Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar 8. október 2025 16:00 Það þarf þorp til að ala upp barn. Í rúm 30 ár hefur þorpið Reykjavík lagt sig fram um að búa börnum almennileg skilyrði, eða allt frá því að Reykjavíkurlistinn ákvað að bjóða öllum börnum upp á leikskóla árið 1994. Fyrirkomulagið er auðvitað ekki fullkomið og betur hefði farið á því ef allir borgarfulltrúar (ég þar með talin) hefðu haldið áfram af sama metnaði. Það á enn eftir að brúa bilið milli fæðingarorlofs og leikskóla, fjölga leikskólakennurum og tryggja betra starfsumhverfi. Þrátt fyrir þetta eru leikskólarnir í grunninn góðir, börn upp til hópa sátt og foreldrar geta unnið sína vinnu. Foreldrar eru svo sem ekki heldur fullkomin, þó þau séu að gera sitt besta. Mörg þeirra hafa minni tíma til að vera með börnunum sínum en þau myndu vilja. Fólk vinnur mikið, stundar líkamsrækt og hittir vini, enda er nauðsynlegt að hafa fjármagn og heilsu (andlega og líkamlega) til að standa sig í foreldrahlutverkinu. Örþrifaráð við flóknum vanda Staðan á leikskólum Reykjavíkur er erfið. Langvarandi skortur á viðhaldi hefur leitt af sér varanlegar skemmdir á húsnæði með tilheyrandi raski. Launin eru of lág til að laða að nægilega marga kennara og halda í gott starfsfólk. Stuðningsúrræði eru of einsleit og fá. Reiknireglur um mönnun eru of knappar til að hægt sé að bregðast við forföllum, að ekki sé talað um að virða þá grundvallarreglu að starfsfólk sé aldrei eitt með börnum eins og hræðileg nýleg dæmi bera með sér. Til að bregðast við þessu hefur eitthvað sem kallast Reykjavíkurmódel verið kynnt til sögunnar. Án þess að ég nenni að kafa ofan í efnisatriði þess, þá snýst það um hækkun gjaldskrár umfram ákveðinn tímafjölda á viku og á óformlegum frídögum. Markmiðið er að auðvelda skipulag leiskólastarfsins með því að stytta leikskólaviku barnanna. Ekki besta leiðin Ég skil vel að leikskólastarfsfólk fagni tillögum sem auðvelda þeim að reka leikskólana við þær vonlausu aðstæður sem skapaðar hafa verið. En þetta er ekki eina leiðin og þetta er ekki besta leiðin. Og í raun er þessi leið engin lausn, heldur er fyrst og fremst verið að snúa niðurskurðarhnífnum í sárinu og beina honum að foreldrum í stað starfsfólks. Þessi lausn fjölgar ekki stöðugildum, eykur ekki öryggi og gerir ekki við húsnæðið. Reynslan af sambærilegum aðgerðum í Kópavogi er slæm (ég veit að það er ekki eins en algerlega nógu sambærilegt til að læra af). Bent hefur verið á að fyrirkomulagið bitnar fjárhagslega verst á foreldrum sem þéna minnst og að það setur auknar byrðar á fólk með lítinn sveigjanleika í vinnu og lítið félagslegt bakland. Hvað þá? Sanngjarnara væri að blása í glæður þess metnaðar sem Reykjavíkurlistinn hafði (eða jafnvel kveikja eldinn upp á nýtt). Að standa með leikskólunum, færa til fjármagn innan borgarkerfisins og setja trukk í viðhald, viðbætur og úrræði sem tryggja starfsfólki og börnum heilnæmar, öruggar og uppbyggilegar aðstæður á leikskólum í Reykjavík. Ef styttri vinnuvika dekkar ekki 42 tíma leikskólaviku, þá þarf að fjölga starfsfólki. Ef börn eru þreytt eftir of langan dag á leikskóla er betra að búa til rólegri umgjörð með fleira starfsfólki og smærri barnahópum en að þeyta þeim af stað í útréttingar í eftirmiðdagsumferðinni eða barnapössun líkamsræktarstöðva. Reykjavíkurmódelið Á kvennaárinu 2025, 50 árum eftir að konur lögðu niður störf í fyrsta skipti og 31 ári eftir að Reykjavíkurlistinn hóf uppbyggingu leikskóla í núverandi mynd, ætti meirihluti sem leiddur er af konum í fyrsta skipti í sögunni að dusta rykið af femínísku hugmyndafræðinni sem leikskólarnir eru byggðir á og endurskipuleggja rekstur borgarinnar í þeirra þágu. Það kann að hljóma óraunhæft, en þá minni ég á að heilsdagsvistun fyrir öll börn þótti óraunhæf árið 1994. Fyrst og fremst ætti núverandi meirihluti borgarstjórnar að fullfjármagna leikskólastigið svo sæmd sé að. Þær ættu að tryggja kvennastéttunum sem halda uppi leikskólunum almennileg laun. Þær ættu að tryggja þjónustu sem stuðlar að kynjajafnrétti á vinnumarkaði og dregur úr ólaunaðri vinnu kvenna. Og síðast en ekki síst ættu þær að tryggja öllum börnum í borginni öruggar og uppbyggilegar aðstæður með heilnæmu húsnæði og nægri mönnun. Það væri almennilegt Reykjavíkurmódel. Höfundur er kynja- og fjölbreytileikafræðingur og fyrrverandi forseti borgarstjórnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sóley Tómasdóttir Leikskólar Reykjavík Skóla- og menntamál Börn og uppeldi Borgarstjórn Mest lesið Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson skrifar Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir skrifar Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason skrifar Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal skrifar Skoðun Hamona Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Ógn og ofbeldi á vinnustöðum – hvað er til ráða Gísli Níls Einarsson skrifar Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson skrifar Skoðun Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson skrifar Sjá meira
Það þarf þorp til að ala upp barn. Í rúm 30 ár hefur þorpið Reykjavík lagt sig fram um að búa börnum almennileg skilyrði, eða allt frá því að Reykjavíkurlistinn ákvað að bjóða öllum börnum upp á leikskóla árið 1994. Fyrirkomulagið er auðvitað ekki fullkomið og betur hefði farið á því ef allir borgarfulltrúar (ég þar með talin) hefðu haldið áfram af sama metnaði. Það á enn eftir að brúa bilið milli fæðingarorlofs og leikskóla, fjölga leikskólakennurum og tryggja betra starfsumhverfi. Þrátt fyrir þetta eru leikskólarnir í grunninn góðir, börn upp til hópa sátt og foreldrar geta unnið sína vinnu. Foreldrar eru svo sem ekki heldur fullkomin, þó þau séu að gera sitt besta. Mörg þeirra hafa minni tíma til að vera með börnunum sínum en þau myndu vilja. Fólk vinnur mikið, stundar líkamsrækt og hittir vini, enda er nauðsynlegt að hafa fjármagn og heilsu (andlega og líkamlega) til að standa sig í foreldrahlutverkinu. Örþrifaráð við flóknum vanda Staðan á leikskólum Reykjavíkur er erfið. Langvarandi skortur á viðhaldi hefur leitt af sér varanlegar skemmdir á húsnæði með tilheyrandi raski. Launin eru of lág til að laða að nægilega marga kennara og halda í gott starfsfólk. Stuðningsúrræði eru of einsleit og fá. Reiknireglur um mönnun eru of knappar til að hægt sé að bregðast við forföllum, að ekki sé talað um að virða þá grundvallarreglu að starfsfólk sé aldrei eitt með börnum eins og hræðileg nýleg dæmi bera með sér. Til að bregðast við þessu hefur eitthvað sem kallast Reykjavíkurmódel verið kynnt til sögunnar. Án þess að ég nenni að kafa ofan í efnisatriði þess, þá snýst það um hækkun gjaldskrár umfram ákveðinn tímafjölda á viku og á óformlegum frídögum. Markmiðið er að auðvelda skipulag leiskólastarfsins með því að stytta leikskólaviku barnanna. Ekki besta leiðin Ég skil vel að leikskólastarfsfólk fagni tillögum sem auðvelda þeim að reka leikskólana við þær vonlausu aðstæður sem skapaðar hafa verið. En þetta er ekki eina leiðin og þetta er ekki besta leiðin. Og í raun er þessi leið engin lausn, heldur er fyrst og fremst verið að snúa niðurskurðarhnífnum í sárinu og beina honum að foreldrum í stað starfsfólks. Þessi lausn fjölgar ekki stöðugildum, eykur ekki öryggi og gerir ekki við húsnæðið. Reynslan af sambærilegum aðgerðum í Kópavogi er slæm (ég veit að það er ekki eins en algerlega nógu sambærilegt til að læra af). Bent hefur verið á að fyrirkomulagið bitnar fjárhagslega verst á foreldrum sem þéna minnst og að það setur auknar byrðar á fólk með lítinn sveigjanleika í vinnu og lítið félagslegt bakland. Hvað þá? Sanngjarnara væri að blása í glæður þess metnaðar sem Reykjavíkurlistinn hafði (eða jafnvel kveikja eldinn upp á nýtt). Að standa með leikskólunum, færa til fjármagn innan borgarkerfisins og setja trukk í viðhald, viðbætur og úrræði sem tryggja starfsfólki og börnum heilnæmar, öruggar og uppbyggilegar aðstæður á leikskólum í Reykjavík. Ef styttri vinnuvika dekkar ekki 42 tíma leikskólaviku, þá þarf að fjölga starfsfólki. Ef börn eru þreytt eftir of langan dag á leikskóla er betra að búa til rólegri umgjörð með fleira starfsfólki og smærri barnahópum en að þeyta þeim af stað í útréttingar í eftirmiðdagsumferðinni eða barnapössun líkamsræktarstöðva. Reykjavíkurmódelið Á kvennaárinu 2025, 50 árum eftir að konur lögðu niður störf í fyrsta skipti og 31 ári eftir að Reykjavíkurlistinn hóf uppbyggingu leikskóla í núverandi mynd, ætti meirihluti sem leiddur er af konum í fyrsta skipti í sögunni að dusta rykið af femínísku hugmyndafræðinni sem leikskólarnir eru byggðir á og endurskipuleggja rekstur borgarinnar í þeirra þágu. Það kann að hljóma óraunhæft, en þá minni ég á að heilsdagsvistun fyrir öll börn þótti óraunhæf árið 1994. Fyrst og fremst ætti núverandi meirihluti borgarstjórnar að fullfjármagna leikskólastigið svo sæmd sé að. Þær ættu að tryggja kvennastéttunum sem halda uppi leikskólunum almennileg laun. Þær ættu að tryggja þjónustu sem stuðlar að kynjajafnrétti á vinnumarkaði og dregur úr ólaunaðri vinnu kvenna. Og síðast en ekki síst ættu þær að tryggja öllum börnum í borginni öruggar og uppbyggilegar aðstæður með heilnæmu húsnæði og nægri mönnun. Það væri almennilegt Reykjavíkurmódel. Höfundur er kynja- og fjölbreytileikafræðingur og fyrrverandi forseti borgarstjórnar.
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir Skoðun