Slys af völdum flugelda María Soffía Gottfreðsdóttir skrifar 31. desember 2014 07:00 Þrátt fyrir aukna fræðslu og varúðarráðstafanir sýna tölur frá Landspítala að um hver áramót verða slys í tengslum við flugelda. Á Íslandi eru augnslys ein aðalorsök varanlegrar blindu hjá börnum. Að meðaltali hafa verið um tvö augnslys um hver áramót og geta áverkarnir verið allt frá smávægilegum bruna á augnlokum og yfirborði augans og yfir í alvarlegustu áverka þar sem augað hreinlega springur. Af og til hafa komið miklar slysahrinur þar sem margir einstaklingar hafa slasast. Slys vegna flugelda verða á tímabilinu frá því strax eftir jól og fram í janúar og því segja tölur frá gamlárskvöldi ekki alla söguna. Undanfarin ár hafa orðið slys langt fram í janúar þar sem börn hafa safnað púðurleifum og búið til sprengjur. Í þessum tilfellum hafa börnin hlotið misalvarlega áverka á augu, brennst í andliti, á hálsi og á höndum. Fórnarlömb augnslysa eru oftast drengir eða ungir menn á aldrinum10-20 ára. Samkvæmt íslenskum, sænskum og bandarískum tölum eru hinir slösuðu í yfir 80% tilfella drengir eða ungir menn, enda eru þeir öðrum skotglaðari eins og flestir vita. Aðrir einstaklingar eru vitaskuld einnig í hættu því nokkur hluti þeirra sem slasast af völdum flugelda eru áhorfendur þeirra. Áður fyrr urðu mörg augnslys af blysum og kraftlitlum flugeldum. Sum þessara slysa voru alvarleg en með aukinni notkun hlífðargleraugna hefur þeim fækkað. Hins vegar sýna tölur frá Augndeild Landspítala aukinn fjölda slysa vegna mjög kröftugra flugelda og virðist sem margir átti sig ekki á því hversu öflugir flugeldarnir eru orðnir. Í verstu slysunum vegna mjög kröftugra flugelda hafa hlífðargleraugu ekki mikið að segja og telja margir að takmarka beri aðgang almennings að allra kröftugustu flugeldunum. Víða erlendis gilda mun strangari reglur um meðhöndlun flugelda og eru þá eingöngu fagmenn sem skjóta kröftugum flugeldum. Í þessum löndum eru flugeldaslys mun fátíðari. Augnáverkar af völdum flugelda eru fyrst og fremst afleiðingar höggsins sem verður þegar flugeldur hittir augað auk bruna af völdum blysa. Þvermál flugelda er lítið og því ver augnumgjörðin ekki augað heldur tekur augað sjálft höggið. Eins og áður greindi getur áverkinn verið allt frá vægum bruna á augnlokum og yfirborði augans og til þess að augað hreinlega springur. Slíkir alvarlegir augnáverkar krefjast flókinna og jafnvel endurtekinna skurðaðgerða. Í verstu tilfellum missir fólk augað. Einnig eru síðkomnar afleiðingar, t.d. skýmyndun á augasteini og gláka. Varanleg sjónskerðing vegna þessara slysa er því miður of algeng. Við getum hins vegar gert ýmislegt til að koma í veg fyrir slysin. • Pössum vel upp á börnin og unglingana okkar. Flugeldar eru ekki leikföng. Ábyrgðin er hjá foreldrum. Reynslan sýnir að það er aðallega fólk undir tvítugu sem verður fyrir þessum slysum. • Notum hlífðargleraugu. Allir sem meðhöndla flugelda eða eru áhorfendur ættu að nota hlífðargleraugu. Einnig er mikilvægt að nota hanska til að koma í veg fyrir bruna á höndum. • Lesum leiðbeiningar framleiðenda og fylgjum þeim. Mjög varasamt er að taka flugeldana í sundur og safna púðrinu saman. Margir alvarlegir skaðar hafa hlotist af slíku. • Notum trygga undirstöðu fyrir flugeldana og hafið hugfast að gler-eða málmstandar sem ætlaðir eru til annarra nota, geta sprungið í tætlur. • Bogrum ekki yfir flugeldum þegar þeim er skotið upp. Hafa ber í huga að hiti sjóðandi vatns er 100°C en þegar flugeldum er skotið upp gefa þeir frá sér hita á bilinu 800-1200°C. • Hellið vatni á og hendið flugeldum sem ekki hafa farið í loftið. Slys verða oft með þeim hætti að bograð er yfir flugeldum eða blysi sem ekki hefur skotist upp eða brunnið. • Áfengisneysla og flugeldar fara illa saman. Augnabliks óvarkárni og óvitaskapur getur breytt lífi fólks ævilangt. Það er dapurleg upplifun fyrir foreldra að horfa á barnið sitt missa sjón á auga. Ég hvet alla til þess að fylgjast vel með hvað börnin okkar aðhafast þessa dagana um leið og ég óska öllum landsmönnum gleðiríkra og slysalausra áramóta. Höfundur er augnskurðlæknir á augndeild Landspítala-háskólasjúkrahúsi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halldór 02.08.2025 Halldór Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun Fólkið í flokknum Helgi Áss Grétarsson Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Sjá meira
Þrátt fyrir aukna fræðslu og varúðarráðstafanir sýna tölur frá Landspítala að um hver áramót verða slys í tengslum við flugelda. Á Íslandi eru augnslys ein aðalorsök varanlegrar blindu hjá börnum. Að meðaltali hafa verið um tvö augnslys um hver áramót og geta áverkarnir verið allt frá smávægilegum bruna á augnlokum og yfirborði augans og yfir í alvarlegustu áverka þar sem augað hreinlega springur. Af og til hafa komið miklar slysahrinur þar sem margir einstaklingar hafa slasast. Slys vegna flugelda verða á tímabilinu frá því strax eftir jól og fram í janúar og því segja tölur frá gamlárskvöldi ekki alla söguna. Undanfarin ár hafa orðið slys langt fram í janúar þar sem börn hafa safnað púðurleifum og búið til sprengjur. Í þessum tilfellum hafa börnin hlotið misalvarlega áverka á augu, brennst í andliti, á hálsi og á höndum. Fórnarlömb augnslysa eru oftast drengir eða ungir menn á aldrinum10-20 ára. Samkvæmt íslenskum, sænskum og bandarískum tölum eru hinir slösuðu í yfir 80% tilfella drengir eða ungir menn, enda eru þeir öðrum skotglaðari eins og flestir vita. Aðrir einstaklingar eru vitaskuld einnig í hættu því nokkur hluti þeirra sem slasast af völdum flugelda eru áhorfendur þeirra. Áður fyrr urðu mörg augnslys af blysum og kraftlitlum flugeldum. Sum þessara slysa voru alvarleg en með aukinni notkun hlífðargleraugna hefur þeim fækkað. Hins vegar sýna tölur frá Augndeild Landspítala aukinn fjölda slysa vegna mjög kröftugra flugelda og virðist sem margir átti sig ekki á því hversu öflugir flugeldarnir eru orðnir. Í verstu slysunum vegna mjög kröftugra flugelda hafa hlífðargleraugu ekki mikið að segja og telja margir að takmarka beri aðgang almennings að allra kröftugustu flugeldunum. Víða erlendis gilda mun strangari reglur um meðhöndlun flugelda og eru þá eingöngu fagmenn sem skjóta kröftugum flugeldum. Í þessum löndum eru flugeldaslys mun fátíðari. Augnáverkar af völdum flugelda eru fyrst og fremst afleiðingar höggsins sem verður þegar flugeldur hittir augað auk bruna af völdum blysa. Þvermál flugelda er lítið og því ver augnumgjörðin ekki augað heldur tekur augað sjálft höggið. Eins og áður greindi getur áverkinn verið allt frá vægum bruna á augnlokum og yfirborði augans og til þess að augað hreinlega springur. Slíkir alvarlegir augnáverkar krefjast flókinna og jafnvel endurtekinna skurðaðgerða. Í verstu tilfellum missir fólk augað. Einnig eru síðkomnar afleiðingar, t.d. skýmyndun á augasteini og gláka. Varanleg sjónskerðing vegna þessara slysa er því miður of algeng. Við getum hins vegar gert ýmislegt til að koma í veg fyrir slysin. • Pössum vel upp á börnin og unglingana okkar. Flugeldar eru ekki leikföng. Ábyrgðin er hjá foreldrum. Reynslan sýnir að það er aðallega fólk undir tvítugu sem verður fyrir þessum slysum. • Notum hlífðargleraugu. Allir sem meðhöndla flugelda eða eru áhorfendur ættu að nota hlífðargleraugu. Einnig er mikilvægt að nota hanska til að koma í veg fyrir bruna á höndum. • Lesum leiðbeiningar framleiðenda og fylgjum þeim. Mjög varasamt er að taka flugeldana í sundur og safna púðrinu saman. Margir alvarlegir skaðar hafa hlotist af slíku. • Notum trygga undirstöðu fyrir flugeldana og hafið hugfast að gler-eða málmstandar sem ætlaðir eru til annarra nota, geta sprungið í tætlur. • Bogrum ekki yfir flugeldum þegar þeim er skotið upp. Hafa ber í huga að hiti sjóðandi vatns er 100°C en þegar flugeldum er skotið upp gefa þeir frá sér hita á bilinu 800-1200°C. • Hellið vatni á og hendið flugeldum sem ekki hafa farið í loftið. Slys verða oft með þeim hætti að bograð er yfir flugeldum eða blysi sem ekki hefur skotist upp eða brunnið. • Áfengisneysla og flugeldar fara illa saman. Augnabliks óvarkárni og óvitaskapur getur breytt lífi fólks ævilangt. Það er dapurleg upplifun fyrir foreldra að horfa á barnið sitt missa sjón á auga. Ég hvet alla til þess að fylgjast vel með hvað börnin okkar aðhafast þessa dagana um leið og ég óska öllum landsmönnum gleðiríkra og slysalausra áramóta. Höfundur er augnskurðlæknir á augndeild Landspítala-háskólasjúkrahúsi
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun