„Miklu meiri líkur á að þetta hætti áður en það komi gos“ Sunna Kristín Hilmarsdóttir skrifar 2. mars 2021 12:16 Magnús Tumi Guðmundsson er prófessor í jarðeðlisfræði við Háskóla Íslands. Vísir/Vilhelm Magnús Tumi Guðmundsson, prófessor í jarðeðlisfræði við Háskóla Íslands, segir tölfræðina sýna að líklegra sé að jarðskjálftahrinunni á Reykjanesskaga ljúki án þess að það komi til eldgoss. Ekkert sé þó vitað um hvert framhaldið verður nákvæmlega þar sem enginn sé með mælitæki á fimm kílómetra dýpi í jarðskorpunni að safna gögnum og fylgjast með. „Þetta getur náttúrulega haldið áfram og þetta getur endað með eldgosi en meirihluti svona atburða endar ekkert þannig,“ segir Magnús Tumi í samtali við Vísi. Helsta merkið um að það væri að byrja að gjósa væri ef skjálftavirkni myndi færast upp undir yfirborð. Það væri þá vísbending um að kvika væri að nálgast yfirborðið en engin slík merki eru uppi nú; meirihluti skjálfanna á svæðinu er á nokkurra kílómetra dýpi eins og sjá má á jarðskjálftatöflu á vef Veðurstofunnar. „En segjum svo að það kæmi kvika upp á yfirborðið núna þá er langlíklegast að það yrði mjög lítið en það er mjög erfitt að segja. Í flestum tilfellum hegðar þetta sér á einhvern tiltekinn hátt en svo getur það hegðað sér einhvern veginn öðruvísi,“ segir Magnús Tumi. Ómögulegt að segja hver yrði fyrirvarinn á mögulegu gosi Þá sé ómögulegt að segja til um hver fyrirvarinn yrði á mögulegu gosi; hvort það væri hálfur sólarhringur eða nokkrir sólarhringar. Magnús Tumi bendir þó á að yfirleitt sé það þannig að ef langt er um liðið frá síðasta gosi þá séu fæðingarhríðarnar lengri, eins og hann orðar það. Síðast gaus á Reykjanesskaganum fyrir 800 árum. „Það er samt sem áður þannig að tölfræðin segir að það séu miklu meiri líkur á að þetta hætti áður en það komi gos, þannig er það oftast nær.“ Vísindaráð almannavarna kom saman til fundar klukkan tólf í dag. Í tilkynningu sem ráðið sendi frá sér síðdegis í gær kom fram að það telji líklegustu skýringu jarðskjálftavirkninnar á Reykjanesskaga undanfarna daga vera þá að kvikugangur sé að myndast undir svæðinu þar sem mest jarðskjálftavirkni hefur verið. Ráðið skoðaði gervihnattamyndir og sýnir úrvinnsla úr þeim myndum meiri færslu en áður hafði orðið vart við. Kvikuinnskotið er að öllum líkindum undir Fagradalsfjalli. Landsig og landris sitthvoru megin Magnús Tumi segir að jarðskjálftar séu mjög tíðir á Reykjanesskaganum og þar komi hrinur með stórum skjálftum á nokkurra áratuga fresti. Hrinan nú sé ein þeirra. Það sé hins vegar ekki vitað hvort að kvika tengist eldri skjáftahrinum á svæðinu þar sem mælingar með GPS-tækjum og gervitunglum líkt og nú fara fram hófust ekki fyrr en fyrir um þrjátíu árum. Magnús Tumi segir gríðarlegar framfarir hafa orðið í notkun á gervitunglagögnum síðan þá og í tilfelli hrinunnar á Reykjanesskaga nú sé hægt að bera saman gervitunglamyndir sem teknar eru með nokkurra daga millibili. Á myndunum sést hvernig landið hefur færst til í skjálftahrinunni. „Þessar mælingar sýna að akkúrat yfir svæðinu þar sem jarðskjálftarnir eru þar verður smá landsig en landris sitthvoru megin. Það er bara eins og það sé verið að ýta landinu í sundur og þá sígur yfir það sem er að fara í sundur en bunkast upp sitthvoru megin. Þetta eru ekki mjög stórar hreyfingar en þetta eru mjög marktækar hreyfingar. Þetta verður illa útskýrt öðruvísi en að þetta sé að opnast og kvika sé að troða sér inn á nokkurra kílómetra dýpi og mynda lóðrétt innskot, berggang sem er nokkrir kílómetrar á lengd og kannski einn tveir metrar á breidd,“ segir Magnús Tumi en bætir við að berggangurinn sé ekki mjög nálægt yfirborðinu. Hrinan núna sé orðin óvenjulega löng og mikil og það sé sennilega vegna þess að kvikan auðveldi brotnun bergsins. Spurningin sé svo bara hvað þetta haldi áfram lengi en afar erfitt og nær ómögulegt er að spá fyrir um það. Gosin svolítið í stíl við það sem gerðist í Kröflueldunum Þá segir Magnús Tumi gríðarlega mikilvægt varðandi Reykjanesskagann hversu mikil jarðfræðivinna hefur farið þar fram undanfarna áratugi. „Og gerð nákvæm kort af hraununum og það hefur verið unnið svo áfram í þessu. Þá vitum við nokkurn veginn hvaða gos eru frá hvaða tíma, hvenær þau urðu, hversu stór þau eru og hversu langt þau runnu. Það er aðalgrunnurinn á bak við það hvað er líklegt að gerist ef það fer af stað goshrina eins og gerðist frá landnámi og til 1200. Þessar hrinur hafa þá verið þannig að það koma gos á nokkurra áratuga fresti og þessi gos eru svona svolítið í stíl við það sem gerðist í Kröflueldum og það fór aldrei neinn úr Mývatnssveitinni. Það breytir ekki því að það verður að taka þetta allt alvarlega. Það getur orðið mikið eignatjón í gosum á Reykjanesskaganum,“ segir Magnús Tumi. Kæmi til eldgoss yrði um að ræða hraungos en ekki sprengigos. Afar ólíklegt er að slíkt eldgos yrði mönnum lífshættulegt þar sem það gerist eiginlega aldrei að sögn Magnúsar Tuma að fólk lendi undir hrauni. „Það munaði kannski ekki miklu í Vestmannaeyjum en svoleiðis aðstæður eru ekki líklegar til að koma upp á Reykjanesskaganum. Gosin eru flest inni á miðjum skaganum og þar býr enginn.“ Eldgos og jarðhræringar Jarðhræringar á Reykjanesi Mest lesið Skilti Vegagerðarinnar morandi í villum: „Er ekkert gæðaeftirlit hjá ykkur?“ Innlent Grunaður árásarmaður í Úlfarsárdal handtekinn Innlent Íbúar Austur-Grænlands mótmæltu einangrun og pólitísku afskiptaleysi Erlent Skutu mann í röngu húsi en brutu ekki af sér Erlent Hjalti Snær sá sem fannst látinn Innlent Leigubílstjóri fór í svaðilför á Teslunni upp í Þórsmörk og sneri heill heim Innlent Sat fyrir forseta Suður-Afríku með ásökunum um þjóðarmorð á hvítum Erlent Nota lygapróf til að leita lekamanna og refsa þeim Erlent Haraldur Jóhannsson er látinn Innlent Bað lögreglustjóra að „veita framvegis réttar upplýsingar“ Innlent Fleiri fréttir Skilti Vegagerðarinnar morandi í villum: „Er ekkert gæðaeftirlit hjá ykkur?“ EES-ríkin þrjú efla samstarf við ESB á sviði öryggismála Öskrandi og ber að ofan við grunnskóla Opni Ísraelar ekki fyrir mannúðaraðstoð „þá verða að vera þvinganir“ Neyðaraðstoð í gíslingu, óvænt ákvörðun og ærandi spenna Leigubílstjóri fór í svaðilför á Teslunni upp í Þórsmörk og sneri heill heim Grunaður árásarmaður í Úlfarsárdal handtekinn Slæmur frágangur akkerisins olli slysinu Níðingarnir treysta á skömmina í kynlífskúgunarmálum Ber fyrir sig minnisleysi á verknaðarstundu Gæsluvarðhaldsfangar dúsa í einangrun vegna plássleysis Þau sóttu um þrjú embætti skólameistara á Norðurlandi Haraldur Jóhannsson er látinn Ráðin í starf verkefnastjóra í atvinnuvegaráðuneytinu Fyrsta mastrið í Suðurnesjalínu 2 risið Hæstiréttur gefur grænt ljós á búvörulögin Dvöl á Hrauninu fram undan eftir kókaínsmygl Hefja átak í HPV-bólusetningu í vetur Seðlabankinn heldur áfram að lækka vexti og mótmæli við utanríkisráðuneytið Hjalti Snær sá sem fannst látinn Samhjálp í kapphlaupi við tímann Gefa sér þrjá mánuði til að leggja drög að Coda-stöð á Bakka Þrettán skemmtiferðaskip og Ísland uppselt Mótmæla við utanríkisráðuneytið Strandveiðibátur strandaði á hólma á Reykjanesi SÍS tekur undir kröfu Borgarbyggðar um kostnað vegna flóttamanna Bað lögreglustjóra að „veita framvegis réttar upplýsingar“ Langjökull eigi ekki ýkja mörg ár eftir Fæstir bera nægilega mikið af sólarvörn á sig Neyðarástand hjá Villiköttum sem senda frá sér ákall Sjá meira
Ekkert sé þó vitað um hvert framhaldið verður nákvæmlega þar sem enginn sé með mælitæki á fimm kílómetra dýpi í jarðskorpunni að safna gögnum og fylgjast með. „Þetta getur náttúrulega haldið áfram og þetta getur endað með eldgosi en meirihluti svona atburða endar ekkert þannig,“ segir Magnús Tumi í samtali við Vísi. Helsta merkið um að það væri að byrja að gjósa væri ef skjálftavirkni myndi færast upp undir yfirborð. Það væri þá vísbending um að kvika væri að nálgast yfirborðið en engin slík merki eru uppi nú; meirihluti skjálfanna á svæðinu er á nokkurra kílómetra dýpi eins og sjá má á jarðskjálftatöflu á vef Veðurstofunnar. „En segjum svo að það kæmi kvika upp á yfirborðið núna þá er langlíklegast að það yrði mjög lítið en það er mjög erfitt að segja. Í flestum tilfellum hegðar þetta sér á einhvern tiltekinn hátt en svo getur það hegðað sér einhvern veginn öðruvísi,“ segir Magnús Tumi. Ómögulegt að segja hver yrði fyrirvarinn á mögulegu gosi Þá sé ómögulegt að segja til um hver fyrirvarinn yrði á mögulegu gosi; hvort það væri hálfur sólarhringur eða nokkrir sólarhringar. Magnús Tumi bendir þó á að yfirleitt sé það þannig að ef langt er um liðið frá síðasta gosi þá séu fæðingarhríðarnar lengri, eins og hann orðar það. Síðast gaus á Reykjanesskaganum fyrir 800 árum. „Það er samt sem áður þannig að tölfræðin segir að það séu miklu meiri líkur á að þetta hætti áður en það komi gos, þannig er það oftast nær.“ Vísindaráð almannavarna kom saman til fundar klukkan tólf í dag. Í tilkynningu sem ráðið sendi frá sér síðdegis í gær kom fram að það telji líklegustu skýringu jarðskjálftavirkninnar á Reykjanesskaga undanfarna daga vera þá að kvikugangur sé að myndast undir svæðinu þar sem mest jarðskjálftavirkni hefur verið. Ráðið skoðaði gervihnattamyndir og sýnir úrvinnsla úr þeim myndum meiri færslu en áður hafði orðið vart við. Kvikuinnskotið er að öllum líkindum undir Fagradalsfjalli. Landsig og landris sitthvoru megin Magnús Tumi segir að jarðskjálftar séu mjög tíðir á Reykjanesskaganum og þar komi hrinur með stórum skjálftum á nokkurra áratuga fresti. Hrinan nú sé ein þeirra. Það sé hins vegar ekki vitað hvort að kvika tengist eldri skjáftahrinum á svæðinu þar sem mælingar með GPS-tækjum og gervitunglum líkt og nú fara fram hófust ekki fyrr en fyrir um þrjátíu árum. Magnús Tumi segir gríðarlegar framfarir hafa orðið í notkun á gervitunglagögnum síðan þá og í tilfelli hrinunnar á Reykjanesskaga nú sé hægt að bera saman gervitunglamyndir sem teknar eru með nokkurra daga millibili. Á myndunum sést hvernig landið hefur færst til í skjálftahrinunni. „Þessar mælingar sýna að akkúrat yfir svæðinu þar sem jarðskjálftarnir eru þar verður smá landsig en landris sitthvoru megin. Það er bara eins og það sé verið að ýta landinu í sundur og þá sígur yfir það sem er að fara í sundur en bunkast upp sitthvoru megin. Þetta eru ekki mjög stórar hreyfingar en þetta eru mjög marktækar hreyfingar. Þetta verður illa útskýrt öðruvísi en að þetta sé að opnast og kvika sé að troða sér inn á nokkurra kílómetra dýpi og mynda lóðrétt innskot, berggang sem er nokkrir kílómetrar á lengd og kannski einn tveir metrar á breidd,“ segir Magnús Tumi en bætir við að berggangurinn sé ekki mjög nálægt yfirborðinu. Hrinan núna sé orðin óvenjulega löng og mikil og það sé sennilega vegna þess að kvikan auðveldi brotnun bergsins. Spurningin sé svo bara hvað þetta haldi áfram lengi en afar erfitt og nær ómögulegt er að spá fyrir um það. Gosin svolítið í stíl við það sem gerðist í Kröflueldunum Þá segir Magnús Tumi gríðarlega mikilvægt varðandi Reykjanesskagann hversu mikil jarðfræðivinna hefur farið þar fram undanfarna áratugi. „Og gerð nákvæm kort af hraununum og það hefur verið unnið svo áfram í þessu. Þá vitum við nokkurn veginn hvaða gos eru frá hvaða tíma, hvenær þau urðu, hversu stór þau eru og hversu langt þau runnu. Það er aðalgrunnurinn á bak við það hvað er líklegt að gerist ef það fer af stað goshrina eins og gerðist frá landnámi og til 1200. Þessar hrinur hafa þá verið þannig að það koma gos á nokkurra áratuga fresti og þessi gos eru svona svolítið í stíl við það sem gerðist í Kröflueldum og það fór aldrei neinn úr Mývatnssveitinni. Það breytir ekki því að það verður að taka þetta allt alvarlega. Það getur orðið mikið eignatjón í gosum á Reykjanesskaganum,“ segir Magnús Tumi. Kæmi til eldgoss yrði um að ræða hraungos en ekki sprengigos. Afar ólíklegt er að slíkt eldgos yrði mönnum lífshættulegt þar sem það gerist eiginlega aldrei að sögn Magnúsar Tuma að fólk lendi undir hrauni. „Það munaði kannski ekki miklu í Vestmannaeyjum en svoleiðis aðstæður eru ekki líklegar til að koma upp á Reykjanesskaganum. Gosin eru flest inni á miðjum skaganum og þar býr enginn.“
Eldgos og jarðhræringar Jarðhræringar á Reykjanesi Mest lesið Skilti Vegagerðarinnar morandi í villum: „Er ekkert gæðaeftirlit hjá ykkur?“ Innlent Grunaður árásarmaður í Úlfarsárdal handtekinn Innlent Íbúar Austur-Grænlands mótmæltu einangrun og pólitísku afskiptaleysi Erlent Skutu mann í röngu húsi en brutu ekki af sér Erlent Hjalti Snær sá sem fannst látinn Innlent Leigubílstjóri fór í svaðilför á Teslunni upp í Þórsmörk og sneri heill heim Innlent Sat fyrir forseta Suður-Afríku með ásökunum um þjóðarmorð á hvítum Erlent Nota lygapróf til að leita lekamanna og refsa þeim Erlent Haraldur Jóhannsson er látinn Innlent Bað lögreglustjóra að „veita framvegis réttar upplýsingar“ Innlent Fleiri fréttir Skilti Vegagerðarinnar morandi í villum: „Er ekkert gæðaeftirlit hjá ykkur?“ EES-ríkin þrjú efla samstarf við ESB á sviði öryggismála Öskrandi og ber að ofan við grunnskóla Opni Ísraelar ekki fyrir mannúðaraðstoð „þá verða að vera þvinganir“ Neyðaraðstoð í gíslingu, óvænt ákvörðun og ærandi spenna Leigubílstjóri fór í svaðilför á Teslunni upp í Þórsmörk og sneri heill heim Grunaður árásarmaður í Úlfarsárdal handtekinn Slæmur frágangur akkerisins olli slysinu Níðingarnir treysta á skömmina í kynlífskúgunarmálum Ber fyrir sig minnisleysi á verknaðarstundu Gæsluvarðhaldsfangar dúsa í einangrun vegna plássleysis Þau sóttu um þrjú embætti skólameistara á Norðurlandi Haraldur Jóhannsson er látinn Ráðin í starf verkefnastjóra í atvinnuvegaráðuneytinu Fyrsta mastrið í Suðurnesjalínu 2 risið Hæstiréttur gefur grænt ljós á búvörulögin Dvöl á Hrauninu fram undan eftir kókaínsmygl Hefja átak í HPV-bólusetningu í vetur Seðlabankinn heldur áfram að lækka vexti og mótmæli við utanríkisráðuneytið Hjalti Snær sá sem fannst látinn Samhjálp í kapphlaupi við tímann Gefa sér þrjá mánuði til að leggja drög að Coda-stöð á Bakka Þrettán skemmtiferðaskip og Ísland uppselt Mótmæla við utanríkisráðuneytið Strandveiðibátur strandaði á hólma á Reykjanesi SÍS tekur undir kröfu Borgarbyggðar um kostnað vegna flóttamanna Bað lögreglustjóra að „veita framvegis réttar upplýsingar“ Langjökull eigi ekki ýkja mörg ár eftir Fæstir bera nægilega mikið af sólarvörn á sig Neyðarástand hjá Villiköttum sem senda frá sér ákall Sjá meira