Innlent

Bann við könnunum heftir upplýsingar

Verði frumvarp ráðherra að lögum verður fjölmiðlum óheimilt að birta kannanir á kjördag og daginn fyrir kosningar. Eiríkur Bergmann segir netið gera mönnum hægt um vik að komast fram hjá slíku banni, eins og hafi sýnt sig í Frakklandi.
Verði frumvarp ráðherra að lögum verður fjölmiðlum óheimilt að birta kannanir á kjördag og daginn fyrir kosningar. Eiríkur Bergmann segir netið gera mönnum hægt um vik að komast fram hjá slíku banni, eins og hafi sýnt sig í Frakklandi. FRÉTTABLAÐIÐ/DANÍEL
Hvers vegna á að setja takmörk á birtingu skoðanakannana?

Ný fjölmiðlalög leggja til bann við birtingu skoðanakannana skömmu fyrir kosningar. Stjórnmálafræðingur segir ekki hægt að framfylgja því. Þá hefti það aðgang almennings að upplýsingum. Unnið í samráði við stjórnmálaflokkana.

Frumvarp Katrínar Jakobsdóttur, mennta- og menningamálaráðherra, gerir ráð fyrir því að bann sé sett við birtingu skoðanakannana á kjördag og daginn fyrir kosningar. Komið hefur fram gagnrýni á þetta bann, til að mynda ritaði Pawel Bartoszek grein í Fréttablaðið á föstudag þar sem hann sagði það stangast á við málfrelsisákvæði stjórnarskrár. Fréttablaðið sendi ráðuneytinu fyrirspurn um frumvarpið.

Í svörum þess kemur fram að Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu (ÖSE) hafi, í skýrslu um kosningar til Alþingis árið 2009, gert athugasemdir við að hér á landi væru engar reglur sem tryggðu nýjum stjórnmálaframboðum aðgang að umfjöllun í fjölmiðlum. Þá vanti einnig mótvægisaðgerðir til að rétta hlut þeirra gagnvart rótgrónum stjórnamálahreyfingum varðandi aðgang að fjölmiðlum.

Í greinargerð með frumvarpinu er bannið einmitt rökstutt með vísan til lítilla og nýrra framboða. Bannið eigi að veita kjósendum frekara svigrúm til að mynda sér skoðun á kjördag og daginn fyrir kosningar.

„Í slíkum tilvikum geta skoðanakannanir á síðasta degi fyrir kosningar haft þau áhrif að kjósendur velji frekar framboð sem talin eru líklegri, samkvæmt könnunum, til að hljóta sæti t.d. í sveitarstjórn eða á Alþingi.“

Katrín Jakobsdóttir segir að frumvarpið sé hugsað sem tillaga til umræðu um skýrari reglur um umfjöllun fjölmiðla fyrir kosningar, en sú umræða sé ekki nægilega þroskuð hér á landi.

„Við fengum athugasemdir um að hér væru engar reglur og ræddum hugmyndir um auglýsingabann og ýmislegt fleira. Niðurstaðan var þessi tillaga, en við erum reiðubúin til að hlusta á öll sjónarmið í málinu.“

Greinargerð frumvarpsins vísar til þess að í Noregi og Frakklandi sé slíkt bann fyrir hendi og í síðarnefnda landinu sé birting skoðanakannana óheimil viku fyrir kosningar.

Eiríkur Bergmann Einarsson stjórnmálafræðingur segir að þar í landi hafi það sýnt sig að ófært sé að framfylgja slíku banni. Einfaldlega hafi verið leitað til fyrirtækja í öðrum löndum til að vinna kannanir sem hafi síðan verið birtar á netinu.

„Í raun og veru er útilokað að fyrirbyggja þetta í samfélagi þar sem tölvur eru tengdar við net.“

Eiríkur segir engin vísindaleg gögn liggja fyrir því að kannanir séu skoðanamyndandi skömmu fyrir kjördag. Vissulega hafi þær áhrif á skoðanir fólks, en eigi að vinna á því þurfi að banna þær í mun lengri tíma, jafnvel um leið og eiginleg kosningabarátta hefst.

„Á móti kemur að þetta er einnig réttur kjósenda til upplýsinga. Það er ekki bara galli að eitthvað sé skoðanamyndandi heldur getur það líka verið réttur kjósenda að velja sér stjórnmálaflokk út frá þeirri þekkingu sem fyrir liggur um stöðu flokkanna. Það er ekki andlýðræðislegt í sjálfu sér.“

Í svörum ráðuneytisins er vísað í dóm í Frakklandi frá 1999 um að bannið þar stangist ekki á við ákvæði Mannréttindasáttmála Evrópu um tjáningarfrelsi. Eiríkur Bergmann segir engu að síður ástæðu til að hafa áhyggjur af tjáningarfrelsinu, verði þessi leið farin.

„Þá hlýtur það að ganga gegn hugmyndum um pólitískt siðferði að halda upplýsingum frá kjósendum, upplýsingum sem þeir geta notað sjálfir.“

kolbeinn@frettabladid.is




Fleiri fréttir

Sjá meira


×