Greiðslubyrði íbúðalána hefur hækkað töluvert undanfarna mánuði vegna hækkandi stýrivaxta Seðlabankans. Bankarnir hafa til að bregðast við hækkandi stýrivöxtum hækkað vexti á lánum en síðast hækkaði Landsbankinn breytilega vexti á óverðtryggðum íbúðalánum um 0,75 prósentustig í morgun.
Margir finna eflaust fyrir hækkandi verðlagi en greiðslubyrði íbúðalána er ekki sú eina sem hefur hækkað heldur líka almennt verðlag neysluvöru. Fjármála- og fyrirtækjaráðgjafi minnir fólk á að það geti alltaf leitað leiða til að minnka greiðslubyrðina lendi það í vandræðum.
„Það er í löggjöfinni um lán til neytenda, það er einstaklinga, að ef séð er fram á tímabundna greiðsluörðugleika þá ber lánveitanda að aðstoða,“ segir Sólveig Gunnarsdóttir fjármála- og fyrirtækjaráðgjafi.
„Ef við ætlum að fara í greiðsluerfiðleikaúrræði, sem er yfirleitt bara í stuttan tíma, þá verður það að vera fæðingarorlof, tímabundið atvinnuleysi eða alvarleg veikindi. Eitthvað á þeirri línu. Hins vegar, eins og ástandið er í dag, fólk sem er með breytilega vexti og sér ekki fram á að ná utan um þetta þrátt fyrir að það séu ekki tímabundnar aðstæður, þá getur það farið í bankann og óskað eftir að finna einhverja úrlausn sinna leiða. Það getur verið með því að lengja í láninu, breyta tegund lánsins og eitthvað slíkt.“
Margir viti ekki af möguleika um greiðsluúrræði
Fasteignalánin séu almennt stærsti útgjaldaliður heimilanna og fólki bregði því mest þegar þau hækki. Ýmislegt annað, eins og skammtímalán, geti þó verið þyngri liður.
„Ég er oft að fá einstaklinga sem eru með ótrúlega mörg skammtímalán sem eru með himinháa vaxti og bíta miklu harðar í núna en íbúðalánin,“ segir Sólveig.
Misjafnt sé eftir bönkum hvernig komið er til móts við fólk með sértæk greiðsluúrræði. Þau séu tímabundin, yfirleitt bundin við nokkra mánuði.
„Sumir bankar bjóða upp á að þú greiðir fimtíu prósent af hefðbundinni greiðslu, aðrir bjóða upp á að frysta stærri hluta,“ segir Sólveig.
Margir viti ekki af þessum möguleikum.
„Þetta varðar líka hvað má auglýsa og fleira, varðandi lán hjá bönkunum. Þeim eru settar ýmsar skorður um það. Það er þannig að fólk er oft stressað að leita sér aðstoðar varðandi greiðsluerfiðleika,“ segir Sólveig.
„Ég segi oft að þetta sé tíminn sem þú átt að njóta þess að vera með barnið þitt eða ef þú glímir við veikindi, þá ertu í veikindaleyfi af ástæðu og átt að vera að hugsa um heilsuna en ekki að panikka að greiða einn reikning. Segjum að þú fáir þriggja eða sex mánaða úrræði og náir betri heilsu, betri tíma með fjölskyldunni. Það lengir kannski lánið um sex mánuði en svo kemurðu kannski bara sterkari til baka og getur greitt upp þennan tíma eftir það.“
