Yngra fólk á hjúkrunarheimilum upplifir öryggi en saknar félagslífs Hólmfríður Gísladóttir skrifar 20. júní 2024 11:06 53 prósent yngri en 60 ára sem eru búsettir á hjúkrunarheimili dvelja í geðhjúkrunarrýmum. Vísir/Vilhelm Leggja þarf áherslu á rétt einstaklingsins til að velja sjálfur hvar hann býr og með hvaða hætti þjónusta við hann er veitt, segir í nýrri skýrslu um yngra fólk á hjúkrunarheimilum. Um er að ræða afrakstur starfshóps sem heilbrigðisráðherra skipaði í byrjun árs 2022 og var ætlað að greina stöðu yngra fólks á hjúkrunarheimilum og gera tillögur um bestu leiðir til að koma til móts við hópinn. Athygli vekur að upplifun viðmælenda starfshópsins var yfirleitt ekki í takt við umræðu um yngra fólk á hjúkrunarheimilum, þar sem flestir sögðust sáttir við dvöl sína á sama tíma og búseta ungra einstaklinga á hjúkrunarheimilum hefur verið harðlega gagnrýnd af fötluðum, hagsmunasamtökum og fagfólki. 190 fengu staðfest færni- og heilsumat 2018 til 2023 Samkvæmt skýrslu starfshópsins var 51 einstaklingur yngri en 60 ára búsettur á hjúkrunarheimili í febrúar 2024. Af þeim bjó 31 prósent á höfuðborgarsvæðinu en flestir þeirra sem voru búsettir á landsbyggðinni bjuggu í skilgreindum geðhjúkrunarrýmum á tveimur hjúkrunarheimilum. „Meirihluti markhópsins 60 ára og yngri, eða 68%, var á aldursbilinu 51-60 ára, en yngsti íbúinn var á fertugsaldri. Af þeim einstaklingum 60 ára og yngri sem nú eru búsettir á hjúkrunarheimilum eru 53% í geðhjúkrunarrýmum,“ segir í skýrslunni. Færni- og heilsumat er skilyrði búsetu á hjúkrunarheimili og árið 2023 fengu 24 einstaklingar 60 ára og yngri staðfest slíkt mat. Alls fengu 190 staðfest færni- og heilsumat á árunum 2018 til 2023, þar af 177 í hjúkrunarrými. Af hópnum voru 77 prósent á aldrinum 51 til 60 ára en þrettán voru yngri en 40 ára. Af þeim sem fengu samþykkt fyrsta mat á þessum árum voru 62 prósent karlar. Flestir einstæðir og bundnir við hjólastól Eins og fyrr segir ræddi starfshópurinn við nokkra einstaklinga, ellefu talsins, en meðalaldur þeirra var 54,7 ár og meðalaldur við flutning á hjúkrunarheimili 52,3 ár. Flestir notuðu hjólastól til að komast leiða sinna og meirihluti viðmælenda var einstæður og átti ekki börn undir 18 ára. „Tvær ástæður voru algengastar fyrir flutningi á hjúkrunarheimili. Annars vegar höfðu viðmælendur lagst inn á spítala vegna veikinda eða slysa og ekki komist heim í fyrri búsetu vegna þjónustuþarfa eða heimilisaðstæðna í kjölfar endurhæfingar á Grensásdeild Landspítala,“ segir í skýrslunni. „Hins vegar höfðu viðmælendur haft aukna þörf fyrir stuðningsþjónustu heim. Tveir viðmælendur voru með samþykkta umsókn um NPA hjá sveitarfélagi en hvorugur hafði náð að manna samninginn þar sem mikla hjúkrunarþjónustu þurfti samhliða aðstoð við athafnir daglegs lífs.“ Flestir viðmælenda starfshópsins nefndu öryggi sem meginástæðu þess að þeir vildu búa áfram á hjúkrunarheimili.Getty Af viðmælendunum sögðust níu sáttir við búsetu sína á hjúkrunarheimilinu en tveir sögðust vilja flytja í sjálfstæða búsetu með viðeigandi þjónustu. Allir komu hins vegar með tillögur að úrbótum á þjónustunni þannig að hún hentaði betur yngri einstaklingum. „Almennt var óskað eftir aukinni virkni, t.a.m. sjúkra- og iðjuþjálfun. Megináherslan var á aukið félagslíf, félagsskap við hæfi, t.d. með sameiningu yngri einstaklinga á eina deild, og tækifæri til að fá að eiga félagslíf utan veggja hjúkrunarheimilisins, m.a. með nægjanlegri stuðningsþjónustu og akstursþjónustu til að komast á milli staða. Aðrir þættir sem komu fram voru að bæta þyrfti þekkingu starfsfólks á þörfum yngri einstaklinga, þ.m.t. fötlun þeirra, og þörf væri fyrir stærri rými innan hjúkrunarheimila fyrir yngri einstaklinga þar sem félagslegar þarfir og aðstæður eru aðrar en þeirra sem eldri eru.“ Skortur á félagslífi eitt stærsta vandamálið Starfshópurinn leitaði eftir tillögum frá þjónustuveitendum, sem voru samhljóma þeim tillögum sem komu frá notendunum sem rætt var við. Það var meðal annars nefnt að nauðsynlegt væri að öll úrræði hefðu verið reynd í sjálfstæðri búsetu. Einna mest var þó rætt um möguleika fólksins á félagslífi utan hjúkrunarheimilisins. Í samantekt starfshópsins segir að margt hafi áunnist í réttindum og þjónust við fatlað fólk en málin flækist þegar fatlaðir þarfnist þjónustu fleiri en eins kerfis. Ágreiningur um hugmyndafræði milli kerfa sé áberandi og mat á stuðningsþörfum sé ólíkt. „Búsetu ungra einstaklinga á hjúkrunarheimilum hefur verið mótmælt harðlega af fötluðu fólki, hagsmunasamtökum þess og fagfólki, á þeim grundvelli að hjúkrunarheimili séu ekki í stakk búin til þess að veita þá þjónustu sem einstaklingum er nauðsynleg til að lifa sjálfstæðu lífi. Þess utan feli slík búseta stundum í sér flutning viðkomandi á milli landshluta, með tilheyrandi fjarlægð frá vinum og vandamönnum,“ segir í samantektinni. Flestir viðmælenda hafi hins vegar verið sáttir en allir óskað eftir auknum réttindum, aukinni virkni í daglegu lífi og viðeigandi félagslífi. Margir hefðu upplifað öryggi eftir flutning á hjúkrunarheimili, sem þeir voru hræddir um að missa ef þeir yrðu fluttir í annað þjónustu- og búsetuform. „Upplifunin hefur almennt verið sú að verið sé að ýta ungu fólki inn á hjúkrunarheimilin því það vanti fjölbreyttari úrræði, raunverulegt val um búsetuform með þjónustu heim og fólk til að sinna þessum einstaklingum. Hjúkrunarheimilin vilja og reyna að sinna þessum einstaklingum vel en hafa ekki burðina til þess. Til þess vantar frekari fjármuni, mönnun og tækifæri til að skipuleggja þjónustuna með þennan hóp í huga,“ segir meðal annars í niðurstöðunum. Skýrslan í heild. Hjúkrunarheimili Málefni fatlaðs fólks Mannréttindi Mest lesið Lögreglumenn svekktir að sjá hversu margir hundsuðu fyrirmæli í gær Innlent Ódæði eftir fall El Fasher: Blóðið sýnilegt úr geimnum Erlent Lögreglumenn hundfúlir með bruðl ríkislögreglustjóra Innlent Íslensk stúlka í klóm 764 hvött til sjálfsskaða og ofbeldis Innlent Hálka á höfuðborgarsvæðinu og Hellisheiði Innlent Ástæða fyrir því að genaumræðan hafi ekki náð mikilli útbreiðslu Innlent Gera ekki tilkall til höfuðborgartitils þótt Akureyri verði borg Innlent Rak nefndina sem átti að taka fyrir viðhafnarsalinn og sigurbogann Erlent Karlmaður lést í Bláa lóninu Innlent Veðurvaktin: Allt á kafi í snjó á metdegi Veður Fleiri fréttir Þurftu að halda peppfund á lygilegum óhappadegi Lokuðu veginum um Kjalarnes vegna veðurs Fundinum lokið án niðurstöðu Kynna fyrsta húsnæðispakka ríkisstjórnarinnar Leita konu sem ók á konu og stakk af Metfjöldi árekstra í ófærðinni í gær og Vélfagsmenn tóku yfir fund Viðreisnar „Græna gímaldið“ fer ekki fet Gera ekki tilkall til höfuðborgartitils þótt Akureyri verði borg Hóflega bjartsýnn á viðræður dagsins Lögreglumenn hundfúlir með bruðl ríkislögreglustjóra Lögreglumenn svekktir að sjá hversu margir hundsuðu fyrirmæli í gær Skjálfti 3,2 að stærð í Mýrdalsjökli Snjómokstur í fullum gangi en verkið er viðamikið Íslensk stúlka í klóm 764 hvött til sjálfsskaða og ofbeldis Hálka á höfuðborgarsvæðinu og Hellisheiði Ástæða fyrir því að genaumræðan hafi ekki náð mikilli útbreiðslu Ráðgjafinn ráðinn tveimur dögum eftir að grennslast var fyrir um málið Vesturbæjarlaug opnuð enn eina ferðina eftir viðgerðir Verklagi ábótavant og krefur ríkislögreglustjóra skýringa Mæla með því að farþegar reiði sig ekki á tímaáætlanir Snjókoman mikla, ábótavant verklag ríkislögreglustjóra og jólasveinamót Karlmaður lést í Bláa lóninu Biðu í fjóra tíma úti á braut og aðra fjóra við farangursbeltin Kærðu umdeildar framkvæmdir allt of seint Skellt í lás í sundlaugum borgarinnar vegna veðurs Reglur brotnar og þjónusta sem bjóða ætti út Þarf að borga bætur þrátt fyrir breytingar á hlaupahjólinu Hvatt til varúðar vegna snjóflóðahættu á suðvesturhorninu Meiri kvika en í síðasta gosi Eldur í blokk við Ljósheima Sjá meira
Um er að ræða afrakstur starfshóps sem heilbrigðisráðherra skipaði í byrjun árs 2022 og var ætlað að greina stöðu yngra fólks á hjúkrunarheimilum og gera tillögur um bestu leiðir til að koma til móts við hópinn. Athygli vekur að upplifun viðmælenda starfshópsins var yfirleitt ekki í takt við umræðu um yngra fólk á hjúkrunarheimilum, þar sem flestir sögðust sáttir við dvöl sína á sama tíma og búseta ungra einstaklinga á hjúkrunarheimilum hefur verið harðlega gagnrýnd af fötluðum, hagsmunasamtökum og fagfólki. 190 fengu staðfest færni- og heilsumat 2018 til 2023 Samkvæmt skýrslu starfshópsins var 51 einstaklingur yngri en 60 ára búsettur á hjúkrunarheimili í febrúar 2024. Af þeim bjó 31 prósent á höfuðborgarsvæðinu en flestir þeirra sem voru búsettir á landsbyggðinni bjuggu í skilgreindum geðhjúkrunarrýmum á tveimur hjúkrunarheimilum. „Meirihluti markhópsins 60 ára og yngri, eða 68%, var á aldursbilinu 51-60 ára, en yngsti íbúinn var á fertugsaldri. Af þeim einstaklingum 60 ára og yngri sem nú eru búsettir á hjúkrunarheimilum eru 53% í geðhjúkrunarrýmum,“ segir í skýrslunni. Færni- og heilsumat er skilyrði búsetu á hjúkrunarheimili og árið 2023 fengu 24 einstaklingar 60 ára og yngri staðfest slíkt mat. Alls fengu 190 staðfest færni- og heilsumat á árunum 2018 til 2023, þar af 177 í hjúkrunarrými. Af hópnum voru 77 prósent á aldrinum 51 til 60 ára en þrettán voru yngri en 40 ára. Af þeim sem fengu samþykkt fyrsta mat á þessum árum voru 62 prósent karlar. Flestir einstæðir og bundnir við hjólastól Eins og fyrr segir ræddi starfshópurinn við nokkra einstaklinga, ellefu talsins, en meðalaldur þeirra var 54,7 ár og meðalaldur við flutning á hjúkrunarheimili 52,3 ár. Flestir notuðu hjólastól til að komast leiða sinna og meirihluti viðmælenda var einstæður og átti ekki börn undir 18 ára. „Tvær ástæður voru algengastar fyrir flutningi á hjúkrunarheimili. Annars vegar höfðu viðmælendur lagst inn á spítala vegna veikinda eða slysa og ekki komist heim í fyrri búsetu vegna þjónustuþarfa eða heimilisaðstæðna í kjölfar endurhæfingar á Grensásdeild Landspítala,“ segir í skýrslunni. „Hins vegar höfðu viðmælendur haft aukna þörf fyrir stuðningsþjónustu heim. Tveir viðmælendur voru með samþykkta umsókn um NPA hjá sveitarfélagi en hvorugur hafði náð að manna samninginn þar sem mikla hjúkrunarþjónustu þurfti samhliða aðstoð við athafnir daglegs lífs.“ Flestir viðmælenda starfshópsins nefndu öryggi sem meginástæðu þess að þeir vildu búa áfram á hjúkrunarheimili.Getty Af viðmælendunum sögðust níu sáttir við búsetu sína á hjúkrunarheimilinu en tveir sögðust vilja flytja í sjálfstæða búsetu með viðeigandi þjónustu. Allir komu hins vegar með tillögur að úrbótum á þjónustunni þannig að hún hentaði betur yngri einstaklingum. „Almennt var óskað eftir aukinni virkni, t.a.m. sjúkra- og iðjuþjálfun. Megináherslan var á aukið félagslíf, félagsskap við hæfi, t.d. með sameiningu yngri einstaklinga á eina deild, og tækifæri til að fá að eiga félagslíf utan veggja hjúkrunarheimilisins, m.a. með nægjanlegri stuðningsþjónustu og akstursþjónustu til að komast á milli staða. Aðrir þættir sem komu fram voru að bæta þyrfti þekkingu starfsfólks á þörfum yngri einstaklinga, þ.m.t. fötlun þeirra, og þörf væri fyrir stærri rými innan hjúkrunarheimila fyrir yngri einstaklinga þar sem félagslegar þarfir og aðstæður eru aðrar en þeirra sem eldri eru.“ Skortur á félagslífi eitt stærsta vandamálið Starfshópurinn leitaði eftir tillögum frá þjónustuveitendum, sem voru samhljóma þeim tillögum sem komu frá notendunum sem rætt var við. Það var meðal annars nefnt að nauðsynlegt væri að öll úrræði hefðu verið reynd í sjálfstæðri búsetu. Einna mest var þó rætt um möguleika fólksins á félagslífi utan hjúkrunarheimilisins. Í samantekt starfshópsins segir að margt hafi áunnist í réttindum og þjónust við fatlað fólk en málin flækist þegar fatlaðir þarfnist þjónustu fleiri en eins kerfis. Ágreiningur um hugmyndafræði milli kerfa sé áberandi og mat á stuðningsþörfum sé ólíkt. „Búsetu ungra einstaklinga á hjúkrunarheimilum hefur verið mótmælt harðlega af fötluðu fólki, hagsmunasamtökum þess og fagfólki, á þeim grundvelli að hjúkrunarheimili séu ekki í stakk búin til þess að veita þá þjónustu sem einstaklingum er nauðsynleg til að lifa sjálfstæðu lífi. Þess utan feli slík búseta stundum í sér flutning viðkomandi á milli landshluta, með tilheyrandi fjarlægð frá vinum og vandamönnum,“ segir í samantektinni. Flestir viðmælenda hafi hins vegar verið sáttir en allir óskað eftir auknum réttindum, aukinni virkni í daglegu lífi og viðeigandi félagslífi. Margir hefðu upplifað öryggi eftir flutning á hjúkrunarheimili, sem þeir voru hræddir um að missa ef þeir yrðu fluttir í annað þjónustu- og búsetuform. „Upplifunin hefur almennt verið sú að verið sé að ýta ungu fólki inn á hjúkrunarheimilin því það vanti fjölbreyttari úrræði, raunverulegt val um búsetuform með þjónustu heim og fólk til að sinna þessum einstaklingum. Hjúkrunarheimilin vilja og reyna að sinna þessum einstaklingum vel en hafa ekki burðina til þess. Til þess vantar frekari fjármuni, mönnun og tækifæri til að skipuleggja þjónustuna með þennan hóp í huga,“ segir meðal annars í niðurstöðunum. Skýrslan í heild.
Hjúkrunarheimili Málefni fatlaðs fólks Mannréttindi Mest lesið Lögreglumenn svekktir að sjá hversu margir hundsuðu fyrirmæli í gær Innlent Ódæði eftir fall El Fasher: Blóðið sýnilegt úr geimnum Erlent Lögreglumenn hundfúlir með bruðl ríkislögreglustjóra Innlent Íslensk stúlka í klóm 764 hvött til sjálfsskaða og ofbeldis Innlent Hálka á höfuðborgarsvæðinu og Hellisheiði Innlent Ástæða fyrir því að genaumræðan hafi ekki náð mikilli útbreiðslu Innlent Gera ekki tilkall til höfuðborgartitils þótt Akureyri verði borg Innlent Rak nefndina sem átti að taka fyrir viðhafnarsalinn og sigurbogann Erlent Karlmaður lést í Bláa lóninu Innlent Veðurvaktin: Allt á kafi í snjó á metdegi Veður Fleiri fréttir Þurftu að halda peppfund á lygilegum óhappadegi Lokuðu veginum um Kjalarnes vegna veðurs Fundinum lokið án niðurstöðu Kynna fyrsta húsnæðispakka ríkisstjórnarinnar Leita konu sem ók á konu og stakk af Metfjöldi árekstra í ófærðinni í gær og Vélfagsmenn tóku yfir fund Viðreisnar „Græna gímaldið“ fer ekki fet Gera ekki tilkall til höfuðborgartitils þótt Akureyri verði borg Hóflega bjartsýnn á viðræður dagsins Lögreglumenn hundfúlir með bruðl ríkislögreglustjóra Lögreglumenn svekktir að sjá hversu margir hundsuðu fyrirmæli í gær Skjálfti 3,2 að stærð í Mýrdalsjökli Snjómokstur í fullum gangi en verkið er viðamikið Íslensk stúlka í klóm 764 hvött til sjálfsskaða og ofbeldis Hálka á höfuðborgarsvæðinu og Hellisheiði Ástæða fyrir því að genaumræðan hafi ekki náð mikilli útbreiðslu Ráðgjafinn ráðinn tveimur dögum eftir að grennslast var fyrir um málið Vesturbæjarlaug opnuð enn eina ferðina eftir viðgerðir Verklagi ábótavant og krefur ríkislögreglustjóra skýringa Mæla með því að farþegar reiði sig ekki á tímaáætlanir Snjókoman mikla, ábótavant verklag ríkislögreglustjóra og jólasveinamót Karlmaður lést í Bláa lóninu Biðu í fjóra tíma úti á braut og aðra fjóra við farangursbeltin Kærðu umdeildar framkvæmdir allt of seint Skellt í lás í sundlaugum borgarinnar vegna veðurs Reglur brotnar og þjónusta sem bjóða ætti út Þarf að borga bætur þrátt fyrir breytingar á hlaupahjólinu Hvatt til varúðar vegna snjóflóðahættu á suðvesturhorninu Meiri kvika en í síðasta gosi Eldur í blokk við Ljósheima Sjá meira