Völd leiðtoga yfir þingmönnum myndu aukast ef þingsæti fylgdu flokkum Vésteinn Örn Pétursson skrifar 11. október 2021 19:47 Stefanía Óskarsdóttir er dósent í stjórnmálafræði við HÍ. Stefanía Óskarsdóttir, dósent í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, segir ýmis rök hníga að því að þingsæti fylgi þingmönnum frekar en þingflokkum. Að öðrum kosti kynni agi forystumanna flokkanna yfir þingmönnum sínum að verða slíkur að enginn þingmaður þyrði öðru en að fylgja flokkslínum til hins ítrasta, af ótta við að missa þingsæti sitt. Stefanía var til viðtals í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag, í tilefni af flokkaskiptum Birgis Þórarinssonar, sem tilkynnti nú um helgina að hann hefði ákveðið að yfirgefa þingflokk Miðflokksins og ganga til liðs við Sjálfstæðisflokkinn. Ákvörðun Birgis kom aðeins tveimur vikum eftir að hann náði inn á þing í Suðurkjördæmi fyrir Miðflokkinn, en þing hefur ekki enn verið sett eftir kosningarnar. Ákvörðunin hefur sætt gagnrýni úr ýmsum áttum en Sjálfstæðismenn hafa sumir hverjir tekið Birgi fagnandi. Þingmenn aðeins bundnir af sannfæringu Stefanía bendir á að flokkaskipti þingmanna séu hluti af þeirri lýðræðislegu umræðu sem eigi sér stað hér á landi, sérstaklega á síðustu árum. „Það er gengið út frá því í okkar stjórnarskrá að þingmaður sé ekki bundinn af öðru heldur en sinni sannfæringu, en eins og þið segið þá er listakosning. Þannig að fólk er kosið inn sem hluti af liði og við sjáum það á þingi að það er ansi mikill agi á þingflokkum.“ Þannig segir Stefanía að ef atkvæðagreiðslur í þinginu séu skoðaðar megi lesa úr þeim að þingmenn fylgi að jafnaði línu síns flokks, og að ýmsar ástæður gætu verið fyrir því. „En aginn yrði enn meiri ef þingmenn ættu það á hættu að missa þingsæti sitt ef þeir settu sig eitthvað upp á móti þingflokknum sínum, væru reknir úr þingflokk og væru þar af leiðandi búnir að missa þingsætið,“ segir Stefanía. Stærð þingflokka spili inn í fjárstuðning Stefanía segir að slíkt fyrirkomulag, að þingmenn sem yfirgefi þingflokka sína missi hreinlega þingsæti sitt, þekkist til að mynda í Rússlandi. Þingflokkurinn fengi þá inn varamann. „Með öðrum orðum, slík regla myndi þýða það að agi forystunnar, þingflokksformanns eða formanns flokksins, myndi aukast miklu meira heldur en reyndin er ef það væri hægt að reka þingmann úr þingflokki og hann missir þingsæti sitt eða ef hann ákveður að yfirgefa þingflokk af ýmsum ástæðum og dettur út af þingi.“ Stefanía segir það liggja í hlutarins eðli að í lýðræðisríkjum séu þingmenn frjálsir til þess að láta í ljós sína skoðun, þrátt fyrir að almennt fylgi þeir flokkslínum. „En það er margt í húfi í nútímanum þegar kemur að stærð þingflokks. Í fyrsta lagi þarf stjórnarmeirihlutinn á öllum þingmönnum að halda til að tryggja meirihluta á þingi. En það er ekki bara það, það er líka það að það eru svo miklir fjárhagslegir hagsmunir í húfi fyrir þingflokka.“ Stefanía bendir á að stjórnmálaflokkar hér á landi, og raunar víðar, njóti fjárstuðnings frá ríkinu. Þaðan fái þeir raunar mest sitt fjármagn, en því fjármagni er dreift á grundvelli fjölda þingmanna. Því sé það nokkuð skakkafall fyrir lítinn þingflokk á borð við Miðflokkinn að missa strax einn þingmann af þremur. Þar með dragist fjárstuðningurinn saman sem því nemur og færist yfir til Sjálfstæðisflokksins, sem nú telur 17 þingmenn. Erfitt að færa sönnur á að fylgið sé Birgis en ekki Miðflokksins Stefanía segir það skýrt í málflutningi Birgis, þar sem hann rökstyður flokkaskiptin, að hann telji hluta þess fylgis sem hann hlaut sem oddviti Miðflokksins í Suðurkjördæmi, að hann telji að hluti fylgis hans hafi beinst að honum persónulega. „Hann að hluta til réttlættir stuðninginn sem hann fékk út frá því að þetta væri persónulegur stuðningur við hann en ekki stefnu flokksins. En það er auðvitað mjög erfitt að færa sönnur á eitthvað slíkt, vegna þess að fólk hefur ekkert annað í hendi heldur en að merkja við flokka.“ Sjálf segist Stefanía telja að núverandi fyrirkomulag sé betra en að þingsætin fylgi flokkunum, frekar en þingmönnum. „Vegna þess að innan þingflokkanna þarf auðvitað að geta átt sér stað heiðarleg og málefnaleg umræða. Þingmenn þurfa að geta verið óhræddir við að segja sína skoðun þó að þeir á endanum kannski beygi sig undir meirihlutavilja þingflokksins, en það geta komið upp þær aðstæður að þingmaður upplifi það að hann geti ekki lengur unnið með þessum hópi og hann færi sig yfir. Þannig að ég myndi ekki mæla með neinum breytingum þarna á.“ Miðflokkurinn Sjálfstæðisflokkurinn Alþingi Mest lesið Tilkynnt um mann vopnaðan skotvopni og einn handtekinn Innlent Börnum haldið innilokuðum í „hryllingshúsi“ í fleiri ár Erlent Mun sjá eftir árásinni alla ævi Innlent Yfirgefa Svíþjóð til að hraða þróun rafmagnsflugvélar Erlent Pilturinn muni líklega afplána þriðjung átta ára dóms fyrir manndráp Innlent Getur frelsað El Salvador-fangann en vill það ekki Erlent „Ég skipaði þá aðila sem ég taldi hæfasta“ Innlent Birgir Guðjónsson er látinn Innlent Skrifa nú undir samninginn sem féll af borðinu eftir hitafundinn Erlent Var svo „þreyttur á öllu“ að hann ákvað að aka inn í þvögu barna Erlent Fleiri fréttir Kalla saman ráðherranefnd svo rafmagnsleysi endurtaki sig ekki hér Birgir Guðjónsson er látinn Niðurstöðu um styrkjamálið megi vænta með vorinu „Þetta er mikill merkisdagur fyrir okkur“ Handtóku vopnaðan mann og kröfugöngur verkalýðsins „Ég skipaði þá aðila sem ég taldi hæfasta“ Hátíðardagskrá um allt land á verkalýðsdaginn Tilkynnt um mann vopnaðan skotvopni og einn handtekinn Líkamsárás á veitingastað Pilturinn muni líklega afplána þriðjung átta ára dóms fyrir manndráp Hornafjörður gæti bjargað flugi Icelandair á Ísafjörð Gefur lítið fyrir tal um fyrningu Brot á trausti gagnvart félögum Lúðvíks sem vilji hjálpa Gætti trúnaðar eftir að erindi tengdamömmunnar barst Mun sjá eftir árásinni alla ævi Segir lögreglumann sem njósnaði hafa gert mistök Frekari breytingar í Valhöll Ofsakláði grípur Spaugstofumenn Lítur málið mjög alvarlegum augum Átta ár fyrir að bana Bryndísi Klöru Hætta framleiðslu innanhúss og segja upp fólki Kristófer Breki nýr formaður Vöku Skýrsla starfshóps um lagaumgjörð hvalveiða tilbúin Gætu þurft að endurskoða aukastörf lögreglumanna Mjöll Snæsdóttir er látin Jafnréttisstofa kallar eftir svörum frá Ingu vegna skipunar í stjórn HMS Grunar að fleiri lögreglumenn hafi verið viðriðnir njósnirnar Segir Jon Øigarden Ingvar E þeirra Norðmanna Jafnréttisstofa krefur Ingu Sæland um útskýringu á vali á stjórnarmönnum „Það er ekkert til sem heitir að heita trúnaði um fundarbeiðni“ Sjá meira
Stefanía var til viðtals í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag, í tilefni af flokkaskiptum Birgis Þórarinssonar, sem tilkynnti nú um helgina að hann hefði ákveðið að yfirgefa þingflokk Miðflokksins og ganga til liðs við Sjálfstæðisflokkinn. Ákvörðun Birgis kom aðeins tveimur vikum eftir að hann náði inn á þing í Suðurkjördæmi fyrir Miðflokkinn, en þing hefur ekki enn verið sett eftir kosningarnar. Ákvörðunin hefur sætt gagnrýni úr ýmsum áttum en Sjálfstæðismenn hafa sumir hverjir tekið Birgi fagnandi. Þingmenn aðeins bundnir af sannfæringu Stefanía bendir á að flokkaskipti þingmanna séu hluti af þeirri lýðræðislegu umræðu sem eigi sér stað hér á landi, sérstaklega á síðustu árum. „Það er gengið út frá því í okkar stjórnarskrá að þingmaður sé ekki bundinn af öðru heldur en sinni sannfæringu, en eins og þið segið þá er listakosning. Þannig að fólk er kosið inn sem hluti af liði og við sjáum það á þingi að það er ansi mikill agi á þingflokkum.“ Þannig segir Stefanía að ef atkvæðagreiðslur í þinginu séu skoðaðar megi lesa úr þeim að þingmenn fylgi að jafnaði línu síns flokks, og að ýmsar ástæður gætu verið fyrir því. „En aginn yrði enn meiri ef þingmenn ættu það á hættu að missa þingsæti sitt ef þeir settu sig eitthvað upp á móti þingflokknum sínum, væru reknir úr þingflokk og væru þar af leiðandi búnir að missa þingsætið,“ segir Stefanía. Stærð þingflokka spili inn í fjárstuðning Stefanía segir að slíkt fyrirkomulag, að þingmenn sem yfirgefi þingflokka sína missi hreinlega þingsæti sitt, þekkist til að mynda í Rússlandi. Þingflokkurinn fengi þá inn varamann. „Með öðrum orðum, slík regla myndi þýða það að agi forystunnar, þingflokksformanns eða formanns flokksins, myndi aukast miklu meira heldur en reyndin er ef það væri hægt að reka þingmann úr þingflokki og hann missir þingsæti sitt eða ef hann ákveður að yfirgefa þingflokk af ýmsum ástæðum og dettur út af þingi.“ Stefanía segir það liggja í hlutarins eðli að í lýðræðisríkjum séu þingmenn frjálsir til þess að láta í ljós sína skoðun, þrátt fyrir að almennt fylgi þeir flokkslínum. „En það er margt í húfi í nútímanum þegar kemur að stærð þingflokks. Í fyrsta lagi þarf stjórnarmeirihlutinn á öllum þingmönnum að halda til að tryggja meirihluta á þingi. En það er ekki bara það, það er líka það að það eru svo miklir fjárhagslegir hagsmunir í húfi fyrir þingflokka.“ Stefanía bendir á að stjórnmálaflokkar hér á landi, og raunar víðar, njóti fjárstuðnings frá ríkinu. Þaðan fái þeir raunar mest sitt fjármagn, en því fjármagni er dreift á grundvelli fjölda þingmanna. Því sé það nokkuð skakkafall fyrir lítinn þingflokk á borð við Miðflokkinn að missa strax einn þingmann af þremur. Þar með dragist fjárstuðningurinn saman sem því nemur og færist yfir til Sjálfstæðisflokksins, sem nú telur 17 þingmenn. Erfitt að færa sönnur á að fylgið sé Birgis en ekki Miðflokksins Stefanía