Þörf á frekari skoðun á tryggingamarkaði? Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar 25. janúar 2023 07:01 Í byrjun desember síðastliðnum barst mér svar við fyrirspurn minni til fjármála- og efnahagsráðherra um þróun iðgjalda tryggingafélaga síðustu ár. Ég hef áður fjallað um þessi og tengd neytendamál í grein sem bar yfirskriftina Að dansa í kringum gullkálfinn. Sérstaklega fjallaði ég svo um iðgjöld tryggingafélaga og þróun þeirra í útvarpsviðtali á Bylgjunni um miðjan desember síðastliðinn. Viðbrögðin létu ekki á sér standa meðal almennings sem eðlilega hafa fundið fyrir þeim hækkunum iðgjalda sem ljóst er að hafa átt sér stað undanfarið. Tryggingamál eru ekkert annað en gríðarstórt neytendamál og mínum huga er alveg ljóst að almenningur á Íslandi fylgist vel með þróun verðlags og tekur vel eftir þeim hækkunum sem verða hvar sem er í samfélaginu. Fyrirspurnina sendi ég inn eftir að hafa fengið ábendingar um mikla hækkun frá fjölda fólks. Á þeim tölum sem ég hef er alveg ljóst að iðgjöld tryggingafélaga eru farin að bíta allhressilega í bókhald heimila. Meðalfjölskylda sem rekur bifreið/ar og er með eigna- og líftryggingu, er að borga um 550 til 700 þúsund krónur á ári fyrir þær tryggingar. Þetta eru háar tölur. Iðgjöld hækkað umfram verðlagshækkanir Í ljós kemur í svari við fyrirspurn minni að tryggingafélög hafa hækkað iðgjöld sín umfram almennar verðlagshækkanir. Iðgjöld bílatrygginga heimilanna hækkuðu um 1.840 milljónir króna umfram verðlagshækkanir á fimm árum, árin 2016 til 2021. Um 1.093 milljónir af lögboðnum tryggingum og 747 milljónir af frjálsum tryggingum. Þá hef ég einnig verið hugsi yfir gjöldum vegna líf- og sjúkdómatrygginga, en sé horft til þess sem fram kemur í svarinu þá sýnist mér að iðgjöld líf- og sjúkdómatrygginga hafi einnig hækkað umfram verðlagshækkanir. Við verðum að vera sammála um það sem samfélag að allir eigi að hafa möguleika á að kaupa sér slíkar tryggingar. Það er samfélagslega mikilvægt og sú staða má ekki undir nokkrum kringumstæðum koma upp að þegar fólk þarf, af ýmsum ástæðum, að draga saman í heimilisbókhaldinu, horfi það til þess að segja upp tryggingum sem þessum. Fyrir mér er það alvarlegt mál ef samfélagið fer að þróast í þá átt að aðeins þeir efnameiri hafi efni á líf- og sjúkdómatryggingum. Samkeppniseftirlitið Þá er áhugavert að lesa yfir ákvörðun Samkeppniseftirlitsins vegna brota Samtaka fjármálafyrirtækja, hér eftir SFF, á 12. gr. samkeppnislaga. Það mál snerist um að SFF hafi á opinberum vettvangi verið að halda uppi vörnum fyrir tryggingarfélög vegna verðlagningu tryggingaiðgjalda. Þar kemur í ljós að SFF voru með opinbert fyrirsvar varðandi verðlagningu og þjónustu aðildarfélaga sinna á vátryggingamarkaði og voru þar með að halda uppi vörnum fyrir verðlagsstefnu aðildarfélaga. Aðgerðir sem þessar geta haft áhrif á viðskiptahætti tryggingafélaganna og dregið úr sjálfstæðri ákvarðanatöku. SFF voru dæmd til að greiða 20 milljónir í sekt vegna þessa. Það er á vissan hátt óþægilegt að lesa þennan úrskurð og ég tel að þar sé ýmislegt sem þurfi frekari skoðunar við. Þá vakti það áhuga minn í svari við fyrirspurn minni bendir Samkeppniseftirlitið á að vegna fjölda samrunamála sem berast stofnuninni hafi hún um skeið ekki getað ráðist í umfangsmiklar frumkvæðisrannsóknir á samkeppnisaðstæðum á einstökum mörkuðum. Aukinn hagnaður á sama tíma og almenningur finnur fyrir þyngri greiðslubyrði Hagnaður tryggingafélaganna hefur hækkað gríðarlega á undanförnum árum. Við sjáum að hagnaður félaganna árið 2021 er um 20 milljörðum króna hærri en hann var árið 2017. Arðgreiðslur hafa að vísu ekki hækkað að sama skapi en þess í stað er áhugavert að sjá að félögin eru farin að kaupa eigin bréf í mun meira mæli. Árið 2020 greiddu tryggingafélög ekki út arð vegna alheimsfaraldurs, en nú er ljóst að þau hafa kosið að skila hagnaði út til eigenda með öðrum hætti í stað þess að koma til móts við vátryggingataka, eða með öðrum orðum, sýna samfélagslega ábyrgð líkt og einhverjir myndu eflaust hugsa og segja. Frekari skoðun á tryggingamarkaðurinn hér á landi er nauðsynleg FÍB hefur benti á að Íslendingar séu að greiða mun hærri iðgjöld af ökutækjum heldur en nágrannar okkar á Norðurlöndunum, jafnvel 100% hærri iðgjöld. SFF hafa á hinn bóginn bent á lagaumgjörðina hér á landi sem geri það að verkum gengið sé lengra í greiðslu bóta vegna minnihátta líkamstjóna en í nágrannaríkjum okkar. Nýverið skipaði menningar- og viðskiptaráðherra vinnuhóp til að greina gjaldtöku og arðsemi viðskiptabankanna og eftir því sem mér skilst er vinnan langt komin. Þar var tilgangurinn að kanna hlut þjónustu- og vaxtagjalda, vaxtamun og hvers konar aðra gjaldtöku af viðskiptavinum í arðsemi bankanna. Markmiðið er að sjá svart og hvítu hvort íslensk heimili greiði meira fyrir almenna viðskiptabankaþjónustu en önnur heimili á Norðurlöndunum. Í ljósi alls þessa tel ég fulla þörf á því að gera sambærilega úttekt á tryggingamarkaði á Íslandi og ráðast í nauðsynlegan samanburð við markaðinn á Norðurlöndum þegar kemur að gjaldtöku, rekstri félaganna og þeirri lagaumgjörð sem til staðar er og snertir með beinum hætti þá starfsemi sem hér um ræðir. Ég myndi telja slíka úttekt skynsamlega og eitthvað sem við hljótum öll að geta sammælst um að yrði til bóta. Þar fengjum við allar upplýsingar upp á borðið ásamt nauðsynlegum samanburði á því umhverfi sem neytendur og fyrirtækin búa við hér á landi og því umhverfi sem gengur og gerist í löndunum í kringum okkur. Ég tel að slík úttekt yrði öllum til góðs og mun beita mér fyrir því að af henni verði. Höfundur er þingmaður Framsóknar og fyrsti varaformaður í efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis Fylgigögn: Umsöng Samkeppniseftirlitsins til efnahags- og viðskiptanefndar árið 2016: https://www.samkeppni.is/media/umsagnir-2016/Umsogn_7_2016-Umsogn-til-efnahags-og-vidskiptanefndar.pdf Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Framsóknarflokkurinn Tryggingar Ágúst Bjarni Garðarsson Mest lesið Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Sjá meira
Í byrjun desember síðastliðnum barst mér svar við fyrirspurn minni til fjármála- og efnahagsráðherra um þróun iðgjalda tryggingafélaga síðustu ár. Ég hef áður fjallað um þessi og tengd neytendamál í grein sem bar yfirskriftina Að dansa í kringum gullkálfinn. Sérstaklega fjallaði ég svo um iðgjöld tryggingafélaga og þróun þeirra í útvarpsviðtali á Bylgjunni um miðjan desember síðastliðinn. Viðbrögðin létu ekki á sér standa meðal almennings sem eðlilega hafa fundið fyrir þeim hækkunum iðgjalda sem ljóst er að hafa átt sér stað undanfarið. Tryggingamál eru ekkert annað en gríðarstórt neytendamál og mínum huga er alveg ljóst að almenningur á Íslandi fylgist vel með þróun verðlags og tekur vel eftir þeim hækkunum sem verða hvar sem er í samfélaginu. Fyrirspurnina sendi ég inn eftir að hafa fengið ábendingar um mikla hækkun frá fjölda fólks. Á þeim tölum sem ég hef er alveg ljóst að iðgjöld tryggingafélaga eru farin að bíta allhressilega í bókhald heimila. Meðalfjölskylda sem rekur bifreið/ar og er með eigna- og líftryggingu, er að borga um 550 til 700 þúsund krónur á ári fyrir þær tryggingar. Þetta eru háar tölur. Iðgjöld hækkað umfram verðlagshækkanir Í ljós kemur í svari við fyrirspurn minni að tryggingafélög hafa hækkað iðgjöld sín umfram almennar verðlagshækkanir. Iðgjöld bílatrygginga heimilanna hækkuðu um 1.840 milljónir króna umfram verðlagshækkanir á fimm árum, árin 2016 til 2021. Um 1.093 milljónir af lögboðnum tryggingum og 747 milljónir af frjálsum tryggingum. Þá hef ég einnig verið hugsi yfir gjöldum vegna líf- og sjúkdómatrygginga, en sé horft til þess sem fram kemur í svarinu þá sýnist mér að iðgjöld líf- og sjúkdómatrygginga hafi einnig hækkað umfram verðlagshækkanir. Við verðum að vera sammála um það sem samfélag að allir eigi að hafa möguleika á að kaupa sér slíkar tryggingar. Það er samfélagslega mikilvægt og sú staða má ekki undir nokkrum kringumstæðum koma upp að þegar fólk þarf, af ýmsum ástæðum, að draga saman í heimilisbókhaldinu, horfi það til þess að segja upp tryggingum sem þessum. Fyrir mér er það alvarlegt mál ef samfélagið fer að þróast í þá átt að aðeins þeir efnameiri hafi efni á líf- og sjúkdómatryggingum. Samkeppniseftirlitið Þá er áhugavert að lesa yfir ákvörðun Samkeppniseftirlitsins vegna brota Samtaka fjármálafyrirtækja, hér eftir SFF, á 12. gr. samkeppnislaga. Það mál snerist um að SFF hafi á opinberum vettvangi verið að halda uppi vörnum fyrir tryggingarfélög vegna verðlagningu tryggingaiðgjalda. Þar kemur í ljós að SFF voru með opinbert fyrirsvar varðandi verðlagningu og þjónustu aðildarfélaga sinna á vátryggingamarkaði og voru þar með að halda uppi vörnum fyrir verðlagsstefnu aðildarfélaga. Aðgerðir sem þessar geta haft áhrif á viðskiptahætti tryggingafélaganna og dregið úr sjálfstæðri ákvarðanatöku. SFF voru dæmd til að greiða 20 milljónir í sekt vegna þessa. Það er á vissan hátt óþægilegt að lesa þennan úrskurð og ég tel að þar sé ýmislegt sem þurfi frekari skoðunar við. Þá vakti það áhuga minn í svari við fyrirspurn minni bendir Samkeppniseftirlitið á að vegna fjölda samrunamála sem berast stofnuninni hafi hún um skeið ekki getað ráðist í umfangsmiklar frumkvæðisrannsóknir á samkeppnisaðstæðum á einstökum mörkuðum. Aukinn hagnaður á sama tíma og almenningur finnur fyrir þyngri greiðslubyrði Hagnaður tryggingafélaganna hefur hækkað gríðarlega á undanförnum árum. Við sjáum að hagnaður félaganna árið 2021 er um 20 milljörðum króna hærri en hann var árið 2017. Arðgreiðslur hafa að vísu ekki hækkað að sama skapi en þess í stað er áhugavert að sjá að félögin eru farin að kaupa eigin bréf í mun meira mæli. Árið 2020 greiddu tryggingafélög ekki út arð vegna alheimsfaraldurs, en nú er ljóst að þau hafa kosið að skila hagnaði út til eigenda með öðrum hætti í stað þess að koma til móts við vátryggingataka, eða með öðrum orðum, sýna samfélagslega ábyrgð líkt og einhverjir myndu eflaust hugsa og segja. Frekari skoðun á tryggingamarkaðurinn hér á landi er nauðsynleg FÍB hefur benti á að Íslendingar séu að greiða mun hærri iðgjöld af ökutækjum heldur en nágrannar okkar á Norðurlöndunum, jafnvel 100% hærri iðgjöld. SFF hafa á hinn bóginn bent á lagaumgjörðina hér á landi sem geri það að verkum gengið sé lengra í greiðslu bóta vegna minnihátta líkamstjóna en í nágrannaríkjum okkar. Nýverið skipaði menningar- og viðskiptaráðherra vinnuhóp til að greina gjaldtöku og arðsemi viðskiptabankanna og eftir því sem mér skilst er vinnan langt komin. Þar var tilgangurinn að kanna hlut þjónustu- og vaxtagjalda, vaxtamun og hvers konar aðra gjaldtöku af viðskiptavinum í arðsemi bankanna. Markmiðið er að sjá svart og hvítu hvort íslensk heimili greiði meira fyrir almenna viðskiptabankaþjónustu en önnur heimili á Norðurlöndunum. Í ljósi alls þessa tel ég fulla þörf á því að gera sambærilega úttekt á tryggingamarkaði á Íslandi og ráðast í nauðsynlegan samanburð við markaðinn á Norðurlöndum þegar kemur að gjaldtöku, rekstri félaganna og þeirri lagaumgjörð sem til staðar er og snertir með beinum hætti þá starfsemi sem hér um ræðir. Ég myndi telja slíka úttekt skynsamlega og eitthvað sem við hljótum öll að geta sammælst um að yrði til bóta. Þar fengjum við allar upplýsingar upp á borðið ásamt nauðsynlegum samanburði á því umhverfi sem neytendur og fyrirtækin búa við hér á landi og því umhverfi sem gengur og gerist í löndunum í kringum okkur. Ég tel að slík úttekt yrði öllum til góðs og mun beita mér fyrir því að af henni verði. Höfundur er þingmaður Framsóknar og fyrsti varaformaður í efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis Fylgigögn: Umsöng Samkeppniseftirlitsins til efnahags- og viðskiptanefndar árið 2016: https://www.samkeppni.is/media/umsagnir-2016/Umsogn_7_2016-Umsogn-til-efnahags-og-vidskiptanefndar.pdf
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun