Telur máls­með­ferð Barna­verndar hafa ein­kennst af handa­hófs­kenndri vald­beitingu

Barnaverndarstofa hefur gert athugasemdir við málsmeðferð í máli þar sem níu mánaða drengur var tekinn af foreldrum sínum og vistaður utan heimilis. Fjallað var ítarlega um málið í fréttaskýringaþættinum Kveiki á RÚV fyrr í kvöld.

Aðdragandi málsins er sá að drengurinn sem um ræðir hafði glímt við veikindi og að sögn móður hans datt hann aftur fyrir sig og lenti á hnakkanum skömmu áður en hann átti bókaðan tíma hjá lækni vegna veikindanna. Höggið var talsvert og drengurinn grét mikið. Þá kúgaðist hann og kastaði upp í bifreiðinni á leið á sjúkrahúsið.

Móðir drengsins kveðst hafa látið lækni vita af áverkunum í kjölfar sneiðmyndatöku vaknar sá grunur um að drengurinn hafi verið beittur ofbeldi en töluverð heilablæðing fannst vinstra megin í höfðinu og auk þess hafði drengurinn blæðingar í augnbotnum. Vakthafandi læknir sendi þá tilkynningu til Barnaverndar Reykjavíkur og í kjölfar var gripið til ráðstafana á spítalanum, til að mynda var drengurinn færður um set þannig að hann væri í augsýn heilbrigðisstarfsfólks.

Eftir nánari læknisskoðun var foreldrum drengsins tilkynnt um að drengurinn yrði tekinn úr umsá þeirra og vistaður á vistheimili meðan á lögreglurannsókn stæði.

Þremur mánuðum eftir atvikið fór að bera á andlegri vanlíðan eldri systur drengsins og taldi barnasálfræðingur óumdeilt að vanlíðanina mætti rekja til aðgerða barnaverndaryfirvalda.

Margra mánaða aðskilnaður „illskiljanlegur“

Að sögn móðurinnar bjó fjölskyldan við algjöra óvissu meðan drengurinn var á vistheimilinu og fengu engar upplýsingar um hve löng dvöl hans yrði á heimilinu. Eftir að lögfræðingur fjölskyldunnar hafði þrýst talsvert á barnaverndaryfirvöld kom í ljós að málið væri í biðstöðu vegna lögreglurannsóknar.

Bragi Guðbrandsson, forstjóri Barnaverndarstofu, gerir athugasemdir við þessa málsmeðferð og bendir á að barnaverndaryfirvöld hafi sjálfstæðar rannsóknarskyldur sem ættu ekki að taka of langan tíma en á annað borð gætu lögreglurannsóknir tekið talsvert drjúgan tíma, jafnvel heilt ár. Hann bendir jafnframt á að aðskilnaður ungs barns við foreldra í fleiri mánuði væri illskiljanlegur ef gögn málsins bentu ekki til þess að slíkt væri nauðsynlegt.

Þá segir Bragi að fjölskyldan hafi ekki átt neina „sögu“, hvorki í réttarkerfinu né heilbrigðiskerfinu og ekki voru til staðar gögn sem bentu til þess að skort hafi á uppeldishæfni foreldranna og þau ekki látin gangast undir slíkt mat.

Móðirin telur valdbeitingu barnaverndaryfirvalda handahófskennda

Foreldrar drengsins fengu loks leyfi til þess að færa drenginn af vistheimilinu og í fóstur á heimili ömmu hans og afa. Móðir drengsins telur þó að óeðlilegar og handahófskenndar aðgerðir hafi einkennt ráðstöfunina. Þannig hafi kröfurnar verið hertar, til að mynda var foreldrum drengsins nú óheimilt að fara með hann í eftirlitslausar gönguferðir en slíkt var þeim heimilt á meðan drengurinn dvaldi á vistheimilinu.

Þá gerir móðirin athugasemd við það að vistun á heimili ömmu og afa drengsins hafi ekki staðið þeim til boða sem fyrsta úrræði og þannig hafi sú meginregla að stjórnvöld megi ekki beita meiri þvingunarúrræðum en talin eru nauðsynleg verið virt vettugi.

Þrátt fyrir að kröfurnar hefðu verið hertar segir móðirin að eftirlit barnaverndaryfirvalda hafi verið í algjöru lágmarki á meðan drengurinn dvaldi hjá föðurforeldrum sínum.

Halldóra Gunnarsdóttir, framkvæmdastjóri Barnaverndarnefndar Reykjavíkur, vildi ekki tjá sig um efnisatriði málsins í þættinum en fullyrti að nefndin tæki athugasemdir frá Barnaverndarstofu alltaf alvarlega. Hún bætti við að barnaverndarstarf væri síður en svo hafið yfir gagnrýni. 

Bótaskylda viðurkennd vegna annmarka á málinu

Hjónin, sem að endingu fengu drenginn aftur í sína umsjá, kvörtuðu til borgarlögmanns og óskuðu eftir viðurkenningu á bótaskyldu vegna annmarka á málsmeðferðinni en þeim kröfum var hafnað á grundvelli þess að frávikin væru ekki alvarleg og að Barnavernd Reykjavíkur hefði ekki sýnt af sér saknæma háttsemi.

Eftir að hafa skotið málinu til ríkislögmanns nú í september voru þeim úrskurðaðar bætur að andvirði einnar milljónar króna vegna málsins en með því var fallist á að málsmeðferð lögreglu og Barnaverndarstofu hafi verið ólögmæt, en Barnaverndarstofa samþykkti allar beiðnir Barnaverndar Reykjavíkur um vistun utan heimilis.

Nánari umfjöllun um málið má sjá hér.