Tollflokkun rifins osts: Rangfærslur og staðreyndir Erna Bjarnadóttir skrifar 26. febrúar 2025 13:32 Í fréttaskýringu Viðskiptablaðsins þann 25. febrúar sl. er enn og aftur farið með rangt mál um tollflokkun á tiltekinn vöru sem að uppistöðu er rifinn ostur. Þrátt fyrir að íslenskir dómstólar hafi margoft úrskurðað í málinu og hafnað röngum fullyrðingum stefnanda málsins (Danól ehf., innflutningsaðila vörunnar), heldur blaðið áfram að birta mistúlkanir og ósannindi sem eru upprunnin úr þeim herbúðum. Skatturinn færði ekki ostinn til um tollflokkun árið 2020 Fyrsta og um leið ein algengasta rangfærslan í umræðunni er að Skatturinn hafi árið 2020 ákveðið að færa umræddan pizzaost í annan tollflokk en áður hafði gerst og að þetta hafi verið pólitísk ákvörðun til að vernda innlenda mjólkurframleiðslu. Þetta er rangt. Dómar og úrskurðir sem liggja fyrir í málinu sýna að fyrsta formlega ákvörðunin um tollflokkun vörunnar var tekin með bindandi áliti tollstjóra þann 17. febrúar 2020. Fram að því var ekki til nein opinber og bindandi ákvörðun um hvernig þessi tiltekna vara skyldi tollflokkuð. Þetta var staðfest m.a. í eftirfarandi úrskurðum og dómum: Héraðsdómur Reykjavíkur (mál nr. E-2454/2024) staðfesti að bindandi álitið frá 17. febrúar 2020 væri enn í gildi og hefði ekki verið afturkallað. Endurupptökudómur (mál nr. 11/2023) tók fram að tollgæslustjóri úrskurðaði í málinu 29. mars 2021 í samræmi við bindandi álitið frá 2020. Yfirskattanefnd (úrskurður nr. 125/2023) staðfesti að kærandi (Danól ehf.) hefði ekki aflað sér bindandi álits fyrir innflutning vörunnar, heldur aðeins fengið óformlegar upplýsingar frá starfsmanni tollafgreiðsludeildar, sem reyndust rangar. Það er því staðreynd að engin formleg tollflokkun vörunnar var fyrir hendi þar til tollstjóri gaf út bindandi álit árið 2020. Því er sú fullyrðing röng að Skatturinn hafi „endurflokkað“ vöruna á þeim tíma eins og ofantaldir dómar og úrskurðir sýna. Það er ekki hægt að endurtollflokka það sem aldrei hefur verið tollflokkað áður með staðfestum hætti. Engin ómálefnaleg sjónarmið í ákvörðunum stjórnvalda Önnur algeng ásökun í umræðunni er að niðurstaða stjórnvalda í þessu máli hafi verið tekin á grundvelli þrýstings frá Mjólkursamsölunni eða hagsmunaaðilum í mjólkuriðnaði. Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur frá 17. febrúar 2025 hafnar þessum ásökunum með skýrum hætti. Í dómnum kemur fram að ekkert bendi til þess að ómálefnaleg sjónarmið hafi legið til grundvallar hinu umdeilda bindandi áliti eða að blekkingar hafi verið viðhafðar af hálfustarfsmanna tollyfirvalda. Jafnframt kemur fram að í tölvupóstsamskiptum tollgæslustjóra við lögmenn Mjólkursamsölunnar í júní 2020 hafi einungis verið vísað til fyrri ákvörðunar tollyfirvalda, þ.e. bindandi álitsins frá 17. febrúar 2020. Tollgæslustjóri hafi þar með staðfest þá niðurstöðu sem þegar lá fyrir og ekki verið að láta undan þrýstingi. Það er því makalaust að innlendir fjölmiðlar haldi ítrekað áfram að birta rangfærslur um málið, þrátt fyrir að dómstólar hafi endurtekið vísað slíkum ásökunum á bug. ESB og viðskiptahindranir: Engin lagaleg áhrif Viðskiptablaðið heldur því einnig fram að skráning Íslands á lista Evrópusambandsins yfir þjóðir sem beita viðskiptahindrunum hafi sérstaka þýðingu í þessu máli. Þetta er afar villandi. Þetta er fyrst og fremst pólitískt álit Evrópusambandsins en hefur engin lagaleg bindandi áhrif á íslenska tollafgreiðslu. Ísland hefur sjálfstæðan rétt til að túlka tollskrána í samræmi við landslög, rétt eins og fjölmörg önnur ríki hafa gert. Engin niðurstaða frá ESA sem styður fullyrðingar um EES-samninginn Því hefur einnig verið haldið fram að Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) hafi komist að niðurstöðu um að þessi tiltekni ostur falli undir EES-samningsinn. Þetta er heldur ekki rétt. Engin slík niðurstaða liggur fyrir þegar þetta er ritað. Það eina sem hægt er að fullyrða er að ostur fellur undir 19. grein EES-samningsins sem ostur – sem er í fullu samræmi við þá túlkun sem íslensk tollyfirvöld hafa lagt til grundvallar. Hvað er einokun og af hverju er Mjólkursamsalan ekki einokunarfyrirtæki? Í umfjöllun fjölmiðla eins og Viðskiptablaðsins nú, er vinsælt að fullyrða að Mjólkursamsalan sé einokunarfyrirtæki. Hugtakið einokun er almennt notuð um sem markaðsaðstæður þar sem einn seljandi (fyrirtæki eða aðili) sem er ráðandi eða einn á markaði án nokkurrar samkeppni og getur því ákveðið verð og framboð án tillits til viðbragða annarra fyrirtækja. Mjólkursamsalan hefur alls ekki slíka stöðu: Opinn markaður: Þrátt fyrir að Mjólkursamsalan sé stærsti aðilinn í mjólkurvinnslu á Ísland, eru aðrir innlendir framleiðendur til staðar og innflutningur á mjólkurvörum er leyfður. Á grundvelli búvörulaga og markmiði þeirra beitir hið opinbera hins vegar tollum og reglusetningu um úthlutunum tollkvóta þegar kemur að innflutningi líkt og með fleiri landbúnaðarvörur. Verðlagning ekki frjáls: Verð á um helmingi af vöruframboði Mjólkursamsölunnar er ákveðið af opinberri verðlagsnefnd, sem setur skýrar skorður á verðlagningu. Skylda til að kaupa mjólk frá bændum: Eigandi Mjólkursamsölunnar, samvinnufélagið Auðhumla, hefur lagalega skyldu til að kaupa alla mjólk sem íslenskir bændur framleiða og vilja selja fyrirtækinu. Það þýðir að Mjólkursamsalan hefur ekki sjálfdæmi um hráefnisöflun sína, heldur þarf að taka við mjólk sem boðin er til sölu, óháð markaðsaðstæðum. Greiðslumark og opinber verðlagning: Verð sem Auðhumla greiðir bændum fyrir mjólk sem er framleidd innan greiðslumarks – sem er 152 milljónir lítra á yfirstandandi ári – er ákveðið af opinberri nefnd. Það þýðir að stór hluti starfsemi fyrirtækisins er undir eftirliti og ramma sem kemur utan frá. Mjólkursamsalan hefur því ekki frjálsar hendur til að ákvarða verð eða stjórna markaðinum með sama hætti og raunveruleg einokunarfyrirtæki gera. Fullyrðingin um að Mjólkursamsalan sé einokunarfyrirtæki stenst því ekki hagfræðilega greiningu. Niðurstaða Það er mikilvægt að umræðan um tollflokkun osts byggist á staðreyndum en ekki mistúlkunum og röngum staðhæfingum. Fullyrðingar um að Skatturinn hafi „breytt“ tollflokkuninni árið 2020 eru rangar. Rangt er að einhver niðurstaða liggi fyrir frá ESA sem styður túlkun Viðskiptablaðsins og Mjólkursamsalan er ekki einokunarfyrirtæki hvorki á afurða- né aðfangamarkaði. Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skattar og tollar Landbúnaður Erna Bjarnadóttir Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Í fréttaskýringu Viðskiptablaðsins þann 25. febrúar sl. er enn og aftur farið með rangt mál um tollflokkun á tiltekinn vöru sem að uppistöðu er rifinn ostur. Þrátt fyrir að íslenskir dómstólar hafi margoft úrskurðað í málinu og hafnað röngum fullyrðingum stefnanda málsins (Danól ehf., innflutningsaðila vörunnar), heldur blaðið áfram að birta mistúlkanir og ósannindi sem eru upprunnin úr þeim herbúðum. Skatturinn færði ekki ostinn til um tollflokkun árið 2020 Fyrsta og um leið ein algengasta rangfærslan í umræðunni er að Skatturinn hafi árið 2020 ákveðið að færa umræddan pizzaost í annan tollflokk en áður hafði gerst og að þetta hafi verið pólitísk ákvörðun til að vernda innlenda mjólkurframleiðslu. Þetta er rangt. Dómar og úrskurðir sem liggja fyrir í málinu sýna að fyrsta formlega ákvörðunin um tollflokkun vörunnar var tekin með bindandi áliti tollstjóra þann 17. febrúar 2020. Fram að því var ekki til nein opinber og bindandi ákvörðun um hvernig þessi tiltekna vara skyldi tollflokkuð. Þetta var staðfest m.a. í eftirfarandi úrskurðum og dómum: Héraðsdómur Reykjavíkur (mál nr. E-2454/2024) staðfesti að bindandi álitið frá 17. febrúar 2020 væri enn í gildi og hefði ekki verið afturkallað. Endurupptökudómur (mál nr. 11/2023) tók fram að tollgæslustjóri úrskurðaði í málinu 29. mars 2021 í samræmi við bindandi álitið frá 2020. Yfirskattanefnd (úrskurður nr. 125/2023) staðfesti að kærandi (Danól ehf.) hefði ekki aflað sér bindandi álits fyrir innflutning vörunnar, heldur aðeins fengið óformlegar upplýsingar frá starfsmanni tollafgreiðsludeildar, sem reyndust rangar. Það er því staðreynd að engin formleg tollflokkun vörunnar var fyrir hendi þar til tollstjóri gaf út bindandi álit árið 2020. Því er sú fullyrðing röng að Skatturinn hafi „endurflokkað“ vöruna á þeim tíma eins og ofantaldir dómar og úrskurðir sýna. Það er ekki hægt að endurtollflokka það sem aldrei hefur verið tollflokkað áður með staðfestum hætti. Engin ómálefnaleg sjónarmið í ákvörðunum stjórnvalda Önnur algeng ásökun í umræðunni er að niðurstaða stjórnvalda í þessu máli hafi verið tekin á grundvelli þrýstings frá Mjólkursamsölunni eða hagsmunaaðilum í mjólkuriðnaði. Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur frá 17. febrúar 2025 hafnar þessum ásökunum með skýrum hætti. Í dómnum kemur fram að ekkert bendi til þess að ómálefnaleg sjónarmið hafi legið til grundvallar hinu umdeilda bindandi áliti eða að blekkingar hafi verið viðhafðar af hálfustarfsmanna tollyfirvalda. Jafnframt kemur fram að í tölvupóstsamskiptum tollgæslustjóra við lögmenn Mjólkursamsölunnar í júní 2020 hafi einungis verið vísað til fyrri ákvörðunar tollyfirvalda, þ.e. bindandi álitsins frá 17. febrúar 2020. Tollgæslustjóri hafi þar með staðfest þá niðurstöðu sem þegar lá fyrir og ekki verið að láta undan þrýstingi. Það er því makalaust að innlendir fjölmiðlar haldi ítrekað áfram að birta rangfærslur um málið, þrátt fyrir að dómstólar hafi endurtekið vísað slíkum ásökunum á bug. ESB og viðskiptahindranir: Engin lagaleg áhrif Viðskiptablaðið heldur því einnig fram að skráning Íslands á lista Evrópusambandsins yfir þjóðir sem beita viðskiptahindrunum hafi sérstaka þýðingu í þessu máli. Þetta er afar villandi. Þetta er fyrst og fremst pólitískt álit Evrópusambandsins en hefur engin lagaleg bindandi áhrif á íslenska tollafgreiðslu. Ísland hefur sjálfstæðan rétt til að túlka tollskrána í samræmi við landslög, rétt eins og fjölmörg önnur ríki hafa gert. Engin niðurstaða frá ESA sem styður fullyrðingar um EES-samninginn Því hefur einnig verið haldið fram að Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) hafi komist að niðurstöðu um að þessi tiltekni ostur falli undir EES-samningsinn. Þetta er heldur ekki rétt. Engin slík niðurstaða liggur fyrir þegar þetta er ritað. Það eina sem hægt er að fullyrða er að ostur fellur undir 19. grein EES-samningsins sem ostur – sem er í fullu samræmi við þá túlkun sem íslensk tollyfirvöld hafa lagt til grundvallar. Hvað er einokun og af hverju er Mjólkursamsalan ekki einokunarfyrirtæki? Í umfjöllun fjölmiðla eins og Viðskiptablaðsins nú, er vinsælt að fullyrða að Mjólkursamsalan sé einokunarfyrirtæki. Hugtakið einokun er almennt notuð um sem markaðsaðstæður þar sem einn seljandi (fyrirtæki eða aðili) sem er ráðandi eða einn á markaði án nokkurrar samkeppni og getur því ákveðið verð og framboð án tillits til viðbragða annarra fyrirtækja. Mjólkursamsalan hefur alls ekki slíka stöðu: Opinn markaður: Þrátt fyrir að Mjólkursamsalan sé stærsti aðilinn í mjólkurvinnslu á Ísland, eru aðrir innlendir framleiðendur til staðar og innflutningur á mjólkurvörum er leyfður. Á grundvelli búvörulaga og markmiði þeirra beitir hið opinbera hins vegar tollum og reglusetningu um úthlutunum tollkvóta þegar kemur að innflutningi líkt og með fleiri landbúnaðarvörur. Verðlagning ekki frjáls: Verð á um helmingi af vöruframboði Mjólkursamsölunnar er ákveðið af opinberri verðlagsnefnd, sem setur skýrar skorður á verðlagningu. Skylda til að kaupa mjólk frá bændum: Eigandi Mjólkursamsölunnar, samvinnufélagið Auðhumla, hefur lagalega skyldu til að kaupa alla mjólk sem íslenskir bændur framleiða og vilja selja fyrirtækinu. Það þýðir að Mjólkursamsalan hefur ekki sjálfdæmi um hráefnisöflun sína, heldur þarf að taka við mjólk sem boðin er til sölu, óháð markaðsaðstæðum. Greiðslumark og opinber verðlagning: Verð sem Auðhumla greiðir bændum fyrir mjólk sem er framleidd innan greiðslumarks – sem er 152 milljónir lítra á yfirstandandi ári – er ákveðið af opinberri nefnd. Það þýðir að stór hluti starfsemi fyrirtækisins er undir eftirliti og ramma sem kemur utan frá. Mjólkursamsalan hefur því ekki frjálsar hendur til að ákvarða verð eða stjórna markaðinum með sama hætti og raunveruleg einokunarfyrirtæki gera. Fullyrðingin um að Mjólkursamsalan sé einokunarfyrirtæki stenst því ekki hagfræðilega greiningu. Niðurstaða Það er mikilvægt að umræðan um tollflokkun osts byggist á staðreyndum en ekki mistúlkunum og röngum staðhæfingum. Fullyrðingar um að Skatturinn hafi „breytt“ tollflokkuninni árið 2020 eru rangar. Rangt er að einhver niðurstaða liggi fyrir frá ESA sem styður túlkun Viðskiptablaðsins og Mjólkursamsalan er ekki einokunarfyrirtæki hvorki á afurða- né aðfangamarkaði. Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni.
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun