Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson skrifar 13. nóvember 2024 18:01 Gjarnan er sagt að ekki megi dæma saklausan sekan en á hinn bóginn virðist litlu máli skipta hvort sá sem brotið er á nái rétti sínum, ekki einu sinni hvort hanngeti staðið almennilega uppréttur eftir. Í lögunum virðist stefnan að skárra sé að hundruðir kærenda fái ekki sanngjarna dómsniðurstöðu en að einn ákærðra fái rangan dóm. Það orð liggur á að sá sem ákærður er um nauðgun vinni öll dómsmál. Eðli nauðgunarmálanna er að þær eru yfirleitt alltaf framdar við aðstæður þar sem einungis eru til staðar gerandinn og fórnarlambið. Yfirleitt er ekki um að ræða nein vitni eða réttarfarsleg gögn sem algjörlega sanna brotið eða afsanna. Samkvæmt því sem ég hef getað lesið mér til um sýknur í nauðgunarmálum, þar sem málavöxtum er lýst, hefur mér jafnvel fundist með ólíkindum að hinn ákærði skuli ekki hafa verið sakfelldur. Ég sá einhvern tímann í Fréttablaðinu frekar stutta grein um málið. Þar var að finna tilraun til þess að setja fram statistikk sem átti við árið 2014 og hefur eftir öllum sólarmerkjum að dæma verið fengnar frá ríkissaksóknara. Þar kom fram að 131 nauðgunarmál höfðu verið tilkynnt til lögreglu hér á landi á árinu. Þar af voru 67 mál (um helmingur) send til saksóknara þar sem 15 ákærur voru gefnar út (um 10% af öllum kærum). Dómar voru kveðnir upp í 7 þeirra. Ekki kom fram hve margir þeirra reyndust kærandanum í vil. Ef að líkum lætur hafa það í besta falli verið 2-3. Samkvæmt þeirri ágiskun verður jákvæð niðurstaða fyrir kærandann í um 2% tilfella. Er þá miðað við allar kærur til lögreglu. Eitthvað um 200 nauðgunarmál á ári hafa að meðaltali verið kærð til Lögreglu á síðastliðnum árum. Mér virðist um helmingur þeirra hafa verið sendur til ríkissaksóknara það er um 100 mál á ári. Ég hef reynt að fá tölur frá ríkissaksóknara fyrir síðustu ár um útgáfu ákæra, fjölda dóma og hve margir hefðu verið jákvæðir fyrir kærandann auk athugasemda um hvort merki væru um breytingar um þessar mundir. Svo undarlega brá við að ég fékk neitun á þeim forsendum að of mikil vinna færi í að vinna þær. Ég sem hélt að ég hefði bara verið að biðja um staðalupplýsingar sem ættu að vera fyrir hendi í rekstrinum bæði til upplýsinga fyrir stjórnendur, aðra starfsmenn og almenning svo hann gæti fylgst með þróun mála. Enginn áhugi virtist vera á því. Svo sannarlega er það ekki góður vitnisburður um Embætti ríkissaksóknara. Ég get ekki betur séð en að verið sé að reyna með öllum ráðum forða því að almenningur fái vitneskju um gang mála. Ég kærði neitunina til ákveðinnar kærunefndar sem á að kveða upp úrskurð um svona ágreiningsefni. Í lögunum stendur að hún hafi að meðaltali 150 daga til þess að kveða upp úrskurðinn. Það þýðir væntanlega frestun á því um hálft til heilt ár að upplýsingarnar fáist. Ég vonast til þess að geta birt aðra grein um málið að þeim tíma loknum með tiltækum upplýsingum. Það orð liggur á að einungis 10% allra nauðgana séu yfir höfuð kærð til lögreglu. Það mun vera byggt á erlendum könnunum. Sé það í samræmi við raunveruleikann hérlendis segir hin rýra jákvæða niðurstaða væntanlega þolendum að það sé álíka líklegt að vinna nauðgunarmál fyrir dómstólum og að vinna stóran vinning í happdrætti. Það er sennilega aðalástæðan fyrir því að kærurnar séu ekki fleiri. Afleiðingar þessara dómsmála hafa í sumum tilfellum verið þær að stúlkur sem hafa tapað slíkum málum hafa orðið að flýja héraðið sem þær áttu heima í eða jafnvel landið. Hefðin er nefnilega sú að kenna stúlkunum um jafnvel þannig að þær hafi logið eða blásið málið upp þó öllu venjulegu fólki virðist líklegast að meintur gerandi eigi sökina. Hefð er fyrir því að þær séu veikari aðilinn gagnvart dómskerfinu og væntanlega brothættar að auki. Komið hafa fréttir af gagnákærum til dæmis fyrir rangan áburð. Mér hefur allavega dottið í hug að einhverjar þeirra séu settar fram að sumu eða öllu leyti til þess að brjóta þær niður. Til dæmis til þess að fá þær til þess að hætta við málsóknina eða hefna sín á þeim og gefa jafnvel öðrum sem myndu feta sömu braut til kynna hvaða ráða unnt sé að grípa til. Þetta er reyndar algengt ráð hins sterka í dómsmálum yfirleitt, til þess að kúga hinn veika til uppgjafar enda virðist nóg af verkfærum í lögum til þess. Nauðgun er í raun samkvæmt ofangreindu svo gott sem refsilaus. Þess vegna hefur hópur kvenna gripið til þess neyðarúrræðis að reyna að útiloka þátttöku meintra nauðgara í samfélaginu, auk þeirra sem hafa verið taldir stunda það að fleka ungar stúlkur, einkum undir lögaldri og koma þessum aðilum þannig helst á vonarvöl. Ég hélt á hinn bóginn að ein ástæðan fyrir uppsetningu dómskerfis hefði verið að komast hjá því að eitthvert fólk í þjóðfélaginu tæki sér dómsvaldið til handargagns og framkvæmdi að sinni vild. Ástæðan er hins vegar sú að dómskerfið undir leiðsögn Alþingis stendur sig afleitlega. Dómskerfið og Alþingi virðast nánast hafa sagt sig frá svona málum með þeim afleiðingum að nauðganir eru allt að því refsilausar. Í nauðgunarmálum virðist allt að. Oft virðist kastað höndum til verka bæði af hálfu lögreglunnar og ákæruvaldsins að því er sagt er vegna undirmönnunar. Sem dæmi má nefna að marga mánuði eða ár getur tekið að taka svokallaða skýrslu af kærða og hugsanlegum vitnum sem hann bendir á. Því lengra sem liðið er frá atburðinum því erfiðara er um vik að upplýsa málið. Oft virðist engin vinna lögð í að kynna sér trúverðugleika framburðar. Krafist er mikillar sönnunarbyrði kærandans sem setur hinn ákærða í mjög góða stöðu. Trúir því annars einhver að stúlkur ljúgi upp sök í þessum málum í ef til vill 97- 98% tilfella? Ætli það kæmi ekki að meðaltali heilmikið réttari niðurstaða ef kastað væri upp um niðurstöðuna en að dómararnir kvæðu upp dóm. Höfundur er rekstrarverkfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jörgen Ingimar Hansson Mest lesið Málþófið er séríslenskt Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skoðun Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Sjá meira
Gjarnan er sagt að ekki megi dæma saklausan sekan en á hinn bóginn virðist litlu máli skipta hvort sá sem brotið er á nái rétti sínum, ekki einu sinni hvort hanngeti staðið almennilega uppréttur eftir. Í lögunum virðist stefnan að skárra sé að hundruðir kærenda fái ekki sanngjarna dómsniðurstöðu en að einn ákærðra fái rangan dóm. Það orð liggur á að sá sem ákærður er um nauðgun vinni öll dómsmál. Eðli nauðgunarmálanna er að þær eru yfirleitt alltaf framdar við aðstæður þar sem einungis eru til staðar gerandinn og fórnarlambið. Yfirleitt er ekki um að ræða nein vitni eða réttarfarsleg gögn sem algjörlega sanna brotið eða afsanna. Samkvæmt því sem ég hef getað lesið mér til um sýknur í nauðgunarmálum, þar sem málavöxtum er lýst, hefur mér jafnvel fundist með ólíkindum að hinn ákærði skuli ekki hafa verið sakfelldur. Ég sá einhvern tímann í Fréttablaðinu frekar stutta grein um málið. Þar var að finna tilraun til þess að setja fram statistikk sem átti við árið 2014 og hefur eftir öllum sólarmerkjum að dæma verið fengnar frá ríkissaksóknara. Þar kom fram að 131 nauðgunarmál höfðu verið tilkynnt til lögreglu hér á landi á árinu. Þar af voru 67 mál (um helmingur) send til saksóknara þar sem 15 ákærur voru gefnar út (um 10% af öllum kærum). Dómar voru kveðnir upp í 7 þeirra. Ekki kom fram hve margir þeirra reyndust kærandanum í vil. Ef að líkum lætur hafa það í besta falli verið 2-3. Samkvæmt þeirri ágiskun verður jákvæð niðurstaða fyrir kærandann í um 2% tilfella. Er þá miðað við allar kærur til lögreglu. Eitthvað um 200 nauðgunarmál á ári hafa að meðaltali verið kærð til Lögreglu á síðastliðnum árum. Mér virðist um helmingur þeirra hafa verið sendur til ríkissaksóknara það er um 100 mál á ári. Ég hef reynt að fá tölur frá ríkissaksóknara fyrir síðustu ár um útgáfu ákæra, fjölda dóma og hve margir hefðu verið jákvæðir fyrir kærandann auk athugasemda um hvort merki væru um breytingar um þessar mundir. Svo undarlega brá við að ég fékk neitun á þeim forsendum að of mikil vinna færi í að vinna þær. Ég sem hélt að ég hefði bara verið að biðja um staðalupplýsingar sem ættu að vera fyrir hendi í rekstrinum bæði til upplýsinga fyrir stjórnendur, aðra starfsmenn og almenning svo hann gæti fylgst með þróun mála. Enginn áhugi virtist vera á því. Svo sannarlega er það ekki góður vitnisburður um Embætti ríkissaksóknara. Ég get ekki betur séð en að verið sé að reyna með öllum ráðum forða því að almenningur fái vitneskju um gang mála. Ég kærði neitunina til ákveðinnar kærunefndar sem á að kveða upp úrskurð um svona ágreiningsefni. Í lögunum stendur að hún hafi að meðaltali 150 daga til þess að kveða upp úrskurðinn. Það þýðir væntanlega frestun á því um hálft til heilt ár að upplýsingarnar fáist. Ég vonast til þess að geta birt aðra grein um málið að þeim tíma loknum með tiltækum upplýsingum. Það orð liggur á að einungis 10% allra nauðgana séu yfir höfuð kærð til lögreglu. Það mun vera byggt á erlendum könnunum. Sé það í samræmi við raunveruleikann hérlendis segir hin rýra jákvæða niðurstaða væntanlega þolendum að það sé álíka líklegt að vinna nauðgunarmál fyrir dómstólum og að vinna stóran vinning í happdrætti. Það er sennilega aðalástæðan fyrir því að kærurnar séu ekki fleiri. Afleiðingar þessara dómsmála hafa í sumum tilfellum verið þær að stúlkur sem hafa tapað slíkum málum hafa orðið að flýja héraðið sem þær áttu heima í eða jafnvel landið. Hefðin er nefnilega sú að kenna stúlkunum um jafnvel þannig að þær hafi logið eða blásið málið upp þó öllu venjulegu fólki virðist líklegast að meintur gerandi eigi sökina. Hefð er fyrir því að þær séu veikari aðilinn gagnvart dómskerfinu og væntanlega brothættar að auki. Komið hafa fréttir af gagnákærum til dæmis fyrir rangan áburð. Mér hefur allavega dottið í hug að einhverjar þeirra séu settar fram að sumu eða öllu leyti til þess að brjóta þær niður. Til dæmis til þess að fá þær til þess að hætta við málsóknina eða hefna sín á þeim og gefa jafnvel öðrum sem myndu feta sömu braut til kynna hvaða ráða unnt sé að grípa til. Þetta er reyndar algengt ráð hins sterka í dómsmálum yfirleitt, til þess að kúga hinn veika til uppgjafar enda virðist nóg af verkfærum í lögum til þess. Nauðgun er í raun samkvæmt ofangreindu svo gott sem refsilaus. Þess vegna hefur hópur kvenna gripið til þess neyðarúrræðis að reyna að útiloka þátttöku meintra nauðgara í samfélaginu, auk þeirra sem hafa verið taldir stunda það að fleka ungar stúlkur, einkum undir lögaldri og koma þessum aðilum þannig helst á vonarvöl. Ég hélt á hinn bóginn að ein ástæðan fyrir uppsetningu dómskerfis hefði verið að komast hjá því að eitthvert fólk í þjóðfélaginu tæki sér dómsvaldið til handargagns og framkvæmdi að sinni vild. Ástæðan er hins vegar sú að dómskerfið undir leiðsögn Alþingis stendur sig afleitlega. Dómskerfið og Alþingi virðast nánast hafa sagt sig frá svona málum með þeim afleiðingum að nauðganir eru allt að því refsilausar. Í nauðgunarmálum virðist allt að. Oft virðist kastað höndum til verka bæði af hálfu lögreglunnar og ákæruvaldsins að því er sagt er vegna undirmönnunar. Sem dæmi má nefna að marga mánuði eða ár getur tekið að taka svokallaða skýrslu af kærða og hugsanlegum vitnum sem hann bendir á. Því lengra sem liðið er frá atburðinum því erfiðara er um vik að upplýsa málið. Oft virðist engin vinna lögð í að kynna sér trúverðugleika framburðar. Krafist er mikillar sönnunarbyrði kærandans sem setur hinn ákærða í mjög góða stöðu. Trúir því annars einhver að stúlkur ljúgi upp sök í þessum málum í ef til vill 97- 98% tilfella? Ætli það kæmi ekki að meðaltali heilmikið réttari niðurstaða ef kastað væri upp um niðurstöðuna en að dómararnir kvæðu upp dóm. Höfundur er rekstrarverkfræðingur.
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun