Geta sykurinn og fleiri matvæli breyst í fíkniefni? Esther Helga Guðmundsdóttir skrifar 2. mars 2015 10:37 Opnun Landlæknisembættisins á síðunni sykurmagn.is hefur opnað mikla umræðu um skaðsemi sykurs í fjölmiðlum undanfarið og spurningar hafa meðal annars vaknað um hvort sykur geti orðið skaðlegur heilsu fólks og jafnvel orðið ávanabindandi.Er sykur ávanabindandi? Til þess að efni geti flokkast sem fíknivaldur þarf þrennt að koma til; a) endurtekin og stjórnlaus neysla, b) skaðlegar afleiðingar og c) þrátt fyrir vitneskju um skaðlegar afleiðingar sé neyslu haldið áfram. Fjölmargar rannsóknir sýna fram á að ákveðin matvæli sem vissulega eru afar bragðgóð og innihalda t.d. sykur, sterkju, fitu og salt. Þessi innihaldsefni eru á meðal þeirra sem hafa áhrif á þær stöðvar í heilanum sem stjórna og örva framleiðslu á vellíðunarhormóninu dópamíni á nákvæmlega sama hátt og vímuefni, áfengi og tóbak. Endurtekin örvun þessara verðlaunastöðva í heilanum kallar fram líffræðilegasvörun sem leiðir til hömlulausrar eða áráttukenndrar neyslu á efnunum þrátt fyrir neikvæðar afleiðingar. Notkun þessara efna getur bókstaflega breytt heilastarfsemi okkar þannig að við höfum ekki lengur hömlur eða bremsur til að segja „nei, takk“ við þeim matartegundum sem örva þessa löngun. Í kjölfarið hættir okkur að líða vel af þessum matvælum en VERÐUM einfaldlega að fá okkur af þeim til að ná að líða „eðlilega“. Þær neikvæðu afleiðingar sem ofneysla þessara matartegunda hefur í för með sér eru t.d. ofþyngdarvandi og ýmis annar heilsuvandi, s.s. sykursýki, hjartasjúkdómar, krabbamein, stoðkerfisvandi, gigt, ófrjósemi, þunglyndi og kvíðaraskanir, svo að eitthvað sé nefnt. Samkvæmt rannsóknum geta um 75% áður upptalinna lífsstílssjúkdóma okkar stafað af neyslu þessara efna.Offituvandinn Fjölmargir virtir vísindamenn eins og t.d. dr. Nora Volkow yfirmaður NIDA (National Institute of Drug Abuse (vímuefnavanda)) og dr. Robert H. Lustig, prófessor í innkirtlastarfsemi og barnalækningum við Kaliforníuháskólann í San Francisco hafa stigið fram og bent á áðurnefndan vanda sem stóran þátt í þeim mikla offitu- og heilsufarsvanda sem vestrænar þjóðir glíma við. Í mjög góðu viðtali á RUV 9. febrúar s.l. var talað við hinn virta offitusérfræðing og lækni dr. Arya Sharma. Hann talar þar mjög hreinskilnislega um hversu litlum árangri meðferðir við offitu hafa verið að skila og hvernig einstaklingar í þessum vanda verði að breyta lífsstíl sínum til frambúðar. Meðal annars benti hann á fáránleika þess að alkóhólistar byggju sér til ákveðið ásættanlegt drykkjumynstur" með t.d. örlitlu áfengi með morgunmatnum, aðeins meira í hádeginu o.s.frv. Slíkar áætlanir væru dæmdar til að mistakast og jafnvel enda með ósköpum og sama gilti um þá sem glímdu við ofþyngdarvanda og gætu ekki hamið neyslu sína á ávanabindandi matvælum.Er bindindi þá lausnin? Við vitum að margir geta drukkið áfengi sér að skaðlausu og sækja ekki í meira þótt þeir fái sér drykk, meðan aðrir geta ekki hamið drykkju sína eftir að þeir taka fyrsta sopann. Það sem er mælt með við einstakling sem á í vanda með drykkju er að hann minnki neysluna með ögaðri skömmtun og hætti neyslunni algjörlega ef aðhaldið dugar ekki til. Ef hann nær ekki að minnka eða hætta neyslu sinni er mælt með sérhæfðri meðferð vegna alkóhólisma. Fyrir marga í þessum sporum er síðan stuðningur AA samtakanna eða sambærilegra samtaka það sem styður við þá breytingu sem viðkomandi þarf að gera á lífi sínu, einn dag í einu til frambúðar. Æ fleiri rannsóknir sýna að það sama geti átt við hjá þeim sem eiga í át- og þyngdarvanda. Í starfi mínu við ráðgjöf og meðferðarvinnu vegna matarfíknar s.l. 9 ár, sem ég hef stundað bæði hér heima og erlendis, hef ég fengið að styðja fólk í viðleitni sinni til að líta á át- og þyngdarvanda sinn sem sykur- eða matarfíkn og fá meðferð sem tekur á vandanum sem fíknivanda. Í þessu starfi hef ég fengið að sjá fjölmarga einstaklinga stíga inn í bataferli sem hefur gefið þeim frelsi frá át- og þyngdarvanda og í kjölfarið nýtt líf. Forsendan fyrir þessum bata virðist vera bindindi frá þeim matartegundum sem geta haft áðurnefnd áhrif á heilastarfsemi þeirra, ásamt því að skoða hverjar eru aðrar undirliggjandi ástæður fyrir vandanum og síðan leiðbeiningar sem hvetja til umbreytingar í lífsstíl og viðhorfum.Meðferðir með breyttu sniði MFM miðstöðin hefur starfað í 9 ár og er eina sérhæfða meðferðarúrræðið á Íslandi við matarfíkn. Yfir 2000 einstaklingar hafa fengið þar skimun, greiningu og meðferðir með göngudeildarsniði. Samtökin Matarheill voru stofnuð í apríl 2013 og eru baráttusamtök þeirra sem vilja stuðla að því að einstaklingar með át- og þyngdarvanda fái greiningu og meðferð við hæfi. Samtökin sendu fræðslubækling á allar heilsugæslurstöðvar í landinu með upplýsingum fyrir fagfólk um skimun, greiningu, vísindarannsóknir og meðferðarstig við matarfíkn. Enn sem komið er hefur þessi viðleitni ekki hlotið brautargengi innan heilbrigðiskerfisins. Sagan segir okkur hinsvegar að þegar drykkjufólk fór að hafa aðgang að meðferðum við alkóhólisma fór fyrst raunverulegur árangur að nást í meðferðum þeirra. Ég hef trú á að þegar fjármagn verður lagt í meðferðarúrræði fyrir matarfíkla munum við sjá langþráðan árangur til mikilla heilla fyrir viðkomandi einstaklinga og samfélagið í heild sinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Forsetinn sem sameinar Björk Baldursdóttir,Ingvi Stefánsson Skoðun Tveir valkostir Ragnheiður Jónsdóttir Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Hvaðan kemur fylgi Katrínar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skautadrottningin Katrín Jakobsdóttir Einar Steingrímsson Skoðun Fátækt er ekki blankheit Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Að velja sér forseta Sigrún Helgadóttir Skoðun Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tveir valkostir Ragnheiður Jónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn sem sameinar Björk Baldursdóttir,Ingvi Stefánsson skrifar Skoðun Hvaðan kemur fylgi Katrínar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað viljum við? skrifar Skoðun Fátækt er ekki blankheit Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Fremst meðal jafningja: Halla Tómasdóttir á Bessastaði Birna Jónsdóttir skrifar Skoðun Skautadrottningin Katrín Jakobsdóttir Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Hulda eða Stoltenberg? Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Katrín á Bessastaði Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Hvað er það sem Alþingi ber að vernda á Þingvöllum? Lára Magnúsardóttir skrifar Skoðun Öllu frelsi fylgir ábyrgð, líka tjáningarfrelsinu Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Vegna umræðunnar um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Steinar Harðarson,Sylviane Lecoultre,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Að velja sér forseta Sigrún Helgadóttir skrifar Skoðun Sameiningartákn á tímum sundrungar Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvað væri lífið án vina? Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Hverjir bera ábyrgð á að halda launum kvenna niðri? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Fararheill til Bessastaða Ynda Eldborg skrifar Skoðun Öfgar og ósannindi Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Tímabær orð Unnar Arndísardóttur um afstæði barneigna Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Í hjarta sínu græn, en varla í reynd Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Halla Hrund - ein af okkur Hjálmar Gíslason skrifar Skoðun Að sameina frekar en sundra Fríða Björk Ingvarsdóttir skrifar Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhlutlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Sjá meira
Opnun Landlæknisembættisins á síðunni sykurmagn.is hefur opnað mikla umræðu um skaðsemi sykurs í fjölmiðlum undanfarið og spurningar hafa meðal annars vaknað um hvort sykur geti orðið skaðlegur heilsu fólks og jafnvel orðið ávanabindandi.Er sykur ávanabindandi? Til þess að efni geti flokkast sem fíknivaldur þarf þrennt að koma til; a) endurtekin og stjórnlaus neysla, b) skaðlegar afleiðingar og c) þrátt fyrir vitneskju um skaðlegar afleiðingar sé neyslu haldið áfram. Fjölmargar rannsóknir sýna fram á að ákveðin matvæli sem vissulega eru afar bragðgóð og innihalda t.d. sykur, sterkju, fitu og salt. Þessi innihaldsefni eru á meðal þeirra sem hafa áhrif á þær stöðvar í heilanum sem stjórna og örva framleiðslu á vellíðunarhormóninu dópamíni á nákvæmlega sama hátt og vímuefni, áfengi og tóbak. Endurtekin örvun þessara verðlaunastöðva í heilanum kallar fram líffræðilegasvörun sem leiðir til hömlulausrar eða áráttukenndrar neyslu á efnunum þrátt fyrir neikvæðar afleiðingar. Notkun þessara efna getur bókstaflega breytt heilastarfsemi okkar þannig að við höfum ekki lengur hömlur eða bremsur til að segja „nei, takk“ við þeim matartegundum sem örva þessa löngun. Í kjölfarið hættir okkur að líða vel af þessum matvælum en VERÐUM einfaldlega að fá okkur af þeim til að ná að líða „eðlilega“. Þær neikvæðu afleiðingar sem ofneysla þessara matartegunda hefur í för með sér eru t.d. ofþyngdarvandi og ýmis annar heilsuvandi, s.s. sykursýki, hjartasjúkdómar, krabbamein, stoðkerfisvandi, gigt, ófrjósemi, þunglyndi og kvíðaraskanir, svo að eitthvað sé nefnt. Samkvæmt rannsóknum geta um 75% áður upptalinna lífsstílssjúkdóma okkar stafað af neyslu þessara efna.Offituvandinn Fjölmargir virtir vísindamenn eins og t.d. dr. Nora Volkow yfirmaður NIDA (National Institute of Drug Abuse (vímuefnavanda)) og dr. Robert H. Lustig, prófessor í innkirtlastarfsemi og barnalækningum við Kaliforníuháskólann í San Francisco hafa stigið fram og bent á áðurnefndan vanda sem stóran þátt í þeim mikla offitu- og heilsufarsvanda sem vestrænar þjóðir glíma við. Í mjög góðu viðtali á RUV 9. febrúar s.l. var talað við hinn virta offitusérfræðing og lækni dr. Arya Sharma. Hann talar þar mjög hreinskilnislega um hversu litlum árangri meðferðir við offitu hafa verið að skila og hvernig einstaklingar í þessum vanda verði að breyta lífsstíl sínum til frambúðar. Meðal annars benti hann á fáránleika þess að alkóhólistar byggju sér til ákveðið ásættanlegt drykkjumynstur" með t.d. örlitlu áfengi með morgunmatnum, aðeins meira í hádeginu o.s.frv. Slíkar áætlanir væru dæmdar til að mistakast og jafnvel enda með ósköpum og sama gilti um þá sem glímdu við ofþyngdarvanda og gætu ekki hamið neyslu sína á ávanabindandi matvælum.Er bindindi þá lausnin? Við vitum að margir geta drukkið áfengi sér að skaðlausu og sækja ekki í meira þótt þeir fái sér drykk, meðan aðrir geta ekki hamið drykkju sína eftir að þeir taka fyrsta sopann. Það sem er mælt með við einstakling sem á í vanda með drykkju er að hann minnki neysluna með ögaðri skömmtun og hætti neyslunni algjörlega ef aðhaldið dugar ekki til. Ef hann nær ekki að minnka eða hætta neyslu sinni er mælt með sérhæfðri meðferð vegna alkóhólisma. Fyrir marga í þessum sporum er síðan stuðningur AA samtakanna eða sambærilegra samtaka það sem styður við þá breytingu sem viðkomandi þarf að gera á lífi sínu, einn dag í einu til frambúðar. Æ fleiri rannsóknir sýna að það sama geti átt við hjá þeim sem eiga í át- og þyngdarvanda. Í starfi mínu við ráðgjöf og meðferðarvinnu vegna matarfíknar s.l. 9 ár, sem ég hef stundað bæði hér heima og erlendis, hef ég fengið að styðja fólk í viðleitni sinni til að líta á át- og þyngdarvanda sinn sem sykur- eða matarfíkn og fá meðferð sem tekur á vandanum sem fíknivanda. Í þessu starfi hef ég fengið að sjá fjölmarga einstaklinga stíga inn í bataferli sem hefur gefið þeim frelsi frá át- og þyngdarvanda og í kjölfarið nýtt líf. Forsendan fyrir þessum bata virðist vera bindindi frá þeim matartegundum sem geta haft áðurnefnd áhrif á heilastarfsemi þeirra, ásamt því að skoða hverjar eru aðrar undirliggjandi ástæður fyrir vandanum og síðan leiðbeiningar sem hvetja til umbreytingar í lífsstíl og viðhorfum.Meðferðir með breyttu sniði MFM miðstöðin hefur starfað í 9 ár og er eina sérhæfða meðferðarúrræðið á Íslandi við matarfíkn. Yfir 2000 einstaklingar hafa fengið þar skimun, greiningu og meðferðir með göngudeildarsniði. Samtökin Matarheill voru stofnuð í apríl 2013 og eru baráttusamtök þeirra sem vilja stuðla að því að einstaklingar með át- og þyngdarvanda fái greiningu og meðferð við hæfi. Samtökin sendu fræðslubækling á allar heilsugæslurstöðvar í landinu með upplýsingum fyrir fagfólk um skimun, greiningu, vísindarannsóknir og meðferðarstig við matarfíkn. Enn sem komið er hefur þessi viðleitni ekki hlotið brautargengi innan heilbrigðiskerfisins. Sagan segir okkur hinsvegar að þegar drykkjufólk fór að hafa aðgang að meðferðum við alkóhólisma fór fyrst raunverulegur árangur að nást í meðferðum þeirra. Ég hef trú á að þegar fjármagn verður lagt í meðferðarúrræði fyrir matarfíkla munum við sjá langþráðan árangur til mikilla heilla fyrir viðkomandi einstaklinga og samfélagið í heild sinni.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Skoðun Vegna umræðunnar um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Steinar Harðarson,Sylviane Lecoultre,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun