Geta sykurinn og fleiri matvæli breyst í fíkniefni? Esther Helga Guðmundsdóttir skrifar 2. mars 2015 10:37 Opnun Landlæknisembættisins á síðunni sykurmagn.is hefur opnað mikla umræðu um skaðsemi sykurs í fjölmiðlum undanfarið og spurningar hafa meðal annars vaknað um hvort sykur geti orðið skaðlegur heilsu fólks og jafnvel orðið ávanabindandi.Er sykur ávanabindandi? Til þess að efni geti flokkast sem fíknivaldur þarf þrennt að koma til; a) endurtekin og stjórnlaus neysla, b) skaðlegar afleiðingar og c) þrátt fyrir vitneskju um skaðlegar afleiðingar sé neyslu haldið áfram. Fjölmargar rannsóknir sýna fram á að ákveðin matvæli sem vissulega eru afar bragðgóð og innihalda t.d. sykur, sterkju, fitu og salt. Þessi innihaldsefni eru á meðal þeirra sem hafa áhrif á þær stöðvar í heilanum sem stjórna og örva framleiðslu á vellíðunarhormóninu dópamíni á nákvæmlega sama hátt og vímuefni, áfengi og tóbak. Endurtekin örvun þessara verðlaunastöðva í heilanum kallar fram líffræðilegasvörun sem leiðir til hömlulausrar eða áráttukenndrar neyslu á efnunum þrátt fyrir neikvæðar afleiðingar. Notkun þessara efna getur bókstaflega breytt heilastarfsemi okkar þannig að við höfum ekki lengur hömlur eða bremsur til að segja „nei, takk“ við þeim matartegundum sem örva þessa löngun. Í kjölfarið hættir okkur að líða vel af þessum matvælum en VERÐUM einfaldlega að fá okkur af þeim til að ná að líða „eðlilega“. Þær neikvæðu afleiðingar sem ofneysla þessara matartegunda hefur í för með sér eru t.d. ofþyngdarvandi og ýmis annar heilsuvandi, s.s. sykursýki, hjartasjúkdómar, krabbamein, stoðkerfisvandi, gigt, ófrjósemi, þunglyndi og kvíðaraskanir, svo að eitthvað sé nefnt. Samkvæmt rannsóknum geta um 75% áður upptalinna lífsstílssjúkdóma okkar stafað af neyslu þessara efna.Offituvandinn Fjölmargir virtir vísindamenn eins og t.d. dr. Nora Volkow yfirmaður NIDA (National Institute of Drug Abuse (vímuefnavanda)) og dr. Robert H. Lustig, prófessor í innkirtlastarfsemi og barnalækningum við Kaliforníuháskólann í San Francisco hafa stigið fram og bent á áðurnefndan vanda sem stóran þátt í þeim mikla offitu- og heilsufarsvanda sem vestrænar þjóðir glíma við. Í mjög góðu viðtali á RUV 9. febrúar s.l. var talað við hinn virta offitusérfræðing og lækni dr. Arya Sharma. Hann talar þar mjög hreinskilnislega um hversu litlum árangri meðferðir við offitu hafa verið að skila og hvernig einstaklingar í þessum vanda verði að breyta lífsstíl sínum til frambúðar. Meðal annars benti hann á fáránleika þess að alkóhólistar byggju sér til ákveðið ásættanlegt drykkjumynstur" með t.d. örlitlu áfengi með morgunmatnum, aðeins meira í hádeginu o.s.frv. Slíkar áætlanir væru dæmdar til að mistakast og jafnvel enda með ósköpum og sama gilti um þá sem glímdu við ofþyngdarvanda og gætu ekki hamið neyslu sína á ávanabindandi matvælum.Er bindindi þá lausnin? Við vitum að margir geta drukkið áfengi sér að skaðlausu og sækja ekki í meira þótt þeir fái sér drykk, meðan aðrir geta ekki hamið drykkju sína eftir að þeir taka fyrsta sopann. Það sem er mælt með við einstakling sem á í vanda með drykkju er að hann minnki neysluna með ögaðri skömmtun og hætti neyslunni algjörlega ef aðhaldið dugar ekki til. Ef hann nær ekki að minnka eða hætta neyslu sinni er mælt með sérhæfðri meðferð vegna alkóhólisma. Fyrir marga í þessum sporum er síðan stuðningur AA samtakanna eða sambærilegra samtaka það sem styður við þá breytingu sem viðkomandi þarf að gera á lífi sínu, einn dag í einu til frambúðar. Æ fleiri rannsóknir sýna að það sama geti átt við hjá þeim sem eiga í át- og þyngdarvanda. Í starfi mínu við ráðgjöf og meðferðarvinnu vegna matarfíknar s.l. 9 ár, sem ég hef stundað bæði hér heima og erlendis, hef ég fengið að styðja fólk í viðleitni sinni til að líta á át- og þyngdarvanda sinn sem sykur- eða matarfíkn og fá meðferð sem tekur á vandanum sem fíknivanda. Í þessu starfi hef ég fengið að sjá fjölmarga einstaklinga stíga inn í bataferli sem hefur gefið þeim frelsi frá át- og þyngdarvanda og í kjölfarið nýtt líf. Forsendan fyrir þessum bata virðist vera bindindi frá þeim matartegundum sem geta haft áðurnefnd áhrif á heilastarfsemi þeirra, ásamt því að skoða hverjar eru aðrar undirliggjandi ástæður fyrir vandanum og síðan leiðbeiningar sem hvetja til umbreytingar í lífsstíl og viðhorfum.Meðferðir með breyttu sniði MFM miðstöðin hefur starfað í 9 ár og er eina sérhæfða meðferðarúrræðið á Íslandi við matarfíkn. Yfir 2000 einstaklingar hafa fengið þar skimun, greiningu og meðferðir með göngudeildarsniði. Samtökin Matarheill voru stofnuð í apríl 2013 og eru baráttusamtök þeirra sem vilja stuðla að því að einstaklingar með át- og þyngdarvanda fái greiningu og meðferð við hæfi. Samtökin sendu fræðslubækling á allar heilsugæslurstöðvar í landinu með upplýsingum fyrir fagfólk um skimun, greiningu, vísindarannsóknir og meðferðarstig við matarfíkn. Enn sem komið er hefur þessi viðleitni ekki hlotið brautargengi innan heilbrigðiskerfisins. Sagan segir okkur hinsvegar að þegar drykkjufólk fór að hafa aðgang að meðferðum við alkóhólisma fór fyrst raunverulegur árangur að nást í meðferðum þeirra. Ég hef trú á að þegar fjármagn verður lagt í meðferðarúrræði fyrir matarfíkla munum við sjá langþráðan árangur til mikilla heilla fyrir viðkomandi einstaklinga og samfélagið í heild sinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir Skoðun Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter Skoðun Mýtan um launin Elsa Nore Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Sjá meira
Opnun Landlæknisembættisins á síðunni sykurmagn.is hefur opnað mikla umræðu um skaðsemi sykurs í fjölmiðlum undanfarið og spurningar hafa meðal annars vaknað um hvort sykur geti orðið skaðlegur heilsu fólks og jafnvel orðið ávanabindandi.Er sykur ávanabindandi? Til þess að efni geti flokkast sem fíknivaldur þarf þrennt að koma til; a) endurtekin og stjórnlaus neysla, b) skaðlegar afleiðingar og c) þrátt fyrir vitneskju um skaðlegar afleiðingar sé neyslu haldið áfram. Fjölmargar rannsóknir sýna fram á að ákveðin matvæli sem vissulega eru afar bragðgóð og innihalda t.d. sykur, sterkju, fitu og salt. Þessi innihaldsefni eru á meðal þeirra sem hafa áhrif á þær stöðvar í heilanum sem stjórna og örva framleiðslu á vellíðunarhormóninu dópamíni á nákvæmlega sama hátt og vímuefni, áfengi og tóbak. Endurtekin örvun þessara verðlaunastöðva í heilanum kallar fram líffræðilegasvörun sem leiðir til hömlulausrar eða áráttukenndrar neyslu á efnunum þrátt fyrir neikvæðar afleiðingar. Notkun þessara efna getur bókstaflega breytt heilastarfsemi okkar þannig að við höfum ekki lengur hömlur eða bremsur til að segja „nei, takk“ við þeim matartegundum sem örva þessa löngun. Í kjölfarið hættir okkur að líða vel af þessum matvælum en VERÐUM einfaldlega að fá okkur af þeim til að ná að líða „eðlilega“. Þær neikvæðu afleiðingar sem ofneysla þessara matartegunda hefur í för með sér eru t.d. ofþyngdarvandi og ýmis annar heilsuvandi, s.s. sykursýki, hjartasjúkdómar, krabbamein, stoðkerfisvandi, gigt, ófrjósemi, þunglyndi og kvíðaraskanir, svo að eitthvað sé nefnt. Samkvæmt rannsóknum geta um 75% áður upptalinna lífsstílssjúkdóma okkar stafað af neyslu þessara efna.Offituvandinn Fjölmargir virtir vísindamenn eins og t.d. dr. Nora Volkow yfirmaður NIDA (National Institute of Drug Abuse (vímuefnavanda)) og dr. Robert H. Lustig, prófessor í innkirtlastarfsemi og barnalækningum við Kaliforníuháskólann í San Francisco hafa stigið fram og bent á áðurnefndan vanda sem stóran þátt í þeim mikla offitu- og heilsufarsvanda sem vestrænar þjóðir glíma við. Í mjög góðu viðtali á RUV 9. febrúar s.l. var talað við hinn virta offitusérfræðing og lækni dr. Arya Sharma. Hann talar þar mjög hreinskilnislega um hversu litlum árangri meðferðir við offitu hafa verið að skila og hvernig einstaklingar í þessum vanda verði að breyta lífsstíl sínum til frambúðar. Meðal annars benti hann á fáránleika þess að alkóhólistar byggju sér til ákveðið ásættanlegt drykkjumynstur" með t.d. örlitlu áfengi með morgunmatnum, aðeins meira í hádeginu o.s.frv. Slíkar áætlanir væru dæmdar til að mistakast og jafnvel enda með ósköpum og sama gilti um þá sem glímdu við ofþyngdarvanda og gætu ekki hamið neyslu sína á ávanabindandi matvælum.Er bindindi þá lausnin? Við vitum að margir geta drukkið áfengi sér að skaðlausu og sækja ekki í meira þótt þeir fái sér drykk, meðan aðrir geta ekki hamið drykkju sína eftir að þeir taka fyrsta sopann. Það sem er mælt með við einstakling sem á í vanda með drykkju er að hann minnki neysluna með ögaðri skömmtun og hætti neyslunni algjörlega ef aðhaldið dugar ekki til. Ef hann nær ekki að minnka eða hætta neyslu sinni er mælt með sérhæfðri meðferð vegna alkóhólisma. Fyrir marga í þessum sporum er síðan stuðningur AA samtakanna eða sambærilegra samtaka það sem styður við þá breytingu sem viðkomandi þarf að gera á lífi sínu, einn dag í einu til frambúðar. Æ fleiri rannsóknir sýna að það sama geti átt við hjá þeim sem eiga í át- og þyngdarvanda. Í starfi mínu við ráðgjöf og meðferðarvinnu vegna matarfíknar s.l. 9 ár, sem ég hef stundað bæði hér heima og erlendis, hef ég fengið að styðja fólk í viðleitni sinni til að líta á át- og þyngdarvanda sinn sem sykur- eða matarfíkn og fá meðferð sem tekur á vandanum sem fíknivanda. Í þessu starfi hef ég fengið að sjá fjölmarga einstaklinga stíga inn í bataferli sem hefur gefið þeim frelsi frá át- og þyngdarvanda og í kjölfarið nýtt líf. Forsendan fyrir þessum bata virðist vera bindindi frá þeim matartegundum sem geta haft áðurnefnd áhrif á heilastarfsemi þeirra, ásamt því að skoða hverjar eru aðrar undirliggjandi ástæður fyrir vandanum og síðan leiðbeiningar sem hvetja til umbreytingar í lífsstíl og viðhorfum.Meðferðir með breyttu sniði MFM miðstöðin hefur starfað í 9 ár og er eina sérhæfða meðferðarúrræðið á Íslandi við matarfíkn. Yfir 2000 einstaklingar hafa fengið þar skimun, greiningu og meðferðir með göngudeildarsniði. Samtökin Matarheill voru stofnuð í apríl 2013 og eru baráttusamtök þeirra sem vilja stuðla að því að einstaklingar með át- og þyngdarvanda fái greiningu og meðferð við hæfi. Samtökin sendu fræðslubækling á allar heilsugæslurstöðvar í landinu með upplýsingum fyrir fagfólk um skimun, greiningu, vísindarannsóknir og meðferðarstig við matarfíkn. Enn sem komið er hefur þessi viðleitni ekki hlotið brautargengi innan heilbrigðiskerfisins. Sagan segir okkur hinsvegar að þegar drykkjufólk fór að hafa aðgang að meðferðum við alkóhólisma fór fyrst raunverulegur árangur að nást í meðferðum þeirra. Ég hef trú á að þegar fjármagn verður lagt í meðferðarúrræði fyrir matarfíkla munum við sjá langþráðan árangur til mikilla heilla fyrir viðkomandi einstaklinga og samfélagið í heild sinni.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar