Leikskólarnir eru fjöregg samfélagsins Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar 6. september 2024 17:32 Kópavogsmódelið í leikskólamálum, sem snýst um að hækka kostnað eða stytta dvalartíma, hefur verið þó nokkuð til umræðu að undanförnu. Í grófum dráttum má segja að umræðan hafi tvístrað fólki í tvo hópa. Annars vegar þau sem styðja breytingarnar og telja þær réttu leiðina til að stemma stigu við miklu álagi á leikskólastarfsfólk og börn. Hins vegar þau sem eru sammála um vandann, en hafna þessari leið því hún eykur ójafnrétti kynjanna og mismunar fólki með ólíka efnahagslega og félagslega stöðu. Ég held að þegar upp er staðið séu hagsmunir okkar þeir sömu. Þó virðast einhverjir hafa hag af því að umræðan fari í skotgrafir og draga þannig athyglina frá kjarna málsins. Ábyrgð sveitarfélaga Sveitarfélög bera ábyrgð á starfsemi leikskóla samkvæmt lögum. Leikskólar eru því hluti af grunnþjónustu sveitarfélaga. Þau bera einnig lagalega skyldu til að setja sér markmið og grípa til aðgerða til að koma í veg fyrir mismunun og stuðla að jafnrétti og jafnri meðferð við ráðstöfun fjármagns, í þjónustu sveitarfélagsins og starfsmannamálum, sbr. 13. gr. laga um stjórnsýslu jafnréttismála. Sveitarfélög þurfa því að tryggja að ákvörðun sem stuðlar að jafnrétti á einu sviði stuðli ekki að ójafnrétti á öðru sviði. Draga verður úr álagi á leikskólum Öll erum við sammála um að óhóflegt álag og slæmar aðstæður hafi ríkt á leikskólum til lengri tíma. Vandinn einskorðast ekki við Kópavog heldur er hann gegnumgangandi á öllum okkar mikilvægustu stofnunum í almannaþjónustunni, svo sem á sviði menntamála, heilbrigðismála og félagsþjónustu. Það er afleiðing aðhaldsaðgerða og niðurskurðarstefnu sem ríkt hefur frá aldamótum. Það er pólitísk ákvörðun að vanfjármagna mikilvægustu kerfin okkar og innviði. Þannig sýna t.d. rannsóknir að rými barna á leikskólum er allt of lítið og hefur uppbygging húsnæðis ekki verið í samræmi við fjölgun leikskólabarna. Við aðstæður sem þessar, þegar vandinn er orðinn yfirþyrmandi, er algengt að stjórnvöld grípi til aðgerða sem eru klæddar í búning umbóta eða hljóma sem eina mögulega lausnin fyrir ákveðna hópa – jafnvel töfralausn - en hafa skaðleg áhrif á aðra hópa. Uppbygging í stað þjónustuskerðingar Með því að innleiða hið svokallaða Kópavogsmódel hafa stjórnvöld komist upp með risastóra stefnubreytingu, sem felur í sér þjónustuskerðingu, án gagnrýnnar umræðu um hvort þetta sé besta leiðin til framtíðar. Stefna Sjálfstæðisflokksins um að lækka skatta og draga úr útgjöldum bitnar á þjónustunni og starfsfólkinu sem hana veitir. Það kemur því ekki á óvart að bæjarstjórnir víða um landið stökkvi á þessa lausn, að skerða þjónustu leikskóla, í stað þess að bæta kjör og starfsumhverfi starfsfólks, stækka og bæta húsnæðið eða bæta aðbúnað barna og leikskólastarfsfólks með öðrum hætti. Með þjónustuskerðingu er vandinn ekki leystur heldur fluttur til annarra hópa og bitnar það verst á þeim sem ná ekki endum saman, hafa lítið bakland, geta ekki minnkað við sig vinnu og þurfa þá að borga hærri leikskólagjöld. Þó sumir foreldrar geta mögulega stytt dvalartíma barna sinna án þess að það hafi áhrif á framfærslumöguleika heimilisins sýnir fjöldi rannsókna að foreldrar upplifa nú þegar mikið álag vegna samræmingar fjölskyldulífs og atvinnu. Skertur stuðningur við fjölskyldur leiðir því óhjákvæmilega til meira álags á foreldra og börn. Of fá njóta styttri vinnuviku Í þessari umræðu ber einnig þó nokkuð á staðhæfingu um að vinnuvikan hafi verið stytt á vinnumarkaðnum og því eigi að stytta leikskóladaginn í 30 stundir á viku. Flest, en þó alls ekki öll, á opinberum vinnumarkaði eiga nú rétt á 36 stunda vinnuviku. Það sama gildir ekki um almenna vinnumarkaðinn en um 70% allra starfa þar. Þá verður að hafa í huga að stytting vinnutíma er skipulögð með ólíkum hætti, fólk getur ekki alltaf valið hvenær það nýtir sína styttingu og því er hún ekki endilega dagleg eða vikuleg. Vert er að taka fram að rannsóknir sýna að foreldrar og jafnvel ömmur og afar eru að nýta styttinguna sína til að sækja börnin fyrr í leikskóla og frístundastarf grunnskóla. Hins vegar er staðreyndin sú að þeir sem njóta styttri vinnuviku eru í miklum minnihluta á vinnumarkaði. Öll erum við sammála um mikilvægi þess að stytta vinnuvikuna og auka gæðastundir fjölskyldna. En fyrsta skrefið í þá átt felst ekki í hækkun kostnaðar umfram sex tíma leikskóladag þegar flestir foreldrar vinna átta tíma vinnudag. Vinnumarkaðurinn þarf að breytast fyrst en það verður ekki á næstunni því að nýgerðir kjarasamningar á almennum vinnumarkaði gilda að óbreyttu til ársins 2028. Sameiginlegir hagsmunir Gagnrýni BSRB snýr að því að Kópavogsbær ber bæði skyldur sem atvinnurekandi en einnig stjórnvald sem veitir þjónustu. Það er vel hægt að bregðast við álagi og mönnunarskorti og bæta vellíðan og heilsu starfsfólks og barna án þess að það sé á kostnað jafnréttis eða möguleika fólks til að samræma fjölskyldulíf og atvinnu. Kópavogsbær hefur í engu svarað hvort þau hafi metið jafnréttisáhrif þjónustuskerðingarinnar, hvorki fyrir né eftir breytingarnar. Sveitarfélagið hefur heldur ekki svarað gagnrýni um að þær feli í sér bakslag í jafnréttismálum. Í staðinn er reynt að gera því skóna að BSRB sé að tala fyrir sjónarmiðum sem gangi gegn hagsmunum starfsfólks leikskóla, vitandi fullvel að við erum einmitt hagsmunasamtök starfsfólks sveitarfélaga og þar á meðal í Kópavogi. BSRB hefur frá upphafi barist fyrir betri kjörum, vinnutíma, starfsaðstæðum félagsfólks og fjölskylduvænna samfélagi. Leikskólar fyrir öll börn voru bylting Það eru ekki nema um 30 ár síðan að leikskólar stóðu almennt öllum börnum til boða frá um tveggja ára aldri. Það var byltingarkennd breyting. Mikill metnaður var lagður í uppbyggingu þeirra og starfsemi, við vorum stolt af leikskólunum okkar og þeir voru kjölfestan í farsælu fjölskyldusamfélagi. En því miður hafa stjórnvöld til lengri tíma treyst á fórnfýsi kvenna sem hafa í raun bjargað leikskólakerfinu með því að hlaupa hraðar á lágum launum, oft á kostnað eigin heilsu. Það er tímabært að svara ákalli um umbætur á leikskólunum – en ekki með svokallaðri Kópavogsleið - sem fleiri sveitarfélög eru nú að taka upp án gagnrýninnar skoðunar og mats á heildaráhrifum fyrir börn, leikskólastarfsfólk, foreldra, jafnrétti og vinnumarkað. Leyfum ekki pólitíkusum að kasta ryki í augu okkar og beinum umræðunni að kjarna málsins. Hvernig leikskóla viljum við byggja upp til framtíðar sem tryggja hagsmuni barna, starfsfólks, foreldra og samfélagsins alls? Það er gert með því að bæta kjör og fjölga starfsfólki, fækka fjölda barna sem hver stafsmaður ber ábyrgð á og bæta húsnæðið. Þannig verða leikskólar aftur fjöregg samfélagsins. Höfundur er formaður BSRB Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sonja Ýr Þorbergsdóttir Leikskólar Mest lesið Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Kópavogsmódelið í leikskólamálum, sem snýst um að hækka kostnað eða stytta dvalartíma, hefur verið þó nokkuð til umræðu að undanförnu. Í grófum dráttum má segja að umræðan hafi tvístrað fólki í tvo hópa. Annars vegar þau sem styðja breytingarnar og telja þær réttu leiðina til að stemma stigu við miklu álagi á leikskólastarfsfólk og börn. Hins vegar þau sem eru sammála um vandann, en hafna þessari leið því hún eykur ójafnrétti kynjanna og mismunar fólki með ólíka efnahagslega og félagslega stöðu. Ég held að þegar upp er staðið séu hagsmunir okkar þeir sömu. Þó virðast einhverjir hafa hag af því að umræðan fari í skotgrafir og draga þannig athyglina frá kjarna málsins. Ábyrgð sveitarfélaga Sveitarfélög bera ábyrgð á starfsemi leikskóla samkvæmt lögum. Leikskólar eru því hluti af grunnþjónustu sveitarfélaga. Þau bera einnig lagalega skyldu til að setja sér markmið og grípa til aðgerða til að koma í veg fyrir mismunun og stuðla að jafnrétti og jafnri meðferð við ráðstöfun fjármagns, í þjónustu sveitarfélagsins og starfsmannamálum, sbr. 13. gr. laga um stjórnsýslu jafnréttismála. Sveitarfélög þurfa því að tryggja að ákvörðun sem stuðlar að jafnrétti á einu sviði stuðli ekki að ójafnrétti á öðru sviði. Draga verður úr álagi á leikskólum Öll erum við sammála um að óhóflegt álag og slæmar aðstæður hafi ríkt á leikskólum til lengri tíma. Vandinn einskorðast ekki við Kópavog heldur er hann gegnumgangandi á öllum okkar mikilvægustu stofnunum í almannaþjónustunni, svo sem á sviði menntamála, heilbrigðismála og félagsþjónustu. Það er afleiðing aðhaldsaðgerða og niðurskurðarstefnu sem ríkt hefur frá aldamótum. Það er pólitísk ákvörðun að vanfjármagna mikilvægustu kerfin okkar og innviði. Þannig sýna t.d. rannsóknir að rými barna á leikskólum er allt of lítið og hefur uppbygging húsnæðis ekki verið í samræmi við fjölgun leikskólabarna. Við aðstæður sem þessar, þegar vandinn er orðinn yfirþyrmandi, er algengt að stjórnvöld grípi til aðgerða sem eru klæddar í búning umbóta eða hljóma sem eina mögulega lausnin fyrir ákveðna hópa – jafnvel töfralausn - en hafa skaðleg áhrif á aðra hópa. Uppbygging í stað þjónustuskerðingar Með því að innleiða hið svokallaða Kópavogsmódel hafa stjórnvöld komist upp með risastóra stefnubreytingu, sem felur í sér þjónustuskerðingu, án gagnrýnnar umræðu um hvort þetta sé besta leiðin til framtíðar. Stefna Sjálfstæðisflokksins um að lækka skatta og draga úr útgjöldum bitnar á þjónustunni og starfsfólkinu sem hana veitir. Það kemur því ekki á óvart að bæjarstjórnir víða um landið stökkvi á þessa lausn, að skerða þjónustu leikskóla, í stað þess að bæta kjör og starfsumhverfi starfsfólks, stækka og bæta húsnæðið eða bæta aðbúnað barna og leikskólastarfsfólks með öðrum hætti. Með þjónustuskerðingu er vandinn ekki leystur heldur fluttur til annarra hópa og bitnar það verst á þeim sem ná ekki endum saman, hafa lítið bakland, geta ekki minnkað við sig vinnu og þurfa þá að borga hærri leikskólagjöld. Þó sumir foreldrar geta mögulega stytt dvalartíma barna sinna án þess að það hafi áhrif á framfærslumöguleika heimilisins sýnir fjöldi rannsókna að foreldrar upplifa nú þegar mikið álag vegna samræmingar fjölskyldulífs og atvinnu. Skertur stuðningur við fjölskyldur leiðir því óhjákvæmilega til meira álags á foreldra og börn. Of fá njóta styttri vinnuviku Í þessari umræðu ber einnig þó nokkuð á staðhæfingu um að vinnuvikan hafi verið stytt á vinnumarkaðnum og því eigi að stytta leikskóladaginn í 30 stundir á viku. Flest, en þó alls ekki öll, á opinberum vinnumarkaði eiga nú rétt á 36 stunda vinnuviku. Það sama gildir ekki um almenna vinnumarkaðinn en um 70% allra starfa þar. Þá verður að hafa í huga að stytting vinnutíma er skipulögð með ólíkum hætti, fólk getur ekki alltaf valið hvenær það nýtir sína styttingu og því er hún ekki endilega dagleg eða vikuleg. Vert er að taka fram að rannsóknir sýna að foreldrar og jafnvel ömmur og afar eru að nýta styttinguna sína til að sækja börnin fyrr í leikskóla og frístundastarf grunnskóla. Hins vegar er staðreyndin sú að þeir sem njóta styttri vinnuviku eru í miklum minnihluta á vinnumarkaði. Öll erum við sammála um mikilvægi þess að stytta vinnuvikuna og auka gæðastundir fjölskyldna. En fyrsta skrefið í þá átt felst ekki í hækkun kostnaðar umfram sex tíma leikskóladag þegar flestir foreldrar vinna átta tíma vinnudag. Vinnumarkaðurinn þarf að breytast fyrst en það verður ekki á næstunni því að nýgerðir kjarasamningar á almennum vinnumarkaði gilda að óbreyttu til ársins 2028. Sameiginlegir hagsmunir Gagnrýni BSRB snýr að því að Kópavogsbær ber bæði skyldur sem atvinnurekandi en einnig stjórnvald sem veitir þjónustu. Það er vel hægt að bregðast við álagi og mönnunarskorti og bæta vellíðan og heilsu starfsfólks og barna án þess að það sé á kostnað jafnréttis eða möguleika fólks til að samræma fjölskyldulíf og atvinnu. Kópavogsbær hefur í engu svarað hvort þau hafi metið jafnréttisáhrif þjónustuskerðingarinnar, hvorki fyrir né eftir breytingarnar. Sveitarfélagið hefur heldur ekki svarað gagnrýni um að þær feli í sér bakslag í jafnréttismálum. Í staðinn er reynt að gera því skóna að BSRB sé að tala fyrir sjónarmiðum sem gangi gegn hagsmunum starfsfólks leikskóla, vitandi fullvel að við erum einmitt hagsmunasamtök starfsfólks sveitarfélaga og þar á meðal í Kópavogi. BSRB hefur frá upphafi barist fyrir betri kjörum, vinnutíma, starfsaðstæðum félagsfólks og fjölskylduvænna samfélagi. Leikskólar fyrir öll börn voru bylting Það eru ekki nema um 30 ár síðan að leikskólar stóðu almennt öllum börnum til boða frá um tveggja ára aldri. Það var byltingarkennd breyting. Mikill metnaður var lagður í uppbyggingu þeirra og starfsemi, við vorum stolt af leikskólunum okkar og þeir voru kjölfestan í farsælu fjölskyldusamfélagi. En því miður hafa stjórnvöld til lengri tíma treyst á fórnfýsi kvenna sem hafa í raun bjargað leikskólakerfinu með því að hlaupa hraðar á lágum launum, oft á kostnað eigin heilsu. Það er tímabært að svara ákalli um umbætur á leikskólunum – en ekki með svokallaðri Kópavogsleið - sem fleiri sveitarfélög eru nú að taka upp án gagnrýninnar skoðunar og mats á heildaráhrifum fyrir börn, leikskólastarfsfólk, foreldra, jafnrétti og vinnumarkað. Leyfum ekki pólitíkusum að kasta ryki í augu okkar og beinum umræðunni að kjarna málsins. Hvernig leikskóla viljum við byggja upp til framtíðar sem tryggja hagsmuni barna, starfsfólks, foreldra og samfélagsins alls? Það er gert með því að bæta kjör og fjölga starfsfólki, fækka fjölda barna sem hver stafsmaður ber ábyrgð á og bæta húsnæðið. Þannig verða leikskólar aftur fjöregg samfélagsins. Höfundur er formaður BSRB
Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar
Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun