Þegar kennarinn verður dómari Pawel Bartoszek skrifar 23. júlí 2024 09:01 Ísland og Ítalía leika í umspili um hvor þjóðin kemst á HM 2026. Leikurinn fer fram í Róm. Svo óheppilega vill til að svissneska dómarateymið sem átti að dæma leikinn veikist skyndilega. Nú eru góð ráð dýr. En þá vill svo til að ítalski stórdómarinn Daniele Orsato er staddur í leikvanginum og getur hlaupið í skarðið með engum fyrirvara. Hann er margreyndur og einn af allra bestu dómurum heims. Eftir ákveðið þras er þó ákveðið að halda í þá reglu að alþjóðlegir dómarar dæmi ekki leiki eigin þjóða og leikurinn frestast um nokkra klukkutíma. Næsta dag stígur formaður ítalska dómarasambandsins fram og vandar Íslendingum ekki kveðjurnar. Það voru þeirra óliðlegheit sem töfðu það að leikurinn gæti spilast á réttum tíma. Óliðlegheit, sem skýrðust af dæmigerðum fordómum Norður-Evrópubúa í garð suðursins! Ef menn treysta ekki einum allra reyndasta dómara heims þá er í raun verið að saka alla dómarastéttina um spillingu. Því auðvitað gæti Daniele Orsato dæmt þennan leik á sanngjarnan hátt. Hann er knattspyrnudómari og það er vinnan hans! Ekki nóg að krefjast trausts Nýlega benti Jón Pétur Zimsen á ókosti þess að inntökuferlið í menntaskóla sé einungis byggt á einkunnum sem kennarar í skólum nemenda gefa þeim einir. Svar formanns KÍ við þessu var að hér væri um alvarlegar aðdróttanir að ræða. Þótt þeim viðbrögðum hafi eflaust ætlað að verja traust til kennarastéttarinnar er ekki víst að þau séu vel til þess fallin. Traust er nefnilega áunnið og besta leiðin til að vinna sér það inn er sjaldnast sú að hrópa “Treystið þið mér ekki?!” með ásakandi tón. Af einhverjum ástæðum hefur engum dottið í hug að láta ökukennarana sjálfa sjá um að taka nemendur sína í ökupróf og veita þeim réttindin. Auðvitað hafa þeir kunnáttuna, en kerfinu er ætlað að koma í veg fyrir að fólk séu sett í aðstæður sem orka tvímælis. Þetta er líka ástæða fyrir því að leiðbeinendur í lokaverkefnum í háskóla gefa sjaldnast einkunn einir heldur eru fengnir prófdómarar með þeim. Ekkert af þessu er gert til að “ala á vantrausti” heldur þvert á móti, til að skapa traust. Í ljósi þess að skólaeinkunnir nemenda úr 10. bekk hafa mikið að segja um mögulegt val þeirra á framhaldsskóla er eðlilegt að rík krafa sé um að samræmis sé gætt í þeirri einkunnargjöf. Samræmd próf eru ein leið til að auka þá samræmingu. Önnur gæti verið að hafa fleiri augu hverri einkunnagjöf, til dæmis með því að gera kröfur um utanaðkomandi prófdómara (t.d. annan kennara úr öðrum skóla) þegar lokaeinkunnir úr grunnskóla eru gefnar. Krafan um samræmi er eðlileg Hvort sem fólki líkar betur eða verr þá er óumflýjanlegt að sögur fari á kreik um að skólar gæti ekki samræmis í einkunnagjöf. Til dæmi að sumir skólar gefi nánast aldrei einkunnina A meðan aðrir gera nemendum auðveldara að taka framhaldsskólaeiningar á lokaári sínu og réttlæta þannig að þeir hafi sýnt fram á “framúrskarandi árangur”. Í síðustu viku var þessum sögum gefinn aukinn slagkraftur með ábendingum Viðskiptaráðs, sem byggðu á gögnum úr könnunarprófum nýnema í Verzlunarskólanum. Óhætt er að að segja að þessari gagnrýni hafi ekkert verið sérstaklega fagnað heldur. Það hvort samræmis sé gætt í fyrirgjöf milli skóla er tölfræðilega prófanleg tilgáta. Það er hins vegar erfitt að sannreyna hana meðan meðaleinkunnir úr skólum eru meðhöndlaðar eins og um kjarnorkukóða í kafbáti væri að ræða. Það er orðinn ógerningur að fá niðurstöður samræmdra könnunarprófum úr skólum, það er ekki hægt að sjá niðurbrot skólaeinkunna í 10. bekk eftir skólum og meira að segja stjórnendur grunnskóla mega ekki sjá eigin niðurstöður úr Pisa-könnunum. Þessari leyndarhyggju er að líklega ætlað að verja suma skóla fyrir neikvæðu umtali og viðhorfið í kerfinu virðist heldur vera að fella burt þá samræmdu mælikvarða sem þó hafa verið við lýði. En ekkert af þessu er þó líklegt til að auka traust á kerfinu til lengdar. Menntakerfið kemur okkur öllum við Það getur örugglega orðið snúa að búa til matsaðferðir í menntakerfinu sem fullkomið traust ríkir um. En traust til kerfa eykst oftar með auknu gegnsæi og með því þeir taka mikilvægar ákvarðanir um framtíð fólks séu ekki settir aðstæður sem orkað geta tvímælis. Traust eykst ekki endilega með því að þeir sem gagnrýni leyndina, ósamræmið og hættuna á hagsmunaárekstrum sem sakaðir um popúlisma, aðdróttanir og það að vera skipta sér af einhverju sem komi þeim ekki við. Því menntakerfið er okkar allra og við megum sannarlega öll hafa á því skoðun. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Pawel Bartoszek Mest lesið Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði Ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar Sjá meira
Ísland og Ítalía leika í umspili um hvor þjóðin kemst á HM 2026. Leikurinn fer fram í Róm. Svo óheppilega vill til að svissneska dómarateymið sem átti að dæma leikinn veikist skyndilega. Nú eru góð ráð dýr. En þá vill svo til að ítalski stórdómarinn Daniele Orsato er staddur í leikvanginum og getur hlaupið í skarðið með engum fyrirvara. Hann er margreyndur og einn af allra bestu dómurum heims. Eftir ákveðið þras er þó ákveðið að halda í þá reglu að alþjóðlegir dómarar dæmi ekki leiki eigin þjóða og leikurinn frestast um nokkra klukkutíma. Næsta dag stígur formaður ítalska dómarasambandsins fram og vandar Íslendingum ekki kveðjurnar. Það voru þeirra óliðlegheit sem töfðu það að leikurinn gæti spilast á réttum tíma. Óliðlegheit, sem skýrðust af dæmigerðum fordómum Norður-Evrópubúa í garð suðursins! Ef menn treysta ekki einum allra reyndasta dómara heims þá er í raun verið að saka alla dómarastéttina um spillingu. Því auðvitað gæti Daniele Orsato dæmt þennan leik á sanngjarnan hátt. Hann er knattspyrnudómari og það er vinnan hans! Ekki nóg að krefjast trausts Nýlega benti Jón Pétur Zimsen á ókosti þess að inntökuferlið í menntaskóla sé einungis byggt á einkunnum sem kennarar í skólum nemenda gefa þeim einir. Svar formanns KÍ við þessu var að hér væri um alvarlegar aðdróttanir að ræða. Þótt þeim viðbrögðum hafi eflaust ætlað að verja traust til kennarastéttarinnar er ekki víst að þau séu vel til þess fallin. Traust er nefnilega áunnið og besta leiðin til að vinna sér það inn er sjaldnast sú að hrópa “Treystið þið mér ekki?!” með ásakandi tón. Af einhverjum ástæðum hefur engum dottið í hug að láta ökukennarana sjálfa sjá um að taka nemendur sína í ökupróf og veita þeim réttindin. Auðvitað hafa þeir kunnáttuna, en kerfinu er ætlað að koma í veg fyrir að fólk séu sett í aðstæður sem orka tvímælis. Þetta er líka ástæða fyrir því að leiðbeinendur í lokaverkefnum í háskóla gefa sjaldnast einkunn einir heldur eru fengnir prófdómarar með þeim. Ekkert af þessu er gert til að “ala á vantrausti” heldur þvert á móti, til að skapa traust. Í ljósi þess að skólaeinkunnir nemenda úr 10. bekk hafa mikið að segja um mögulegt val þeirra á framhaldsskóla er eðlilegt að rík krafa sé um að samræmis sé gætt í þeirri einkunnargjöf. Samræmd próf eru ein leið til að auka þá samræmingu. Önnur gæti verið að hafa fleiri augu hverri einkunnagjöf, til dæmis með því að gera kröfur um utanaðkomandi prófdómara (t.d. annan kennara úr öðrum skóla) þegar lokaeinkunnir úr grunnskóla eru gefnar. Krafan um samræmi er eðlileg Hvort sem fólki líkar betur eða verr þá er óumflýjanlegt að sögur fari á kreik um að skólar gæti ekki samræmis í einkunnagjöf. Til dæmi að sumir skólar gefi nánast aldrei einkunnina A meðan aðrir gera nemendum auðveldara að taka framhaldsskólaeiningar á lokaári sínu og réttlæta þannig að þeir hafi sýnt fram á “framúrskarandi árangur”. Í síðustu viku var þessum sögum gefinn aukinn slagkraftur með ábendingum Viðskiptaráðs, sem byggðu á gögnum úr könnunarprófum nýnema í Verzlunarskólanum. Óhætt er að að segja að þessari gagnrýni hafi ekkert verið sérstaklega fagnað heldur. Það hvort samræmis sé gætt í fyrirgjöf milli skóla er tölfræðilega prófanleg tilgáta. Það er hins vegar erfitt að sannreyna hana meðan meðaleinkunnir úr skólum eru meðhöndlaðar eins og um kjarnorkukóða í kafbáti væri að ræða. Það er orðinn ógerningur að fá niðurstöður samræmdra könnunarprófum úr skólum, það er ekki hægt að sjá niðurbrot skólaeinkunna í 10. bekk eftir skólum og meira að segja stjórnendur grunnskóla mega ekki sjá eigin niðurstöður úr Pisa-könnunum. Þessari leyndarhyggju er að líklega ætlað að verja suma skóla fyrir neikvæðu umtali og viðhorfið í kerfinu virðist heldur vera að fella burt þá samræmdu mælikvarða sem þó hafa verið við lýði. En ekkert af þessu er þó líklegt til að auka traust á kerfinu til lengdar. Menntakerfið kemur okkur öllum við Það getur örugglega orðið snúa að búa til matsaðferðir í menntakerfinu sem fullkomið traust ríkir um. En traust til kerfa eykst oftar með auknu gegnsæi og með því þeir taka mikilvægar ákvarðanir um framtíð fólks séu ekki settir aðstæður sem orkað geta tvímælis. Traust eykst ekki endilega með því að þeir sem gagnrýni leyndina, ósamræmið og hættuna á hagsmunaárekstrum sem sakaðir um popúlisma, aðdróttanir og það að vera skipta sér af einhverju sem komi þeim ekki við. Því menntakerfið er okkar allra og við megum sannarlega öll hafa á því skoðun. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar.
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar