Ísland og Írland: Ólíkar leiðir í kreppu Stefán Ólafsson skrifar 8. janúar 2011 06:15 Ríkisstjórnir grannríkjanna bregðast með ólíkum hætti við fjármálakreppunni. Helstu leiðir út úr vandanum eru niðurskurður útgjalda og/eða skattahækkanir. Hvernig úrræðin eru útfærð skiptir höfuðmáli fyrir dreifingu byrðanna af kreppunni, þ.e. hvort þunginn kemur í meiri eða minni mæli á herðar lágtekjufólks, meðaltekjufólks eða hátekjufólks. Írar og Bretar eiga það sameiginlegt að leggja meiri áherslu á niðurskurð opinberra útgjalda en skattahækkanir. Sú leið leggst oft með meiri þunga á lægri tekjuhópa. Skandinavíska leiðin, þ.e. varðstaða um velferðarríkið, felur í sér að tekjulægra fólki er frekar hlíft við afleiðingum kreppunnar. Berum nú saman kreppuúrræðin á Írlandi og Íslandi. Ríkisstjórn Írlands kynnti nýlega stærstu kreppuúrræðin til þessa. Lægstu laun verða lækkuð um 12%, lífeyrir verður lækkaður, einnig barnabætur, húsnæðisbætur og atvinnuleysisbætur. Skólagjöld í háskólum verða hækkuð um þriðjung. Skattleysismörk verða lækkuð svo fólk með lægri tekjur borgi meiri skatta. Skattar verða þó einnig hækkaðir á hærri tekjuhópa. Lífeyristekjur verða skattlagðar meira og frádráttur vegna lífeyrisiðgjalda verður lækkaður um helming til 2014. Þá verða útgjöld til rekstrar velferðarkerfisins og menntakerfisins lækkuð umtalsvert. Flest ofangreind úrræði leggjast með meiri þunga á lægri tekjuhópana á Írlandi. Hið sama sagði hlutlaus bresk fjármálastofnun (Institute for Fiscal Studies) um úrræði hægri ríkisstjórnar íhaldsmanna og frjálslyndra í Bretlandi. Á Íslandi hefur þróunin verið að mestu öndverð við það sem er að gerast á Írlandi og Bretlandi. Hér voru lægstu laun hækkuð lítillega, en ekki lækkuð eins og á Írlandi. Lágmarkslífeyrir almannatrygginga var hækkaður um 20% árið 2009 og almennur lífeyrir um 9,6%. Lágmarksframfærslutrygging lífeyrisþega á Íslandi er nú ein sú allra hæsta í Evrópu. Lífeyrir tekjuhærri lífeyrisþega var hins vegar lækkaður lítillega 1. júlí 2009, með auknum skerðingum grunnlífeyris. Atvinnuleysisbætur voru líka hækkaðar hér. Þá voru barnabætur og vaxtabætur vegna húsnæðislána hækkaðar umtalsvert. Skattbyrði lágtekjufólks var lækkuð bæði 2009 og 2010, en hækkuð hjá hærri tekjuhópum. Fjármagnstekjuskattur var hækkaður og lagður var sérstakur auðlegðarskattur á verulega miklar eignir. Skólagjöld í ríkisháskólum hafa rýrnað að raungildi frá 2007. Ríkisstjórnin á Íslandi hefur þegar innleitt úrræði fyrir skuldug heimili sem fela í sér að fólki býðst að færa greiðslubyrði sína til þess sem var fyrir hrun. Einnig býðst sá kostur að fá höfuðstól skulda lækkaðan niður í 110% af verðmæti fasteignar og enn neðar með sértækri skuldaaðlögun ef erfiðleikar eru mjög miklir. Nýjustu úrræðin, sem tilkynnt voru fyrir skömmu, fela auk þess í sér að vaxtabætur verða stórhækkaðar umfram það sem áður var. Þessi úrræði ná best til þeirra sem mest þurfa á stuðningi að halda. Megineinkenni úrræðanna á Íslandi eru þannig, að reynt er að hlífa lægri tekjuhópum. Allir hafa orðið fyrir kaupmáttarrýrnun en hún er minnst hjá lægri og milli tekjuhópunum en mest hjá þeim tekjuhæstu. Að sama skapi dregur nú verulega úr þeim ójöfnuði í tekjuskiptingunni sem stigmagnaðist frá 1995 til 2007. Ísland færist nú hröðum skrefum nær skandinavísku samfélögunum á því sviði (sjá nánar um þetta á vef Þjóðmálastofnunar HÍ - www.ts.hi.is). Það virðist því ljóst að stefna stjórnvalda á Íslandi hefur náð því markmiði að milda afleiðingar kreppunnar fyrir lægri- og millitekjuhópa. Ætla má að verndun lægri tekjuhópanna hér á landi hjálpi til við endurreisn efnahagslífsins, því það vinnur gegn atvinnuleysi. Atvinnuleysi er einmitt mun minna á Íslandi en á Írlandi. Hagvöxtur er auk þess hafinn hér og heldur áfram á næsta ári að öðru óbreyttu. Skuldir hins opinbera verða ekki eins miklar hér og á Írlandi, þegar upp verður staðið. Skandinavíska leiðin, sem er yfirlýst stefna íslensku ríkisstjórnarinnar, er um margt öndverð við stefnu hægri stjórnanna á Írlandi og Bretlandi, þar sem tekjulægra fólk finnur hlutfallslega meira fyrir kreppunni. Stefnan hér á landi er að skila árangri sem eftir er tekið erlendis. Neikvæðar afleiðingar kreppunnar eru markvert minni en spáð var og minni en hjá mörgum þjóðum í Evrópu og Ameríku, sem í reynd hefðu átt að geta sloppið betur en Ísland. Hrunið á Íslandi var jú mun stærra og alvarlegra en hjá öðrum vestrænum þjóðum. Stærsta verkefnið framundan hlýtur að vera að ná atvinnuleysinu niður. Ísland er sem betur fer á réttri leið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 26.05.2024 Halldór Minn maður mun standa í lappirnar Helgi Pétursson Skoðun Brjótum heimsblað! Hallgrímur Helgason Skoðun Hví Halla Hrund? – Skyldulesning! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Kjósum forseta sem við treystum Ingileif Jónsdóttir Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega Skoðun Ég styð Baldur sem næsta forseta! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Hvalveiðar á Íslandi, löng saga spillingar og sérhagsmunatengsla Valgerður Árnadóttir Skoðun Lestarsamgöngur milli Reykjavíkur og Keflavíkurflugvallar Guðmundur Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Jón Þór Stefánsson skrifar Skoðun Kvenskörung á Bessastaði Þorbergur Þórsson skrifar Skoðun Traustir skulu hornsteinar Jakob Bragi Hannesson skrifar Skoðun Ég treysti Katrínu Guðný Hildur Magnúsdóttir skrifar Skoðun ALDIN kallar eftir loftslagsaðgerðum Árni Bragason,Halldór Reynisson,Heiðrun Guðmundsdóttir,Dagný Halldórsdóttir,Tryggvi Felixson skrifar Skoðun Gallar frambjóðandans - hjálparhönd til óákveðinna Gunnar Helgason skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnarformanns Gildis Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rjúfum þögnina: andlegt ofbeldi Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna kýs ég „nörd“ í smáríkjafræðum sem forseta? Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kjósum húmanista – Konu hugsjóna og framkvæmdargleði Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Óhollustan í að sópa gærdeginum undir teppi skrifar Skoðun Við eigum skilið Höllu Tómasdóttur! Thor Ólafsson skrifar Skoðun Halla Hrund Logadóttir: Framtíðarforseti Íslands? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Að sitja vel í sjálfri sér Kolbrún Sverrisdóttir skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir fyrir okkur unga fólkið Kári Sigfússon skrifar Skoðun Kjósum alvöru forseta en ekki óbreytt ástand Kári Allansson skrifar Skoðun Ætlar auðvaldinu loks að takast að ráða í forsetaembættið? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Halla Hrund Logadóttir: Framtíðarforseti Íslands? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Ég kýs Katrínu! Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Opinber umræða í þágu hugsunar Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Hefur allt til brunns að bera Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Brjótum heimsblað! Hallgrímur Helgason skrifar Skoðun Kjósum forseta sem við treystum Ingileif Jónsdóttir skrifar Skoðun Það skiptir máli hver er forseti landsins Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Sjálfstæði eða fall? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Afturbatapíka í skilgreiningu HKL Steingrímur Gunnarsson skrifar Skoðun Ó, vakna þú mín Þyrnirós! Ólafur H. Ólafsson skrifar Skoðun Kryddum tilveruna í skrautbúning Ásdís Rán Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Er landið stjórnlaust og býr þjóðin við valdníðslu og rányrkju? Vilhelm Jónsson skrifar Skoðun Hví Halla Hrund? – Skyldulesning! Ole Anton Bieltvedt skrifar Sjá meira
Ríkisstjórnir grannríkjanna bregðast með ólíkum hætti við fjármálakreppunni. Helstu leiðir út úr vandanum eru niðurskurður útgjalda og/eða skattahækkanir. Hvernig úrræðin eru útfærð skiptir höfuðmáli fyrir dreifingu byrðanna af kreppunni, þ.e. hvort þunginn kemur í meiri eða minni mæli á herðar lágtekjufólks, meðaltekjufólks eða hátekjufólks. Írar og Bretar eiga það sameiginlegt að leggja meiri áherslu á niðurskurð opinberra útgjalda en skattahækkanir. Sú leið leggst oft með meiri þunga á lægri tekjuhópa. Skandinavíska leiðin, þ.e. varðstaða um velferðarríkið, felur í sér að tekjulægra fólki er frekar hlíft við afleiðingum kreppunnar. Berum nú saman kreppuúrræðin á Írlandi og Íslandi. Ríkisstjórn Írlands kynnti nýlega stærstu kreppuúrræðin til þessa. Lægstu laun verða lækkuð um 12%, lífeyrir verður lækkaður, einnig barnabætur, húsnæðisbætur og atvinnuleysisbætur. Skólagjöld í háskólum verða hækkuð um þriðjung. Skattleysismörk verða lækkuð svo fólk með lægri tekjur borgi meiri skatta. Skattar verða þó einnig hækkaðir á hærri tekjuhópa. Lífeyristekjur verða skattlagðar meira og frádráttur vegna lífeyrisiðgjalda verður lækkaður um helming til 2014. Þá verða útgjöld til rekstrar velferðarkerfisins og menntakerfisins lækkuð umtalsvert. Flest ofangreind úrræði leggjast með meiri þunga á lægri tekjuhópana á Írlandi. Hið sama sagði hlutlaus bresk fjármálastofnun (Institute for Fiscal Studies) um úrræði hægri ríkisstjórnar íhaldsmanna og frjálslyndra í Bretlandi. Á Íslandi hefur þróunin verið að mestu öndverð við það sem er að gerast á Írlandi og Bretlandi. Hér voru lægstu laun hækkuð lítillega, en ekki lækkuð eins og á Írlandi. Lágmarkslífeyrir almannatrygginga var hækkaður um 20% árið 2009 og almennur lífeyrir um 9,6%. Lágmarksframfærslutrygging lífeyrisþega á Íslandi er nú ein sú allra hæsta í Evrópu. Lífeyrir tekjuhærri lífeyrisþega var hins vegar lækkaður lítillega 1. júlí 2009, með auknum skerðingum grunnlífeyris. Atvinnuleysisbætur voru líka hækkaðar hér. Þá voru barnabætur og vaxtabætur vegna húsnæðislána hækkaðar umtalsvert. Skattbyrði lágtekjufólks var lækkuð bæði 2009 og 2010, en hækkuð hjá hærri tekjuhópum. Fjármagnstekjuskattur var hækkaður og lagður var sérstakur auðlegðarskattur á verulega miklar eignir. Skólagjöld í ríkisháskólum hafa rýrnað að raungildi frá 2007. Ríkisstjórnin á Íslandi hefur þegar innleitt úrræði fyrir skuldug heimili sem fela í sér að fólki býðst að færa greiðslubyrði sína til þess sem var fyrir hrun. Einnig býðst sá kostur að fá höfuðstól skulda lækkaðan niður í 110% af verðmæti fasteignar og enn neðar með sértækri skuldaaðlögun ef erfiðleikar eru mjög miklir. Nýjustu úrræðin, sem tilkynnt voru fyrir skömmu, fela auk þess í sér að vaxtabætur verða stórhækkaðar umfram það sem áður var. Þessi úrræði ná best til þeirra sem mest þurfa á stuðningi að halda. Megineinkenni úrræðanna á Íslandi eru þannig, að reynt er að hlífa lægri tekjuhópum. Allir hafa orðið fyrir kaupmáttarrýrnun en hún er minnst hjá lægri og milli tekjuhópunum en mest hjá þeim tekjuhæstu. Að sama skapi dregur nú verulega úr þeim ójöfnuði í tekjuskiptingunni sem stigmagnaðist frá 1995 til 2007. Ísland færist nú hröðum skrefum nær skandinavísku samfélögunum á því sviði (sjá nánar um þetta á vef Þjóðmálastofnunar HÍ - www.ts.hi.is). Það virðist því ljóst að stefna stjórnvalda á Íslandi hefur náð því markmiði að milda afleiðingar kreppunnar fyrir lægri- og millitekjuhópa. Ætla má að verndun lægri tekjuhópanna hér á landi hjálpi til við endurreisn efnahagslífsins, því það vinnur gegn atvinnuleysi. Atvinnuleysi er einmitt mun minna á Íslandi en á Írlandi. Hagvöxtur er auk þess hafinn hér og heldur áfram á næsta ári að öðru óbreyttu. Skuldir hins opinbera verða ekki eins miklar hér og á Írlandi, þegar upp verður staðið. Skandinavíska leiðin, sem er yfirlýst stefna íslensku ríkisstjórnarinnar, er um margt öndverð við stefnu hægri stjórnanna á Írlandi og Bretlandi, þar sem tekjulægra fólk finnur hlutfallslega meira fyrir kreppunni. Stefnan hér á landi er að skila árangri sem eftir er tekið erlendis. Neikvæðar afleiðingar kreppunnar eru markvert minni en spáð var og minni en hjá mörgum þjóðum í Evrópu og Ameríku, sem í reynd hefðu átt að geta sloppið betur en Ísland. Hrunið á Íslandi var jú mun stærra og alvarlegra en hjá öðrum vestrænum þjóðum. Stærsta verkefnið framundan hlýtur að vera að ná atvinnuleysinu niður. Ísland er sem betur fer á réttri leið.
Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun ALDIN kallar eftir loftslagsaðgerðum Árni Bragason,Halldór Reynisson,Heiðrun Guðmundsdóttir,Dagný Halldórsdóttir,Tryggvi Felixson skrifar
Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun