Eilíft líf líklega handan seilingar Hólmfríður Gísladóttir skrifar 18. janúar 2023 08:51 Margt fróðlegt kom fram á málþingi Læknadaga um langlífi, meðal annars að ákveðin gen vernda eikur gegn sjúkdómum og stuðla þannig að langlífi þeirra. Tæplega 300 núlifandi einstaklingar eru eldri en 110 ára gamlir, svokallaðir „íturöldungar“. Sá elsti er 118 ára og sá næst elsti 115 ára. Fjórir einstaklingar á Norðurlöndum tilheyra hópnum en Íslendingur hefur aldrei náð þessu marki; sá elsti varð 109 ára. Þetta var meðal þess sem kom fram á Læknadögum í gær, þegar fjallað var um langlífi frá hinum ýmsu sjónarhornum. Fyrirlesarar, allir sérfræðingar á sínu sviði, voru sammála um tvennt; að margt spilaði inni í og að eilíft líf væri líklega handan seilingar. Uppfært: Elsta manneskja heims, systir Andre, lést í gær. Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar, greindi frá rannsóknum fyrirtækisins á langlífi og harmaði það að hafa ekki fundið langlífisgenið. Hann talaði einnig um það hvernig spá mætti fyrir um tíma til dauða útfrá prótínum en minnti jafnframt á að grípa mætti inn í með ákveðnum forvörnum. Sérfræðingarnir voru sammála um að lífslengd réðist af ýmsum þáttum og Kári sagði tilviljun, og heppni, þeirra á meðal. Hann benti á samspil erfða og umhverfis og tók lungnakrabbamein sem dæmi: Langflest tilfelli lungnakrabba mætti rekja til reykinga en ákveðin gen gerðu menn líklegri til að reykja. Þá ætti heilinn stóran hlut að máli, þar sem hann stjórnaði hegðun okkar og þar af leiðandi umhverfisþáttum sem hefðu áhrif á lífslengd. Langlífi og ónæmiskerfið Helga Margrét Ögmundsdóttir, læknir og ónæmisfræðingur, fjallaði meðal annars um mislangan líftíma ólíkra lífvera og velti upp þeirri spurningu hvaða áhrif ónæmiskerfið hefði á lífslíkur. Hún nefndi Grænlandshákarlinn sem dæmi, sem hefði frumstætt ónæmiskerfi en yrði engu að síður mörg hundruð ára gamall. Þorskurinn væri annað en báðir ættu það sameiginlegt að dvelja djúpt í hafinu, þar sem umhverfislegt áreiti væri takmarkað. Fram kom á málþinginu að ef menn vildu stuðla að langlífi þyrfti að setja meira fjármagn í heilbrigðiskerfið. Helga greindi frá rannsóknum á áhrifum þess að fjarlægja týmus (hóstarkirtilinn) úr börnum, sem er stundum gert i hjartaaðgerðum. Hún sagði spurninguna áleitna, þar sem týmus væri uppeldisstöð T-fruma og vísbendingar væru uppi um að ónæmiskerfisbúskapur umræddra einstaklinga væri í raun að sýna merki öldrunar, það er að segja að þróunin væri svipuð og hjá eldri einstaklingum. Börnin væru þó heilsuhraust í dag og sýndu engin merki um vanbúið ónæmiskerfi. Helga sagði ónæmiskerfið klárlega stuðla að langlífi með beinum hætti, það er að segja að það verndaði okkur frá sýkingum og sjúkdómum. Nokkuð var rætt um góða heilsu þeirra sem næðu því að verða fjörgamlir en Jón Snædal öldrunarlæknir sagði málið ekki alveg svo einfalt. Rannsóknir í Danmörku hefðu sýnt að um helmingur þeirra sem næðu háum aldri upplifðu sig heilsuhrausta en hinn helmingurinn ætti við ýmis heilsufarsvandamál að etja. Það var Jón sem lagði til nýyrðið „íturöldungur“ um þá sem hafa náð þeim mikla áfanga að verða 110 ára en hann sagði menn velta fyrir sér fýsileika þess að lengja líf fólks sem allra mest. Ýmsar rannsóknir og tilraunir væru í gangi hvað þetta varðaði, til að mynda á áhrifum metformíns á langlífi. „Hvenær verður maður gamall?“ Síðasti ræðumaður málþingsins var Jón Eyjólfur Jónsson öldrunarlæknir, sem fjallaði um lífsgæði á heimspekilegum en léttum nótum. Hann minntist þess meðal annars hvernig flestir skjólstæðingar hans hefðu verið tannlausir á árum áður en nú væru nær allir sem til hans leituðu vel tenntir. Hvað er að vera gamall? Meistari Rembrandt kom við sögu á málþinginu. „Ljón deyja þegar þau verða tannlaus,“ sagði Jón en þrátt fyrir að lífsgæði væru vissulega mælanleg með spurningalistum skipti upplifun einstaklingsins höfuðmáli. Lífsgæði tengdust heilbrigðu líferni og heilsu en væru líka huglæg, alveg eins og aldurinn sjálfur. „Hvenær verður maður gamall?“ spurði Jón og varpaði mynd af tónlistarmanninum Keith Richards á skjáinn. Það kom ítrekað fram að heilbrigt líferni ætti að sjálfsögðu stóran þátt í því að stuðla að langlífi, þar sem það væri besta ein forvörnum gegn sjúkdómum og dauða. Lífstílstengdir sjúkdómar væru í raun ein helsta váin sem steðjaði að manninum og ættu líklega stóran þátt í því að lífslíkur væru farnar að standa í stað, til að mynda í Bandaríkjunum. Er aldur ekki annars afstæður?Getty/FilmMagic/Taylor Hill „Lengi býr að fyrstu gerð,“ ítrekaði Helga í pallborði þegar spurning kom úr salnum um áhrif lífstílssjúkdóma á lífslíkur, meðal annars fitulifur í börnum. Hún sagði að eitt sinn hefði því verið spáð að yngri kynslóðir myndu ná háum aldri. „En á hún eftir að verða svona gömul?“ spurði Helga. „Ég er ekkert svo viss um það.“ Sérfræðingarnir ræddu mikilvægi góðrar meltingarflóru og sögðu einnig mikilvægt að fækka árum vanheilsu. Það væri ekki nóg að lifa lengur, menn vildu auðvitað líka lifa við góða heilsu. Aðrir þættir sem rannsóknir hefðu sýnt að skiptu máli væru menntun og staða. Sigurður Guðmundsson, fyrrverandi landlæknir, sagðist öfunda þá lækna sem nú væru að hefja störf. Mikið ætti eftir að gerast á næstu árum og áratugum varðandi þekkingu og möguleika á íhlutun. En „einhvers staðar eru mörkin,“ sagði hann um langlífið. „Eilíft líf er líklega óhugsandi, þótt tilhugsunin sé merkileg og heillandi,“ bætti hann við. Stríð og smitsjúkdómar yrðu líklega ekki þeir þættir sem myndu draga úr lífslíkum heldur lífstílssjúkdómar. Þar væri mikið verk að vinna, fyrir „alla í þessum sal og þá sem koma á eftir okkur“. Uppfært: Í fyrri útgáfu var Helgu Margréti ruglað við nöfnu sína Margréti Helgu Ögmundsdóttur, sérfræðing í frumu- og sameindalíffræði, sem einnig átti að flytja erindi á málþinginu en forfallaðist. Heilbrigðismál Eldri borgarar Mest lesið Keyptu ónýtt hús og fá ekki áheyrn Innlent Lögreglumaður á sjúkrahúsi eftir alvarlega árás á Goslokahátíð Innlent Gufunesmálið: Hringdu um miðja nótt og sögðu hinn látna vera kynferðisafbrotamann Innlent „Við ætlum að upplifa stóra drauminn hans Kristians Helga” Innlent „Þetta virðast vera einu gjöldin sem ekki má snerta“ Innlent Skipstjóri handtekinn í Reykjavíkurhöfn Innlent Piltur reyndi að stöðva árás föður sem ógnaði móðurinni með hníf Innlent Nýjasta útspil Ísraela á Gasa minni á „lokalausn“ nasistanna Innlent Kolfelldu tillögu minnihlutans: „Það er meirihlutinn sem stýrir dagskránni“ Innlent Menn á sextugs- og sjötugsaldri grunaðir um stórfellt fíkniefnabrot Innlent Fleiri fréttir Segir stjórnina ekki standa við stóru orðin í orkumálum „Kannski var þetta prakkarastrik“ „Íslandsmet í óvandaðri lagasetningu“ Skýrt að fleiri hafi brotið af sér í máli fötluðu konunnar Engar skýringar frá saksóknara, Íslandsmet í umræðum og óvæntur hvalur Íslandsmet slegið í málþófi Ekið á sjö ára barn í Borgartúni Gufunesmálið: Hringdu um miðja nótt og sögðu hinn látna vera kynferðisafbrotamann Skorið á bönd palestínska og úkraínska fánans Konan er komin í leitirnar Keyptu ónýtt hús og fá ekki áheyrn Alls 246 ökumenn sektaðir og átta sviptir vegna hraðaksturs Eldri borgarar skemmtu sér í múmínkastalanum Menn á sextugs- og sjötugsaldri grunaðir um stórfellt fíkniefnabrot Nýjasta útspil Ísraela á Gasa minni á „lokalausn“ nasistanna Handviss um að Sjálfstæðisflokkurinn fái yfir þrjátíu prósent Kolfelldu tillögu minnihlutans: „Það er meirihlutinn sem stýrir dagskránni“ „Þetta virðast vera einu gjöldin sem ekki má snerta“ Skráningargjöld, fylgistap og gettó á Gasa Bæjarráð Voga vill gera ráð fyrir flugvelli í Hvassahrauni Leggur til þjóðaratkvæðagreiðslu um bókun 35 Piltur reyndi að stöðva árás föður sem ógnaði móðurinni með hníf Flugvél Play lenti í hagléli og þurfti að snúa við Lögreglumaður á sjúkrahúsi eftir alvarlega árás á Goslokahátíð Óskar viðbragða ráðherra við löngum afgreiðslutíma Lögregla lýsir eftir heilabilaðri konu á Akureyri „Við ætlum að upplifa stóra drauminn hans Kristians Helga” Vilja taka fjármálaáætlun til umræðu Einu verslun Þingeyringa lokað Aðsóknarmet slegið í lögreglunám Sjá meira
Þetta var meðal þess sem kom fram á Læknadögum í gær, þegar fjallað var um langlífi frá hinum ýmsu sjónarhornum. Fyrirlesarar, allir sérfræðingar á sínu sviði, voru sammála um tvennt; að margt spilaði inni í og að eilíft líf væri líklega handan seilingar. Uppfært: Elsta manneskja heims, systir Andre, lést í gær. Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar, greindi frá rannsóknum fyrirtækisins á langlífi og harmaði það að hafa ekki fundið langlífisgenið. Hann talaði einnig um það hvernig spá mætti fyrir um tíma til dauða útfrá prótínum en minnti jafnframt á að grípa mætti inn í með ákveðnum forvörnum. Sérfræðingarnir voru sammála um að lífslengd réðist af ýmsum þáttum og Kári sagði tilviljun, og heppni, þeirra á meðal. Hann benti á samspil erfða og umhverfis og tók lungnakrabbamein sem dæmi: Langflest tilfelli lungnakrabba mætti rekja til reykinga en ákveðin gen gerðu menn líklegri til að reykja. Þá ætti heilinn stóran hlut að máli, þar sem hann stjórnaði hegðun okkar og þar af leiðandi umhverfisþáttum sem hefðu áhrif á lífslengd. Langlífi og ónæmiskerfið Helga Margrét Ögmundsdóttir, læknir og ónæmisfræðingur, fjallaði meðal annars um mislangan líftíma ólíkra lífvera og velti upp þeirri spurningu hvaða áhrif ónæmiskerfið hefði á lífslíkur. Hún nefndi Grænlandshákarlinn sem dæmi, sem hefði frumstætt ónæmiskerfi en yrði engu að síður mörg hundruð ára gamall. Þorskurinn væri annað en báðir ættu það sameiginlegt að dvelja djúpt í hafinu, þar sem umhverfislegt áreiti væri takmarkað. Fram kom á málþinginu að ef menn vildu stuðla að langlífi þyrfti að setja meira fjármagn í heilbrigðiskerfið. Helga greindi frá rannsóknum á áhrifum þess að fjarlægja týmus (hóstarkirtilinn) úr börnum, sem er stundum gert i hjartaaðgerðum. Hún sagði spurninguna áleitna, þar sem týmus væri uppeldisstöð T-fruma og vísbendingar væru uppi um að ónæmiskerfisbúskapur umræddra einstaklinga væri í raun að sýna merki öldrunar, það er að segja að þróunin væri svipuð og hjá eldri einstaklingum. Börnin væru þó heilsuhraust í dag og sýndu engin merki um vanbúið ónæmiskerfi. Helga sagði ónæmiskerfið klárlega stuðla að langlífi með beinum hætti, það er að segja að það verndaði okkur frá sýkingum og sjúkdómum. Nokkuð var rætt um góða heilsu þeirra sem næðu því að verða fjörgamlir en Jón Snædal öldrunarlæknir sagði málið ekki alveg svo einfalt. Rannsóknir í Danmörku hefðu sýnt að um helmingur þeirra sem næðu háum aldri upplifðu sig heilsuhrausta en hinn helmingurinn ætti við ýmis heilsufarsvandamál að etja. Það var Jón sem lagði til nýyrðið „íturöldungur“ um þá sem hafa náð þeim mikla áfanga að verða 110 ára en hann sagði menn velta fyrir sér fýsileika þess að lengja líf fólks sem allra mest. Ýmsar rannsóknir og tilraunir væru í gangi hvað þetta varðaði, til að mynda á áhrifum metformíns á langlífi. „Hvenær verður maður gamall?“ Síðasti ræðumaður málþingsins var Jón Eyjólfur Jónsson öldrunarlæknir, sem fjallaði um lífsgæði á heimspekilegum en léttum nótum. Hann minntist þess meðal annars hvernig flestir skjólstæðingar hans hefðu verið tannlausir á árum áður en nú væru nær allir sem til hans leituðu vel tenntir. Hvað er að vera gamall? Meistari Rembrandt kom við sögu á málþinginu. „Ljón deyja þegar þau verða tannlaus,“ sagði Jón en þrátt fyrir að lífsgæði væru vissulega mælanleg með spurningalistum skipti upplifun einstaklingsins höfuðmáli. Lífsgæði tengdust heilbrigðu líferni og heilsu en væru líka huglæg, alveg eins og aldurinn sjálfur. „Hvenær verður maður gamall?“ spurði Jón og varpaði mynd af tónlistarmanninum Keith Richards á skjáinn. Það kom ítrekað fram að heilbrigt líferni ætti að sjálfsögðu stóran þátt í því að stuðla að langlífi, þar sem það væri besta ein forvörnum gegn sjúkdómum og dauða. Lífstílstengdir sjúkdómar væru í raun ein helsta váin sem steðjaði að manninum og ættu líklega stóran þátt í því að lífslíkur væru farnar að standa í stað, til að mynda í Bandaríkjunum. Er aldur ekki annars afstæður?Getty/FilmMagic/Taylor Hill „Lengi býr að fyrstu gerð,“ ítrekaði Helga í pallborði þegar spurning kom úr salnum um áhrif lífstílssjúkdóma á lífslíkur, meðal annars fitulifur í börnum. Hún sagði að eitt sinn hefði því verið spáð að yngri kynslóðir myndu ná háum aldri. „En á hún eftir að verða svona gömul?“ spurði Helga. „Ég er ekkert svo viss um það.“ Sérfræðingarnir ræddu mikilvægi góðrar meltingarflóru og sögðu einnig mikilvægt að fækka árum vanheilsu. Það væri ekki nóg að lifa lengur, menn vildu auðvitað líka lifa við góða heilsu. Aðrir þættir sem rannsóknir hefðu sýnt að skiptu máli væru menntun og staða. Sigurður Guðmundsson, fyrrverandi landlæknir, sagðist öfunda þá lækna sem nú væru að hefja störf. Mikið ætti eftir að gerast á næstu árum og áratugum varðandi þekkingu og möguleika á íhlutun. En „einhvers staðar eru mörkin,“ sagði hann um langlífið. „Eilíft líf er líklega óhugsandi, þótt tilhugsunin sé merkileg og heillandi,“ bætti hann við. Stríð og smitsjúkdómar yrðu líklega ekki þeir þættir sem myndu draga úr lífslíkum heldur lífstílssjúkdómar. Þar væri mikið verk að vinna, fyrir „alla í þessum sal og þá sem koma á eftir okkur“. Uppfært: Í fyrri útgáfu var Helgu Margréti ruglað við nöfnu sína Margréti Helgu Ögmundsdóttur, sérfræðing í frumu- og sameindalíffræði, sem einnig átti að flytja erindi á málþinginu en forfallaðist.
Heilbrigðismál Eldri borgarar Mest lesið Keyptu ónýtt hús og fá ekki áheyrn Innlent Lögreglumaður á sjúkrahúsi eftir alvarlega árás á Goslokahátíð Innlent Gufunesmálið: Hringdu um miðja nótt og sögðu hinn látna vera kynferðisafbrotamann Innlent „Við ætlum að upplifa stóra drauminn hans Kristians Helga” Innlent „Þetta virðast vera einu gjöldin sem ekki má snerta“ Innlent Skipstjóri handtekinn í Reykjavíkurhöfn Innlent Piltur reyndi að stöðva árás föður sem ógnaði móðurinni með hníf Innlent Nýjasta útspil Ísraela á Gasa minni á „lokalausn“ nasistanna Innlent Kolfelldu tillögu minnihlutans: „Það er meirihlutinn sem stýrir dagskránni“ Innlent Menn á sextugs- og sjötugsaldri grunaðir um stórfellt fíkniefnabrot Innlent Fleiri fréttir Segir stjórnina ekki standa við stóru orðin í orkumálum „Kannski var þetta prakkarastrik“ „Íslandsmet í óvandaðri lagasetningu“ Skýrt að fleiri hafi brotið af sér í máli fötluðu konunnar Engar skýringar frá saksóknara, Íslandsmet í umræðum og óvæntur hvalur Íslandsmet slegið í málþófi Ekið á sjö ára barn í Borgartúni Gufunesmálið: Hringdu um miðja nótt og sögðu hinn látna vera kynferðisafbrotamann Skorið á bönd palestínska og úkraínska fánans Konan er komin í leitirnar Keyptu ónýtt hús og fá ekki áheyrn Alls 246 ökumenn sektaðir og átta sviptir vegna hraðaksturs Eldri borgarar skemmtu sér í múmínkastalanum Menn á sextugs- og sjötugsaldri grunaðir um stórfellt fíkniefnabrot Nýjasta útspil Ísraela á Gasa minni á „lokalausn“ nasistanna Handviss um að Sjálfstæðisflokkurinn fái yfir þrjátíu prósent Kolfelldu tillögu minnihlutans: „Það er meirihlutinn sem stýrir dagskránni“ „Þetta virðast vera einu gjöldin sem ekki má snerta“ Skráningargjöld, fylgistap og gettó á Gasa Bæjarráð Voga vill gera ráð fyrir flugvelli í Hvassahrauni Leggur til þjóðaratkvæðagreiðslu um bókun 35 Piltur reyndi að stöðva árás föður sem ógnaði móðurinni með hníf Flugvél Play lenti í hagléli og þurfti að snúa við Lögreglumaður á sjúkrahúsi eftir alvarlega árás á Goslokahátíð Óskar viðbragða ráðherra við löngum afgreiðslutíma Lögregla lýsir eftir heilabilaðri konu á Akureyri „Við ætlum að upplifa stóra drauminn hans Kristians Helga” Vilja taka fjármálaáætlun til umræðu Einu verslun Þingeyringa lokað Aðsóknarmet slegið í lögreglunám Sjá meira