sprenging Orku- og samgöngumál efst á lista nýs sveitarfélags Viðurkennir að hafa gengið of hart fram Tíðindi í kjaradeilu flugvallarstarfsmanna og bein útsending úr Bakgarðshlaupinu Frestun verkfalla kemur til greina „Í fangelsi eins og á Litla-Hrauni gerist allt“ Sáttasemjari boðar til fundar: Fimm dagar til stefnu Orkuskipti, innflytjendalöggjöf og bensínstöðvalóðirnar „Þetta breytti mér mjög mikið sem persónu“ Ný sýn fékk meirihluta Slagsmál enduðu með nefbroti Bíll logaði í Vesturbænum „Eldgosið virðist í andarslitrunum“ Endurnýja spá um lok umbrota við Grindavík Öruggara Suðurland“ – nýtt og spennandi verkefni Sú sem var oftast nefnd ekki ein af fjórum efstu í könnunum Landsmenn ánægðir með frammistöðu Höllu Tómasdóttur í kappræðunum Sló til starfsmanns og beit viðskiptavin „Skrímsladeildin“ hafi skorið upp herör gegn mótframbjóðendum Katrínar Hefur ekki áhuga á slúðurfréttum af öðrum frambjóðendum Tólf tíma tökudagar og svo forsetaframboð Hvernig ætlar ríkið að sækja milljónirnar 360 sem Haraldur gaf? Flottustu Mustang bílarnir landsins til sýnis í dag Halla Hrund eigi langt í land með að tryggja sér embættið Rýnt í forsetakappræður og fylgst með Bakgarðshlaupi „Ég get ekki annað en sagt satt“ Sjá meira