Reiðver efnafólks voru prýði Gunnþóra Gunnarsdóttir skrifar 25. febrúar 2018 21:00 Eva Kristín Dal er ánægð með að hin skrautlegu reiðver skuli dregin fram úr geymslum og sýnd almenningi. Vísir/Ernir Sýningin Prýðileg reiðtygi í Bogasal Þjóðminjasafnsins ber þess ótvíræð merki að söðull með viðeigandi búnaði var verðmæt eign. Eva Kristín Dal, verkefnastjóri í Þjóðminjasafninu, er að stilla upp viðhafnarreiðverum í Bogasalnum. Hvernig datt henni þetta í hug? „Það er nú hún Lilja Árnadóttir sem er sýningarhöfundur en í safnkosti Þjóðminjasafnsins er mikið af fallegum reiðtygjum varðveitt og það er gaman að leyfa gestum að njóta þess að skoða þau.“ Þarna er úrval skreyttra söðla, söðulábreiða, mynstraðra reiða og ýmissa fylgihluta þessa forna búnaðar. Í sumum tilfellum er nafn fyrsta eiganda eða upphafsstafir grafið í söðulinn eða saumað í söðuláklæðið. „Það var mikið lagt í þessi reiðtygi,“ segi Eva Kristín með aðdáun og bendir á ótrúlegar myndir sem koma fyrir í málmskreytingum, blómstrandi jurtir, framandi dýr og furðuskepnur, svo og mótív úr Biblíunni eins og Eva og höggormurinn. „Mynstrin hljóta að hafa borist hingað til lands að utan en smíðin er íslensk,“ segir hún. Reiðfæri bæði karla og kvenna hétu söðlar áður fyrr, að sögn Evu Kristínar. „Karlasöðlarnir voru þannig að menn sátu klofvega í þeim, eins og hnökkum, en orðið hnakkur kom ekki inn í málið fyrr en á 19. öld. Kvensöðlarnir skiptast í tvær gerðir, hellusöðla og klakksöðla. Í hellusöðlunum sátu konur þannig að þær sneru nánast alveg út á hlið. Þeir voru í notkun fram á 19. öld, þá tóku klakksöðlarnir við, líka kallaðir enskir söðlar. Í þeim situr reiðkonan þannig að hún snýr skáhallt fram á við og það er þægilegra. Við fengum reiðkonu til að ríða í klakksöðli fyrir okkur. Hún sagði að það þyrfti við það ákveðið lag. Dálítið reyndi á miðjuna og mikilvægt væri að vera á þýðum hesti.“ En höfðu konur söðuláklæðin yfir sér eða sátu þær á þeim? „Áklæðin voru lögð yfir hellusöðulinn og sveifina, svo vöfðu konur þeim um fætur sér. Þau voru þannig bæði til hlífðar og skrauts,“ svarar Eva Kristín. Í tengslum við sýninguna kemur út samnefnd bók, Prýðileg reiðtygi, þar sem skrifað er um söðla og söðuláklæði og margar myndir birtar. Höfundar eru Ingunn Jónsdóttir, Ragnheiður Björk Þórsdóttir og Sigríður Sigurðardóttir og ritstjóri er Anna Lísa Rúnarsdóttir. Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið „Þetta er enginn helvítis félagskvíði, það bara þolir mig enginn“ Áskorun Hvers vegna tölum við um bongóblíðu? Lífið Heiður Ósk og Davíð eru nýtt par Lífið Fréttatía vikunnar: Skúlptúrar, ráðherrarifrildi og EM Lífið Fékk skyndihugmynd og er nú í blómahafi heima fyrir Lífið Líður bókstaflega óstöðvandi í góðu fitti Tíska og hönnun Arnar Þór selur Arnarneshöllina Lífið Bubbi hrærður: Trúir því að Níu líf muni á endanum vakna að nýju Lífið Tengdasonur Íslands trúðaði Simon Cowell upp úr skónum Bíó og sjónvarp Tólf klukkustunda gjörningur í Hörpu í dag Lífið Fleiri fréttir Þau eru tilnefnd til Ísnálarinnar í ár Hvað eigum við að kalla eiginmann forseta? Erna Ómars er borgarlistamaður Reykjavíkur „Svolítið eins og að standa nakinn inni í vita“ Líf og fjör á Grímunni Ást Fedru og Saknaðarilmur fengu fern Grímuverðlaun hver Margrét Helga hlýtur heiðursverðlaun Grímunnar „Leikmyndin er auðvitað algjört rusl“ Gríman 2024: Saknaðarilmur hlaut flestar tilnefningar Barbara Hannigan stjórnar Sinfóníuhljómsveitinni Bergur Þór nýr leikhússtjóri Leikfélags Akureyrar Nóbelsverðlaunahafinn Alice Munro er látin Fjögurra ára rússíbanareið að baki Sjá meira
Sýningin Prýðileg reiðtygi í Bogasal Þjóðminjasafnsins ber þess ótvíræð merki að söðull með viðeigandi búnaði var verðmæt eign. Eva Kristín Dal, verkefnastjóri í Þjóðminjasafninu, er að stilla upp viðhafnarreiðverum í Bogasalnum. Hvernig datt henni þetta í hug? „Það er nú hún Lilja Árnadóttir sem er sýningarhöfundur en í safnkosti Þjóðminjasafnsins er mikið af fallegum reiðtygjum varðveitt og það er gaman að leyfa gestum að njóta þess að skoða þau.“ Þarna er úrval skreyttra söðla, söðulábreiða, mynstraðra reiða og ýmissa fylgihluta þessa forna búnaðar. Í sumum tilfellum er nafn fyrsta eiganda eða upphafsstafir grafið í söðulinn eða saumað í söðuláklæðið. „Það var mikið lagt í þessi reiðtygi,“ segi Eva Kristín með aðdáun og bendir á ótrúlegar myndir sem koma fyrir í málmskreytingum, blómstrandi jurtir, framandi dýr og furðuskepnur, svo og mótív úr Biblíunni eins og Eva og höggormurinn. „Mynstrin hljóta að hafa borist hingað til lands að utan en smíðin er íslensk,“ segir hún. Reiðfæri bæði karla og kvenna hétu söðlar áður fyrr, að sögn Evu Kristínar. „Karlasöðlarnir voru þannig að menn sátu klofvega í þeim, eins og hnökkum, en orðið hnakkur kom ekki inn í málið fyrr en á 19. öld. Kvensöðlarnir skiptast í tvær gerðir, hellusöðla og klakksöðla. Í hellusöðlunum sátu konur þannig að þær sneru nánast alveg út á hlið. Þeir voru í notkun fram á 19. öld, þá tóku klakksöðlarnir við, líka kallaðir enskir söðlar. Í þeim situr reiðkonan þannig að hún snýr skáhallt fram á við og það er þægilegra. Við fengum reiðkonu til að ríða í klakksöðli fyrir okkur. Hún sagði að það þyrfti við það ákveðið lag. Dálítið reyndi á miðjuna og mikilvægt væri að vera á þýðum hesti.“ En höfðu konur söðuláklæðin yfir sér eða sátu þær á þeim? „Áklæðin voru lögð yfir hellusöðulinn og sveifina, svo vöfðu konur þeim um fætur sér. Þau voru þannig bæði til hlífðar og skrauts,“ svarar Eva Kristín. Í tengslum við sýninguna kemur út samnefnd bók, Prýðileg reiðtygi, þar sem skrifað er um söðla og söðuláklæði og margar myndir birtar. Höfundar eru Ingunn Jónsdóttir, Ragnheiður Björk Þórsdóttir og Sigríður Sigurðardóttir og ritstjóri er Anna Lísa Rúnarsdóttir.
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið „Þetta er enginn helvítis félagskvíði, það bara þolir mig enginn“ Áskorun Hvers vegna tölum við um bongóblíðu? Lífið Heiður Ósk og Davíð eru nýtt par Lífið Fréttatía vikunnar: Skúlptúrar, ráðherrarifrildi og EM Lífið Fékk skyndihugmynd og er nú í blómahafi heima fyrir Lífið Líður bókstaflega óstöðvandi í góðu fitti Tíska og hönnun Arnar Þór selur Arnarneshöllina Lífið Bubbi hrærður: Trúir því að Níu líf muni á endanum vakna að nýju Lífið Tengdasonur Íslands trúðaði Simon Cowell upp úr skónum Bíó og sjónvarp Tólf klukkustunda gjörningur í Hörpu í dag Lífið Fleiri fréttir Þau eru tilnefnd til Ísnálarinnar í ár Hvað eigum við að kalla eiginmann forseta? Erna Ómars er borgarlistamaður Reykjavíkur „Svolítið eins og að standa nakinn inni í vita“ Líf og fjör á Grímunni Ást Fedru og Saknaðarilmur fengu fern Grímuverðlaun hver Margrét Helga hlýtur heiðursverðlaun Grímunnar „Leikmyndin er auðvitað algjört rusl“ Gríman 2024: Saknaðarilmur hlaut flestar tilnefningar Barbara Hannigan stjórnar Sinfóníuhljómsveitinni Bergur Þór nýr leikhússtjóri Leikfélags Akureyrar Nóbelsverðlaunahafinn Alice Munro er látin Fjögurra ára rússíbanareið að baki Sjá meira