Afsala sér milljörðum í tekjur til að baktryggja losunarskuldbindingar Kjartan Kjartansson skrifar 15. janúar 2025 07:00 Eitt af fyrstu verkum Jóhanns Páls Jóhannssonar sem loftslagsráðherra í desember var að ákveða að Ísland héldi áfram að nýta sér heimild til að taka frá losunarheimildir stóriðju og nýta til að mæta skuldbindingum ríkisins um samdrátt í losun. Vísir/Vilhelm Sérfræðingar í loftslagsmálum setja spurningarmerki við að íslensk stjórnvöld kjósi að lækka skuldbindingar sínar í losunarmálum eins mikið og reglur leyfa. Þau hafi þegar afsalað sér milljörðum króna í tekjur af losunarheimildum til þess að baktryggja sig. Jóhann Páll Jóhannsson, nýr umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, ákvað fyrir áramót að íslensk stjórnvöld ætluðu að halda áfram að nýta sér sveigjanleika í Evrópureglum sem heimila notkun á losunarheimildum stóriðju til þess að mæta skuldbindingum ríkisins. Íslensk stjórnvöld ákváðu árið 2019 að nýta sér sveigjanleikann fyrir fyrra tímabili Parísarsamkomulagsins 2020-2025 en ákvörðun ráðherra nú varðar seinna tímabilið 2026-2030. Sveigjanleikinn þýðir að ef íslenskum stjórnvöldum mistekst að ná skuldbindingum sínum um samdrátt í svonefndri samfélagslosun gróðurhúsalofttegunda gagnvart Parísarsamkomulaginu og Evrópusambandinu geta þau nýtt losunarheimildir úr svonefndu ETS-viðskiptakerfi með losunarheimildir til þess að stemma af bókhaldið. Vegasamgöngur, landbúnaðar og sjávarútvegur eru á meðal þess sem fellur undir samfélagslosun. ETS-viðskiptakerfið nær yfir losun frá stóriðju, alþjóðaflugi og siglingum. Íslensk stjórnvöld hafa haft umtalsverðar tekjur af sölu þeirra undanfarin ár. Afsalað sér sjö milljörðum króna í tekjur nú þegar Tveir sérfræðingar í loftslagsmálum benda á í aðsendri grein á Vísi að íslensk stjórnvöld hafi þegar afsalað sér um sjö milljörðum króna í tekjur af sölu ETS-heimilda með því að nýta sveigjanleikaákvæðið á fyrra tímabili Parísarsamkomulagsins. Þeir fjármunir hefðu getað nýst til fjármögnunar loftslagsaðgerða og stuðlað að samdrætti samfélagslosunar til framtíðar. „Hvað réttlætir að nota þá ekki núna og njóta síðan ávinningsins til framtíðar í staðinn fyrir að fara of hægt í aðgerðir, meðal annars vegna þess að það eru ekki til nægir fjármunir, til þess að hafa borð fyrir báru seinna og vera með belti og axlabönd og taka enga sénsa á framúrkeyslu?“ segir Hrafnhildur Bragadóttir, annar höfundur greinarinnar í samtali við Vísi. Þetta skjóti sérstaklega skökku við í ljósi loftslagsmarkmiða ríkisstjórnarflokkanna sem stefni á enn meiri samdrátt í losun en líklegt er að Ísland verði skuldbundið til í samfloti sínu með Evrópusambandinu og Noregi hvað varðar Parísarsamkomulagið. „Ljóst er því að ákvörðun um nýtingu ETS-sveigjanleikans gengur í þveröfuga átt við stefnu þessara flokka, enda miðar hún sem fyrr segir að því að létta á þrýstingi um að draga úr samfélagslosun á Íslandi,“ skrifa þær Hrafnhildur og Birna Sigrún Hallsdóttir í grein sinni. Lágmarka fjárhagsáhættu ríkisins Þó að ekki sé hægt að selja þær ETS-heimildir sem stjórnvöld ákveða að taka frá á grundvelli sveigjanleikaákvæðisins segja þær Hrafnhildur og Birna Sigrún að hægt sé að nýta eða selja afgang af svonefndum landsheimildum Íslands síðar. „Af þessu má helst draga þá ályktun að með áframhaldandi nýtingu sveigjanleikans sé verið að safna í eins konar varasjóð landsheimilda fyrir samfélagslosun Íslands á komandi árum. Slík nálgun gefur að okkar mati til kynna að nýr umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra hafi takmarkaða trú á þeim aðgerðum sem settar voru fram í aðgerðaáætlun í loftslagsmálum í tíð fyrri ríkisstjórnar,“ segir í grein þeirra. Þegar ráðuneytið tilkynnti um ákvörðun ráðherra í síðustu viku var vísað til tillögu stýrihóps og að hún fæli í sér að fjárhagsáhætta ríkisins vegna losunar yrði lágmörkuð. Þrátt fyrir að stýrihópurinn hefði bent á að nýting sveigjanleikaákvæðisins hefði bein áhrif á fjármál ríkisins með tekjutapi gæti Ísland lent í þeirri stöðu að þurfa að kaupa losunarheimildir ef það nær ekki markmiðum sínum um samfélagslosun. „Slíku fylgir umtalsverð óvissa, þar sem hvorki liggur fyrir mögulegt framboð né verð á slíkum losunarheimildum,“ sagði í tilkynningunni. Íslensk stjórnvöld keyptu losunarheimildir af Slóvakíu fyrir 350 milljónir króna vegna þess að losun Íslands fór umfram heimildir Kýótó-bókunarinnar, forvera Parísarsamkomulagsins, árið 2023. Loftslagsmál Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Evrópusambandið Rekstur hins opinbera Mest lesið Húsleit hjá Terra Viðskipti innlent Heimilin þurfi að undirbúa sig fyrir að það reyni á svigrúm þeirra Neytendur Kampavínsklúbbar, innherjasvik og nú meint skattsvik Viðskipti innlent Þrír Kaupþingsstjórar sektaðir í Lúxemborg eftir fimmtán ára málaferli Viðskipti erlent Telur neytendur hafa unnið pyrrosarsigur í vaxtamálinu Viðskipti innlent Fasteignamarkaðurinn „kaupendamarkaður“ að mati fasteignasala Viðskipti innlent Samstöðin tapaði fimmtíu milljónum Viðskipti innlent Getur tekið einstæða foreldra allt að átján ár að safna fyrir íbúð Viðskipti innlent Áföll í vinnu: Erfitt að sinna vinnu og jafnvel heimilishaldi Atvinnulíf Síminn kaupir Motus og Pei Viðskipti innlent Fleiri fréttir Ljóst að kaupverð á íbúðum í Vesturbugt verði í hærri kantinum „Atvinnulífið er sannarlega að kólna“ Landsbankinn hagnast um tæpa 30 milljarða á níu mánuðum Síminn kaupir Motus og Pei Sjóvá hagnast um 666 milljónir það sem af er ári Húsleit hjá Terra Kampavínsklúbbar, innherjasvik og nú meint skattsvik Telur neytendur hafa unnið pyrrosarsigur í vaxtamálinu Samstöðin tapaði fimmtíu milljónum Bara tala kynnti „Bare si det“ til leiks í Noregi Getur tekið einstæða foreldra allt að átján ár að safna fyrir íbúð Fasteignamarkaðurinn „kaupendamarkaður“ að mati fasteignasala Hagnaður minnkar um 1,5 milljarða milli ára Skynjar kvíða og ótta meðal starfsmanna Gengi Eimskips lækkar vegna bilunarinnar Fleiri hundruð kröfur og líklegt að óeðlilegum greiðslum verði rift Seldu fyrir 634 milljónir og græddu 182 Selja Adalvo og stjórnandi frá Alvotech fylgir Hanna María nýr forstöðumaður hjá ELKO Úrvinnslusjóður svarar Sorpu Eigandi Remax ákærður fyrir markaðsmisnotkun Grunnlán nær nú aðeins til helmings kaupverðs Íslandsbanki bætist í hópinn og gerir hlé á verðtryggðum lánveitingum Skipti bús Magnúsar tekin upp sextán árum frá þroti Ragnhildur til Datera Lagaleg óvissa og kaupendur byrjaðir að fá nei frá bankanum Steypti ég mér í algjöra glötun með lántökunni fyrir þremur árum? Lánveitendum vex Vaxtamálið í augum Gera hlé á veitingu verðtryggðra íbúðalána Gætu þurft að draga úr framleiðslu á Grundartanga Sjá meira
Jóhann Páll Jóhannsson, nýr umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, ákvað fyrir áramót að íslensk stjórnvöld ætluðu að halda áfram að nýta sér sveigjanleika í Evrópureglum sem heimila notkun á losunarheimildum stóriðju til þess að mæta skuldbindingum ríkisins. Íslensk stjórnvöld ákváðu árið 2019 að nýta sér sveigjanleikann fyrir fyrra tímabili Parísarsamkomulagsins 2020-2025 en ákvörðun ráðherra nú varðar seinna tímabilið 2026-2030. Sveigjanleikinn þýðir að ef íslenskum stjórnvöldum mistekst að ná skuldbindingum sínum um samdrátt í svonefndri samfélagslosun gróðurhúsalofttegunda gagnvart Parísarsamkomulaginu og Evrópusambandinu geta þau nýtt losunarheimildir úr svonefndu ETS-viðskiptakerfi með losunarheimildir til þess að stemma af bókhaldið. Vegasamgöngur, landbúnaðar og sjávarútvegur eru á meðal þess sem fellur undir samfélagslosun. ETS-viðskiptakerfið nær yfir losun frá stóriðju, alþjóðaflugi og siglingum. Íslensk stjórnvöld hafa haft umtalsverðar tekjur af sölu þeirra undanfarin ár. Afsalað sér sjö milljörðum króna í tekjur nú þegar Tveir sérfræðingar í loftslagsmálum benda á í aðsendri grein á Vísi að íslensk stjórnvöld hafi þegar afsalað sér um sjö milljörðum króna í tekjur af sölu ETS-heimilda með því að nýta sveigjanleikaákvæðið á fyrra tímabili Parísarsamkomulagsins. Þeir fjármunir hefðu getað nýst til fjármögnunar loftslagsaðgerða og stuðlað að samdrætti samfélagslosunar til framtíðar. „Hvað réttlætir að nota þá ekki núna og njóta síðan ávinningsins til framtíðar í staðinn fyrir að fara of hægt í aðgerðir, meðal annars vegna þess að það eru ekki til nægir fjármunir, til þess að hafa borð fyrir báru seinna og vera með belti og axlabönd og taka enga sénsa á framúrkeyslu?“ segir Hrafnhildur Bragadóttir, annar höfundur greinarinnar í samtali við Vísi. Þetta skjóti sérstaklega skökku við í ljósi loftslagsmarkmiða ríkisstjórnarflokkanna sem stefni á enn meiri samdrátt í losun en líklegt er að Ísland verði skuldbundið til í samfloti sínu með Evrópusambandinu og Noregi hvað varðar Parísarsamkomulagið. „Ljóst er því að ákvörðun um nýtingu ETS-sveigjanleikans gengur í þveröfuga átt við stefnu þessara flokka, enda miðar hún sem fyrr segir að því að létta á þrýstingi um að draga úr samfélagslosun á Íslandi,“ skrifa þær Hrafnhildur og Birna Sigrún Hallsdóttir í grein sinni. Lágmarka fjárhagsáhættu ríkisins Þó að ekki sé hægt að selja þær ETS-heimildir sem stjórnvöld ákveða að taka frá á grundvelli sveigjanleikaákvæðisins segja þær Hrafnhildur og Birna Sigrún að hægt sé að nýta eða selja afgang af svonefndum landsheimildum Íslands síðar. „Af þessu má helst draga þá ályktun að með áframhaldandi nýtingu sveigjanleikans sé verið að safna í eins konar varasjóð landsheimilda fyrir samfélagslosun Íslands á komandi árum. Slík nálgun gefur að okkar mati til kynna að nýr umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra hafi takmarkaða trú á þeim aðgerðum sem settar voru fram í aðgerðaáætlun í loftslagsmálum í tíð fyrri ríkisstjórnar,“ segir í grein þeirra. Þegar ráðuneytið tilkynnti um ákvörðun ráðherra í síðustu viku var vísað til tillögu stýrihóps og að hún fæli í sér að fjárhagsáhætta ríkisins vegna losunar yrði lágmörkuð. Þrátt fyrir að stýrihópurinn hefði bent á að nýting sveigjanleikaákvæðisins hefði bein áhrif á fjármál ríkisins með tekjutapi gæti Ísland lent í þeirri stöðu að þurfa að kaupa losunarheimildir ef það nær ekki markmiðum sínum um samfélagslosun. „Slíku fylgir umtalsverð óvissa, þar sem hvorki liggur fyrir mögulegt framboð né verð á slíkum losunarheimildum,“ sagði í tilkynningunni. Íslensk stjórnvöld keyptu losunarheimildir af Slóvakíu fyrir 350 milljónir króna vegna þess að losun Íslands fór umfram heimildir Kýótó-bókunarinnar, forvera Parísarsamkomulagsins, árið 2023.
Loftslagsmál Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Evrópusambandið Rekstur hins opinbera Mest lesið Húsleit hjá Terra Viðskipti innlent Heimilin þurfi að undirbúa sig fyrir að það reyni á svigrúm þeirra Neytendur Kampavínsklúbbar, innherjasvik og nú meint skattsvik Viðskipti innlent Þrír Kaupþingsstjórar sektaðir í Lúxemborg eftir fimmtán ára málaferli Viðskipti erlent Telur neytendur hafa unnið pyrrosarsigur í vaxtamálinu Viðskipti innlent Fasteignamarkaðurinn „kaupendamarkaður“ að mati fasteignasala Viðskipti innlent Samstöðin tapaði fimmtíu milljónum Viðskipti innlent Getur tekið einstæða foreldra allt að átján ár að safna fyrir íbúð Viðskipti innlent Áföll í vinnu: Erfitt að sinna vinnu og jafnvel heimilishaldi Atvinnulíf Síminn kaupir Motus og Pei Viðskipti innlent Fleiri fréttir Ljóst að kaupverð á íbúðum í Vesturbugt verði í hærri kantinum „Atvinnulífið er sannarlega að kólna“ Landsbankinn hagnast um tæpa 30 milljarða á níu mánuðum Síminn kaupir Motus og Pei Sjóvá hagnast um 666 milljónir það sem af er ári Húsleit hjá Terra Kampavínsklúbbar, innherjasvik og nú meint skattsvik Telur neytendur hafa unnið pyrrosarsigur í vaxtamálinu Samstöðin tapaði fimmtíu milljónum Bara tala kynnti „Bare si det“ til leiks í Noregi Getur tekið einstæða foreldra allt að átján ár að safna fyrir íbúð Fasteignamarkaðurinn „kaupendamarkaður“ að mati fasteignasala Hagnaður minnkar um 1,5 milljarða milli ára Skynjar kvíða og ótta meðal starfsmanna Gengi Eimskips lækkar vegna bilunarinnar Fleiri hundruð kröfur og líklegt að óeðlilegum greiðslum verði rift Seldu fyrir 634 milljónir og græddu 182 Selja Adalvo og stjórnandi frá Alvotech fylgir Hanna María nýr forstöðumaður hjá ELKO Úrvinnslusjóður svarar Sorpu Eigandi Remax ákærður fyrir markaðsmisnotkun Grunnlán nær nú aðeins til helmings kaupverðs Íslandsbanki bætist í hópinn og gerir hlé á verðtryggðum lánveitingum Skipti bús Magnúsar tekin upp sextán árum frá þroti Ragnhildur til Datera Lagaleg óvissa og kaupendur byrjaðir að fá nei frá bankanum Steypti ég mér í algjöra glötun með lántökunni fyrir þremur árum? Lánveitendum vex Vaxtamálið í augum Gera hlé á veitingu verðtryggðra íbúðalána Gætu þurft að draga úr framleiðslu á Grundartanga Sjá meira