Heilbrigðisráðherra fær heimild til þess að setja á útgöngubann sé talin þörf á því vegna smithættu í samfélaginu verði nýtt frumvarp um breytingu á sóttvarnalögum að veruleika. Mælt er þó með því í frumvarpinu að ekki verði gripið til útgöngubanns nema í algerum neyðartilvikum.
Frumvarpið var lagt fram á Alþingi í dag og er það afrakstur vinnu starfshóps sem Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra skipaði í haust. Tilgangurinn var að skýra ákvæði laga um opinberrar sóttvarnir, í ljósi þeirrar reynslu sem skapast hefur í tengslum við kórónuveirufaraldurinn sem nú gengur yfir heimsbyggðina.
Starfshópurinn lagði álitsgerð Dr. Páls Hreinssonar um valdheimildir sóttvarnalæknis og heilbrigðisráðherra til opinberra sóttvarna samkvæmt sóttvarnalögum til grundvallar við vinnu sína.
Hugtök á borð við samkomubann og smitrakningu skilgreind
Í frumvarpinu kennir ýmissa grasa. Meðal annars eru ýmis hugtök sem hafa verið áberandi í umræðunni undanfarna mánuði skilgreind formlega. Má þar nefna orð á borð við einangrun, samkomubann, smitrakning og skimun. Þá má einnig finna skilgreiningu á orðum sem eru ekki jafn áberandi hér á landi, þar á meðal afkvíun og útgöngubann.
Ráðherra fái heimild til að setja á útgöngubann sem eigi ekki að grípa til nema í „algerum neyðartilvikum“
Verði frumvarpið að lögum óbreytt fær ráðherra heimild til að kveða á um útgöngubann sem hluta af opinberum sóttvörnum. Útgöngubann er skilgreint á eftirfarandi hátt í frumvarpinu.
Bann við að vera á ferð utan dyra og/eða utan heimilis eða fara ekki lengra frá heimili en tiltekna fjarlægð, svo sem á tilteknum tíma sólarhrings, vegna smithættu í samfélaginu eða annarrar hættu sem fellur undir lögin, svo sem eitrunar eða geislavirkni.
Í greinargerð með frumvarpinu segir að til þessa úrræða hafi ekki verið gripið hingað á landi, ekki hafi þótt tilefni til þess. Þar kemur einnig fram að almennt megi „ætla að slík ráðstöfunum falli ekki undir gildandi heimildir ráðherra að setja á samkomubann“.
Ennfremur segir í greinargerðinni að útgöngubanni hafi verið beitt með einum eða öðrum hætti í flestum ríkjum Vestur-Evrópu, utan Norðurlandanna. Þar segir einnig að útgöngubann geti verið misstrangt.
Útgöngubann getur verið mismikið að umfangi allt frá því að ekki sé heimilt að vera á ferli á nóttunni að óþörfu yfir í að vera fyrirskipun um sóttkví allra þeirra sem falla undir útgöngubannið.
Tekið er þó sérstaklega fram í greinargerðinni að vegna þess hve íþyngjandi ráðstöfun útgöngubann sé geti verið að gjalda þurfi varhuga við beitingu þess og ekki grípa til úrræðisins nema í algerum neyðartilvikum.
Skylda lögð á þá sem taldir eru haldnir smitsjúkdómum að fylgja fyrirmælum til að fyrirbyggja smit
Sem fyrr segir kennir ýmissa grasa í frumvarpinu, meðal annars að lagt er til að sú skylda verði lögð á þá sem sem læknir telur að haldnir séu smitsjúkdómum, eða ef smitrakning vekur upp slíkan grun, að þeir fylgi fyrirmælum um ráðstafanir til að fyrirbyggja smit.
Einnig er lagt til að ráðherra verði heimilt að kveða á um að skimanir verði hluti af opinberum sóttvarnarráðstöfunum, þannig að unnt sé að kveða á um skyldu til að undirgangast sýnatöku eða aðra læknisskoðun sem geti talist hluti af skimun.