segir það skýrt í málflutningi Birgis, þar sem hann rökstyður flokkaskiptin, að hann telji hluta þess fylgis sem hann hlaut sem oddviti Miðflokksins í Suðurkjördæmi, að hann telji að hluti fylgis hans hafi beinst að honum persónulega. „Hann að hluta til réttlættir stuðninginn sem hann fékk út frá því að þetta væri persónulegur stuðningur við hann en ekki stefnu flokksins. En það er auðvitað mjög erfitt að færa sönnur á eitthvað slíkt, vegna þess að fólk hefur ekkert annað í hendi heldur en að merkja við flokka.“ Sjálf segist Stefanía telja að núverandi fyrirkomulag sé betra en að þingsætin fylgi flokkunum, frekar en þingmönnum. „Vegna þess að innan þingflokkanna þarf auðvitað að geta átt sér stað heiðarleg og málefnaleg umræða. Þingmenn þurfa að geta verið óhræddir við að segja sína skoðun þó að þeir á endanum kannski beygi sig undir meirihlutavilja þingflokksins, en það geta komið upp þær aðstæður að þingmaður upplifi það að hann geti ekki lengur unnið með þessum hópi og hann færi sig yfir. Þannig að ég myndi ekki mæla með neinum breytingum þarna á.“
Miðflokkurinn Sjálfstæðisflokkurinn Alþingi Mest lesið Tilkynnt um mann vopnaðan skotvopni og einn handtekinn Innlent Börnum haldið innilokuðum í „hryllingshúsi“ í fleiri ár Erlent Mun sjá eftir árásinni alla ævi Innlent Yfirgefa Svíþjóð til að hraða þróun rafmagnsflugvélar Erlent Pilturinn muni líklega afplána þriðjung átta ára dóms fyrir manndráp Innlent Getur frelsað El Salvador-fangann en vill það ekki Erlent „Ég skipaði þá aðila sem ég taldi hæfasta“ Innlent Birgir Guðjónsson er látinn Innlent Skrifa nú undir samninginn sem féll af borðinu eftir hitafundinn Erlent Var svo „þreyttur á öllu“ að hann ákvað að aka inn í þvögu barna Erlent Fleiri fréttir Kalla saman ráðherranefnd svo rafmagnsleysi endurtaki sig ekki hér Birgir Guðjónsson er látinn Niðurstöðu um styrkjamálið megi vænta með vorinu „Þetta er mikill merkisdagur fyrir okkur“ Handtóku vopnaðan mann og kröfugöngur verkalýðsins „Ég skipaði þá aðila sem ég taldi hæfasta“ Hátíðardagskrá um allt land á verkalýðsdaginn Tilkynnt um mann vopnaðan skotvopni og einn handtekinn Líkamsárás á veitingastað Pilturinn muni líklega afplána þriðjung átta ára dóms fyrir manndráp Hornafjörður gæti bjargað flugi Icelandair á Ísafjörð Gefur lítið fyrir tal um fyrningu Brot á trausti gagnvart félögum Lúðvíks sem vilji hjálpa Gætti trúnaðar eftir að erindi tengdamömmunnar barst Mun sjá eftir árásinni alla ævi Segir lögreglumann sem njósnaði hafa gert mistök Frekari breytingar í Valhöll Ofsakláði grípur Spaugstofumenn Lítur málið mjög alvarlegum augum Átta ár fyrir að bana Bryndísi Klöru Hætta framleiðslu innanhúss og segja upp fólki Kristófer Breki nýr formaður Vöku Skýrsla starfshóps um lagaumgjörð hvalveiða tilbúin Gætu þurft að endurskoða aukastörf lögreglumanna Mjöll Snæsdóttir er látin Jafnréttisstofa kallar eftir svörum frá Ingu vegna skipunar í stjórn HMS Grunar að fleiri lögreglumenn hafi verið viðriðnir njósnirnar Segir Jon Øigarden Ingvar E þeirra Norðmanna Jafnréttisstofa krefur Ingu Sæland um útskýringu á vali á stjórnarmönnum „Það er ekkert til sem heitir að heita trúnaði um fundarbeiðni“ Sjá meira