Fólk sem greinist með krabbamein þarf góða endurhæfingarþjónustu Rannveig Björk Gylfadóttir skrifar 1. september 2016 07:00 Alþjóðlegur dagur gegn krabbameini er haldinn árlega, 4. febrúar. Alþjóðasamtökin gegn krabbameini (UICC) skora nú á þjóðir heims að taka þátt í að vekja athygli á baráttunni gegn krabbameini undir slagorðunum VIÐ GETUM - ÉG GET. Mikilvægt er að samfélög og einstaklingar leggi sitt af mörkum til að draga úr tíðni krabbameina og áhrifum sjúkdómsins. Fagdeild krabbameinshjúkrunarfræðinga á Íslandi fagnar um þessar mundir 20 ára afmæli sínu og fer nú af stað, í samvinnu við Krabbameinsfélag Íslands, með röð greina undir heitinu Við getum – ég get. Í þessari grein er áhersla lögð á mikilvægi endurhæfingar.Staða endurhæfingar Í árslok 2014 voru rúmlega 13.000 Íslendingar á lífi sem höfðu einhvern tíma greinst með krabbamein. Þeim einstaklingum fjölgar stöðugt sem læknast og einnig þeim sem lifa í mörg ár með krabbamein sem langvinnan sjúkdóm. Krabbameininu, og meðferð við því, fylgja margvísleg einkenni og vandamál af sálrænum, líkamlegum, félagslegum og tilvistarlegum toga m.a. þreyta, verkir, kvíði, þunglyndi og erfiðleikar við að snúa aftur til daglegra starfa. Þetta og fleira getur haft viðvarandi áhrif á líf einstaklingsins og fjölskyldu hans í langan tíma eftir að sjúkdómsmeðferð er lokið. Ekki er lengra en 15-20 ár síðan farið var að benda á mikilvægi endurhæfingar fyrir fólk sem greinst hefur með krabbamein. Samtök krabbameinsfélaga á Norðurlöndum (NCU) hafa sett fram þá stefnu að endurhæfing verði órjúfanlegur hluti meðferðar allra einstaklinga sem greinast með krabbamein. Á Íslandi eru ýmis endurhæfingarúrræði í boði og margt hefur gefist vel, samt sem áður er hér ýmislegt sem betur má fara. Það er til dæmis misjafnt hverjir fá markvissa endurhæfingarþjónustu og hvenær í ferlinu hún er veitt. Ástæðan getur verið skortur á samstarfi milli þjónustuaðila, skortur á sérhæfðu fagfólki á öllum þjónustustigum og skortur á fjármagni til málaflokksins.Markmið endurhæfingar Mælt er með því að endurhæfing hefjist strax eftir að einstaklingur greinist með krabbamein og taki mið af þörfum hans og sé veitt eins lengi og talið er að hver og einn þurfi á að halda. Þjónustan á að vera heildræn þar sem unnið er með afleiðingar sjúkdóms og meðferðar. Markmiðið ætti að vera að auka virkni einstaklingsins og að hjálpa honum við að endurheimta og viðhalda sem bestri heilsu og lífsgæðum innan þeirra takmarkana sem sjúkdómurinn setur. Þjónustan á að byggja á fjölbreyttri þjónustu og samvinnu. ÉG GET – endurhæfst til daglegra starfa! Hvort sem fólk er á leið til vinnu eða annarra daglegra starfa, í eða eftir krabbameinsmeðferð, þá getur falist í því mikil áskorun. Um leið er það fólki mjög mikilvægt að komast aftur inn í sína venjulegu rútínu, en með því vex sjálfstraust og trú á eigin getu og félagsleg samskipti eflast um leið. VIÐ GETUM – sem samfélag, stutt við fólk sem hefur fengið krabbamein til að endurhæfast til daglegra starfa! Við þurfum að sýna einstaklingnum skilning og sveigjanleika, leyfa honum að ræða opinskátt um líðan sína og takmarkanir vegna sjúkdóms og meðferðar. Mjög brýnt er t.d. að endurkoma aftur á vinnustað sé eins þægileg og kostur er og að einstaklingurinn fái aðlögun og verkefni við hæfi frá vinnuveitendum.Framtíðarsýn endurhæfingar Þó að framfarir hafi orðið síðustu ár, þá vantar töluvert enn þá upp á að hægt sé að veita fólki sem fær krabbamein viðeigandi endurhæfingu. Skrefin hafa líka stundum verið stigin aftur á bak, t.d. þegar samningur féll niður árið 2015 milli Heilsustofnunar NLFÍ og Sjúkratrygginga Íslands um niðurgreiðslu þjónustunnar þar, sem hafði nýst mörgum vel. Velferðarráðuneytið hefur síðastliðna mánuði verið að undirbúa útgáfu krabbameinsáætlunar, en þar er meðal annars fjallað um endurhæfingu krabbameinssjúklinga. Vonast er til þess að áætluninni verði komið í framkvæmd sem fyrst. Fagdeild krabbameinshjúkrunarfræðinga hvetur Alþingi og ráðamenn þjóðarinnar til að hlúa enn betur að þessum málaflokki, með skýrari stefnu, auknu fjárframlagi og tryggja jafnt aðgengi allra að endurhæfingarþjónustu, óháð efnahag. Heimildir: IKNL, (2011). Cancer rehabilitation. Nation-wide guideline, Version: 1.0 Krabbameinsskráin: http://www.krabbameinsskra.is/ The Nordic cancer union: https://www.ncu.nu/ Velferðarráðuneytið: https://www.velferdarraduneyti.is/frettir-vel/nr/34627 World Cancer Day: https://www.worldcancerday.org/ World Health Organisation. Rehabilitation: https://www.who.int/topics/rehabilitation/en/ Höfundur er sérfræðingur í krabbameinshjúkrun og formaður stjórnar fagdeildar krabbameinshjúkrunarfræðinga. Starfar með endurhæfingarteymi fyrir krabbameinssjúklinga og við slökunarmeðferð á Landspítala.Þessi grein birtist upphaflega í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er einhver hissa á fúskinu? Magnús Guðmundsson Skoðun „Þótt náttúran sé lamin með lurk!“ Sigurjón Þórðarson Skoðun Nám í skugga óöryggis Sigurður Árni Reynisson Skoðun Tæknin á ekki að nota okkur Anna Laufey Stefánsdóttir Skoðun Það eru allir að greinast með þetta POTS – hvað er það? Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Þegar hæstaréttarlögmenn kynda undir mismunun og kerfisbundnu ofbeldi Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Ekkert ævintýri fyrir mongólsku hestana María Lilja Tryggvadóttir Skoðun Ráðherrann og illkvittnu einkaaðilarnir Freyr Ólafsson Skoðun Umgengnistálmanir – brot á réttindum barna Einar Hugi Bjarnason Skoðun Tískuorð eða sjálfsögð réttindi? Vigdís Ásgeirsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Gleði eða ógleði? Haraldur Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Tískuorð eða sjálfsögð réttindi? Vigdís Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Ráðherrann og illkvittnu einkaaðilarnir Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Áttatíu ár frá Hírósíma og Nagasakí Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er einhver hissa á fúskinu? Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Þegar hæstaréttarlögmenn kynda undir mismunun og kerfisbundnu ofbeldi Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Réttmætar áhyggjur eða ósanngjarnar alhæfingar? Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun „Þótt náttúran sé lamin með lurk!“ Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Ekkert ævintýri fyrir mongólsku hestana María Lilja Tryggvadóttir skrifar Skoðun Nám í skugga óöryggis Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Tæknin á ekki að nota okkur Anna Laufey Stefánsdóttir skrifar Skoðun Ytra mat í skólum og hvað svo? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stjórnun, hönnun og framkvæmd öryggisráðstafana í Reynisfjöru Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Sorglegur uppgjafar doði varðandi áframhaldandi stríðin í dag Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tóbakslaust Ísland! - Með hjálp stefnu um skaðaminnkun Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun Meðsek um þjóðarmorð vegna aðgerðaleysis? Pétur Heimisson skrifar Skoðun Tími ábyrgðar í útlendingamálum – ekki uppgjafar Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Takk starfsfólk og forysta ÁTVR Siv Friðleifsdóttir skrifar Skoðun Þjóðarmorðið í Palestínu Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Eldra fólk, þolendum ofbeldis oft ekki trúað Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Tölfræði og raunveruleikinn Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Umgengnistálmanir – brot á réttindum barna Einar Hugi Bjarnason skrifar Skoðun Frá dulúð til daglegs lífs: Hvernig nýjasta gervigreindin vinnur með þér – og gerir þig klárari Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Stjórnun, hönnun og framkvæmd öryggisráðstafana í Reynisfjöru Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Ósýnilegur veruleiki – Alvarlegt ME og baráttan fyrir skilningi Helga Edwardsdóttir skrifar Skoðun Baráttan um þjóðarsálina Alexandra Briem skrifar Skoðun Lagaleg réttindi skipta máli Kári Garðarsson skrifar Skoðun Pride and Progress: Advancing Equality Through Unity Clara Ganslandt skrifar Skoðun Hver rödd skiptir máli! Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Sýnum þeim frelsið Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Sjá meira
Alþjóðlegur dagur gegn krabbameini er haldinn árlega, 4. febrúar. Alþjóðasamtökin gegn krabbameini (UICC) skora nú á þjóðir heims að taka þátt í að vekja athygli á baráttunni gegn krabbameini undir slagorðunum VIÐ GETUM - ÉG GET. Mikilvægt er að samfélög og einstaklingar leggi sitt af mörkum til að draga úr tíðni krabbameina og áhrifum sjúkdómsins. Fagdeild krabbameinshjúkrunarfræðinga á Íslandi fagnar um þessar mundir 20 ára afmæli sínu og fer nú af stað, í samvinnu við Krabbameinsfélag Íslands, með röð greina undir heitinu Við getum – ég get. Í þessari grein er áhersla lögð á mikilvægi endurhæfingar.Staða endurhæfingar Í árslok 2014 voru rúmlega 13.000 Íslendingar á lífi sem höfðu einhvern tíma greinst með krabbamein. Þeim einstaklingum fjölgar stöðugt sem læknast og einnig þeim sem lifa í mörg ár með krabbamein sem langvinnan sjúkdóm. Krabbameininu, og meðferð við því, fylgja margvísleg einkenni og vandamál af sálrænum, líkamlegum, félagslegum og tilvistarlegum toga m.a. þreyta, verkir, kvíði, þunglyndi og erfiðleikar við að snúa aftur til daglegra starfa. Þetta og fleira getur haft viðvarandi áhrif á líf einstaklingsins og fjölskyldu hans í langan tíma eftir að sjúkdómsmeðferð er lokið. Ekki er lengra en 15-20 ár síðan farið var að benda á mikilvægi endurhæfingar fyrir fólk sem greinst hefur með krabbamein. Samtök krabbameinsfélaga á Norðurlöndum (NCU) hafa sett fram þá stefnu að endurhæfing verði órjúfanlegur hluti meðferðar allra einstaklinga sem greinast með krabbamein. Á Íslandi eru ýmis endurhæfingarúrræði í boði og margt hefur gefist vel, samt sem áður er hér ýmislegt sem betur má fara. Það er til dæmis misjafnt hverjir fá markvissa endurhæfingarþjónustu og hvenær í ferlinu hún er veitt. Ástæðan getur verið skortur á samstarfi milli þjónustuaðila, skortur á sérhæfðu fagfólki á öllum þjónustustigum og skortur á fjármagni til málaflokksins.Markmið endurhæfingar Mælt er með því að endurhæfing hefjist strax eftir að einstaklingur greinist með krabbamein og taki mið af þörfum hans og sé veitt eins lengi og talið er að hver og einn þurfi á að halda. Þjónustan á að vera heildræn þar sem unnið er með afleiðingar sjúkdóms og meðferðar. Markmiðið ætti að vera að auka virkni einstaklingsins og að hjálpa honum við að endurheimta og viðhalda sem bestri heilsu og lífsgæðum innan þeirra takmarkana sem sjúkdómurinn setur. Þjónustan á að byggja á fjölbreyttri þjónustu og samvinnu. ÉG GET – endurhæfst til daglegra starfa! Hvort sem fólk er á leið til vinnu eða annarra daglegra starfa, í eða eftir krabbameinsmeðferð, þá getur falist í því mikil áskorun. Um leið er það fólki mjög mikilvægt að komast aftur inn í sína venjulegu rútínu, en með því vex sjálfstraust og trú á eigin getu og félagsleg samskipti eflast um leið. VIÐ GETUM – sem samfélag, stutt við fólk sem hefur fengið krabbamein til að endurhæfast til daglegra starfa! Við þurfum að sýna einstaklingnum skilning og sveigjanleika, leyfa honum að ræða opinskátt um líðan sína og takmarkanir vegna sjúkdóms og meðferðar. Mjög brýnt er t.d. að endurkoma aftur á vinnustað sé eins þægileg og kostur er og að einstaklingurinn fái aðlögun og verkefni við hæfi frá vinnuveitendum.Framtíðarsýn endurhæfingar Þó að framfarir hafi orðið síðustu ár, þá vantar töluvert enn þá upp á að hægt sé að veita fólki sem fær krabbamein viðeigandi endurhæfingu. Skrefin hafa líka stundum verið stigin aftur á bak, t.d. þegar samningur féll niður árið 2015 milli Heilsustofnunar NLFÍ og Sjúkratrygginga Íslands um niðurgreiðslu þjónustunnar þar, sem hafði nýst mörgum vel. Velferðarráðuneytið hefur síðastliðna mánuði verið að undirbúa útgáfu krabbameinsáætlunar, en þar er meðal annars fjallað um endurhæfingu krabbameinssjúklinga. Vonast er til þess að áætluninni verði komið í framkvæmd sem fyrst. Fagdeild krabbameinshjúkrunarfræðinga hvetur Alþingi og ráðamenn þjóðarinnar til að hlúa enn betur að þessum málaflokki, með skýrari stefnu, auknu fjárframlagi og tryggja jafnt aðgengi allra að endurhæfingarþjónustu, óháð efnahag. Heimildir: IKNL, (2011). Cancer rehabilitation. Nation-wide guideline, Version: 1.0 Krabbameinsskráin: http://www.krabbameinsskra.is/ The Nordic cancer union: https://www.ncu.nu/ Velferðarráðuneytið: https://www.velferdarraduneyti.is/frettir-vel/nr/34627 World Cancer Day: https://www.worldcancerday.org/ World Health Organisation. Rehabilitation: https://www.who.int/topics/rehabilitation/en/ Höfundur er sérfræðingur í krabbameinshjúkrun og formaður stjórnar fagdeildar krabbameinshjúkrunarfræðinga. Starfar með endurhæfingarteymi fyrir krabbameinssjúklinga og við slökunarmeðferð á Landspítala.Þessi grein birtist upphaflega í Fréttablaðinu.
Þegar hæstaréttarlögmenn kynda undir mismunun og kerfisbundnu ofbeldi Sigríður Svanborgardóttir Skoðun
Skoðun Þegar hæstaréttarlögmenn kynda undir mismunun og kerfisbundnu ofbeldi Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Stjórnun, hönnun og framkvæmd öryggisráðstafana í Reynisfjöru Magnús Rannver Rafnsson skrifar
Skoðun Sorglegur uppgjafar doði varðandi áframhaldandi stríðin í dag Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Frá dulúð til daglegs lífs: Hvernig nýjasta gervigreindin vinnur með þér – og gerir þig klárari Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Stjórnun, hönnun og framkvæmd öryggisráðstafana í Reynisfjöru Magnús Rannver Rafnsson skrifar
Skoðun Ósýnilegur veruleiki – Alvarlegt ME og baráttan fyrir skilningi Helga Edwardsdóttir skrifar
Þegar hæstaréttarlögmenn kynda undir mismunun og kerfisbundnu ofbeldi Sigríður Svanborgardóttir Skoðun