Fórnarlambsvæðing Guðmundur Andri Thorsson skrifar 7. mars 2018 07:00 Óttar Guðmundsson geðlæknir hefur stundum skrifað bakþankagreinar um að fólk geri of mikið af því að tala opinberlega um eigin áföll og eigin vandamál; hann hefur talað um „fórnarlambavæðingu“, haldið fram gildi þess að bera harm sinn í hljóði eins og fólk gerði að hans mati í Íslendingasögunum; hann hefur talað um að áföll séu nú einu sinni hluti af lífinu og ekki ástæða til að fjölyrða um þau í viðtölum. Um slík viðtöl skrifaði hann umtalaða grein og notaði um þau hugtakið „aumingi vikunnar“. Nokkru síðan kom Óttar raunar sjálfur fram í viðtali og ræddi um það hversu erfitt það hefði verið sér að „stíga fram“ og gagnrýna þessa umræðu. Nú bregður svo við að Óttar telur sig hafa fundið verðugt fórnarlamb, og þarf að leita nokkuð langt aftur til þess. Það er Kristmann Guðmundsson sem Óttar segir í Bakþankagrein þann 3.3. að hafi verið lagður í einelti af föður mínum, Thor Vilhjálmssyni, um miðjan sjöunda áratug síðustu aldar, og hafi Thor viljað með þessu ganga í augun á Kristni E. Andréssyni kommúnistaleiðtoga og stundað „hjarðhegðun“. Þessa speki hefur Óttar úr skáldsögu eftir Sigurjón Magnússon um Kristmann og kærumál hans á hendur Thor. Sjálfur birti faðir minn sína hlið þessara mála í bókinni Faldafeykir, sem ég er viss um að vinir mínir í Bókinni gætu fundið handa Óttari að lesa. Við mér horfir þetta svona: bókmenntir eru stundum átakasvæði, enda er þar í vissum skilningi tekist á um aðganginn að heilabúi og tilfinningalífi lesenda. Thor sagði skoðun sína umbúðalaust á Kristmanni og talaði þar enga tæpitungu frekar en hann var vanur. Það jafngildir ekki því að leggja mann í einelti. Kristmann fór halloka í samskiptum þeirra – það jafngildir ekki því að vera lagður í einelti. Thor sýndi fram á ritstuld Kristmanns (kunnuglegt) í þessum réttarhöldum, en það gerir Thor ekki að „hjarðdýri“. Thor var ekki þannig skapi farinn að hann gengi erinda annarra, flokka eða einstaklinga, og fjarri öllu lagi að útmála hann sem hlaupasnata Kristins E. Andréssonar. Hann var ekki einu sinni útgefandi verka Thors á þessum árum þegar Helgafell, undir stjórn Sjálfstæðismannsins Ragnars í Smára, var helsta forlag landsins. Kristinn E. hafði einangrast eftir innrás Rússa í Ungverjaland, afhjúpanir á ógnarverkum Stalíns og ofsóknir á hendur skáldum í Rússlandi á borð við Pasternak. Hann kunni Thor litlar þakkir fyrir bókina Undir gervitungli sem kom út 1959 og fjallaði á háðskan hátt um ferð Thors til Sovétríkjanna og það voru aðrir höfundar sem Kristinn E. hampaði sem vonarstjörnum íslenskra bókmennta á þessum tíma; Jóhannes Helgi og Ingimar Erlendur Sigurðsson. Honum fannst Thor vera í hópi hinna „tómu penna“. Ég hef frá því ég man eftir mér vanist því að heyra fólk segja hitt og þetta um föður minn. Ég veit að hann var fyrirferðarmikill maður og kippi mér ekki upp við að heyra fólk viðra alls konar skoðanir á honum og verkum hans. En mér leiðist að sjá hann sakaðan um ofbeldi á borð við einelti, því að það var einfaldlega fjarri lundarfari hans að veitast að minni máttar og hvað þá að hann hefði staðið í slíku til að þóknast valdamönnum. Ég held að fólk sem á annað borð hafði kynni af föður mínum – jafnvel sem andstæðingi í menningarátökunum hér í fámenninu og fásinninu – viti hversu fráleitar þessar ásakanir eru. Hann var viðkvæmur maður og geðríkur, „gæddur geði hvers veðurs“ eins og Þorsteinn frá Hamri orðaði það í ljóði um Thor. Hann hafði ýmsa galla en sú mynd sem dregin er upp af honum og framgöngu hans hér er röng að mínu mati og grunnfærnisleg. Eineltisseggur var hann ekki – þýlyndur var hann ekki. Kristmann varð að vísu fyrir barðinu á orðkynngi Thors, og hafði lítinn sóma af málarekstri sínum þó hann ynni meiðyrðamálið. Hann var hins vegar ekki einstæðingur og smælingi í augum föður míns, heldur fulltrúi og skjólstæðingur ráðandi afla í íslensku menningarlífi. Hann var meðal annars ritdómari Morgunblaðsins og skrifaði þar oft dóma um verk ungra höfunda sem öðru fremur urðu til að afla honum orðspors í þeirra röðum. Um bók Thors, Daga mannsins, tíu árum fyrir þessi viðskipti, skrifaði Kristmann afar neikvæða umsögn þar sem hann talar meðal annars um „sjúklegt svartnætti þunglyndis og tilfinningasemi“ og ráðleggur skáldinu unga að fara í síld eða vegavinnu, jafnvel í heyskap úti í sveit, því hann skorti „heilbrigð viðfangsefni“. Hér hæðist roskinn og virtur höfundur að ungum og óöruggum manni sem er að feta sig inn á höfundabrautina og berjast við að finna sér tilverugrundvöll í umhverfi sem honum finnst sér fjandsamlegt. Svipaðar glósur fékk hann um þessar mundir frá Gunnari Benediktssyni, einum af bókmenntaprelátum kommanna, sem skrifaði í Þjóðviljann að Thor væri „með í blóði sínu dauða heillar stéttar“, en afi Thors var Thor Jensen athafnamaður. Samt myndi ég ekki nota orð eins og „einelti“ hér. Slík orð verða að fá að hafa sína merkingu. Það eru til raunveruleg fórnarlömb eineltis og gagnstætt Óttari tel ég að það sé alltaf gott og heilbrigt að stíga fram og segja frá slíkri reynslu; að bera harm sinn með hljóðum er betra en að að bera hann í hljóði. Það má ekki gera lítið úr raunverulegum fórnarlömbum með gáleysislegri notkun orðsins, ekki síst þegar um er að ræða geðlækni sem margt fólk heldur að viti hvað hann er að tala um.Höfundur er alþingismaður Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen Skoðun Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Óttar Guðmundsson geðlæknir hefur stundum skrifað bakþankagreinar um að fólk geri of mikið af því að tala opinberlega um eigin áföll og eigin vandamál; hann hefur talað um „fórnarlambavæðingu“, haldið fram gildi þess að bera harm sinn í hljóði eins og fólk gerði að hans mati í Íslendingasögunum; hann hefur talað um að áföll séu nú einu sinni hluti af lífinu og ekki ástæða til að fjölyrða um þau í viðtölum. Um slík viðtöl skrifaði hann umtalaða grein og notaði um þau hugtakið „aumingi vikunnar“. Nokkru síðan kom Óttar raunar sjálfur fram í viðtali og ræddi um það hversu erfitt það hefði verið sér að „stíga fram“ og gagnrýna þessa umræðu. Nú bregður svo við að Óttar telur sig hafa fundið verðugt fórnarlamb, og þarf að leita nokkuð langt aftur til þess. Það er Kristmann Guðmundsson sem Óttar segir í Bakþankagrein þann 3.3. að hafi verið lagður í einelti af föður mínum, Thor Vilhjálmssyni, um miðjan sjöunda áratug síðustu aldar, og hafi Thor viljað með þessu ganga í augun á Kristni E. Andréssyni kommúnistaleiðtoga og stundað „hjarðhegðun“. Þessa speki hefur Óttar úr skáldsögu eftir Sigurjón Magnússon um Kristmann og kærumál hans á hendur Thor. Sjálfur birti faðir minn sína hlið þessara mála í bókinni Faldafeykir, sem ég er viss um að vinir mínir í Bókinni gætu fundið handa Óttari að lesa. Við mér horfir þetta svona: bókmenntir eru stundum átakasvæði, enda er þar í vissum skilningi tekist á um aðganginn að heilabúi og tilfinningalífi lesenda. Thor sagði skoðun sína umbúðalaust á Kristmanni og talaði þar enga tæpitungu frekar en hann var vanur. Það jafngildir ekki því að leggja mann í einelti. Kristmann fór halloka í samskiptum þeirra – það jafngildir ekki því að vera lagður í einelti. Thor sýndi fram á ritstuld Kristmanns (kunnuglegt) í þessum réttarhöldum, en það gerir Thor ekki að „hjarðdýri“. Thor var ekki þannig skapi farinn að hann gengi erinda annarra, flokka eða einstaklinga, og fjarri öllu lagi að útmála hann sem hlaupasnata Kristins E. Andréssonar. Hann var ekki einu sinni útgefandi verka Thors á þessum árum þegar Helgafell, undir stjórn Sjálfstæðismannsins Ragnars í Smára, var helsta forlag landsins. Kristinn E. hafði einangrast eftir innrás Rússa í Ungverjaland, afhjúpanir á ógnarverkum Stalíns og ofsóknir á hendur skáldum í Rússlandi á borð við Pasternak. Hann kunni Thor litlar þakkir fyrir bókina Undir gervitungli sem kom út 1959 og fjallaði á háðskan hátt um ferð Thors til Sovétríkjanna og það voru aðrir höfundar sem Kristinn E. hampaði sem vonarstjörnum íslenskra bókmennta á þessum tíma; Jóhannes Helgi og Ingimar Erlendur Sigurðsson. Honum fannst Thor vera í hópi hinna „tómu penna“. Ég hef frá því ég man eftir mér vanist því að heyra fólk segja hitt og þetta um föður minn. Ég veit að hann var fyrirferðarmikill maður og kippi mér ekki upp við að heyra fólk viðra alls konar skoðanir á honum og verkum hans. En mér leiðist að sjá hann sakaðan um ofbeldi á borð við einelti, því að það var einfaldlega fjarri lundarfari hans að veitast að minni máttar og hvað þá að hann hefði staðið í slíku til að þóknast valdamönnum. Ég held að fólk sem á annað borð hafði kynni af föður mínum – jafnvel sem andstæðingi í menningarátökunum hér í fámenninu og fásinninu – viti hversu fráleitar þessar ásakanir eru. Hann var viðkvæmur maður og geðríkur, „gæddur geði hvers veðurs“ eins og Þorsteinn frá Hamri orðaði það í ljóði um Thor. Hann hafði ýmsa galla en sú mynd sem dregin er upp af honum og framgöngu hans hér er röng að mínu mati og grunnfærnisleg. Eineltisseggur var hann ekki – þýlyndur var hann ekki. Kristmann varð að vísu fyrir barðinu á orðkynngi Thors, og hafði lítinn sóma af málarekstri sínum þó hann ynni meiðyrðamálið. Hann var hins vegar ekki einstæðingur og smælingi í augum föður míns, heldur fulltrúi og skjólstæðingur ráðandi afla í íslensku menningarlífi. Hann var meðal annars ritdómari Morgunblaðsins og skrifaði þar oft dóma um verk ungra höfunda sem öðru fremur urðu til að afla honum orðspors í þeirra röðum. Um bók Thors, Daga mannsins, tíu árum fyrir þessi viðskipti, skrifaði Kristmann afar neikvæða umsögn þar sem hann talar meðal annars um „sjúklegt svartnætti þunglyndis og tilfinningasemi“ og ráðleggur skáldinu unga að fara í síld eða vegavinnu, jafnvel í heyskap úti í sveit, því hann skorti „heilbrigð viðfangsefni“. Hér hæðist roskinn og virtur höfundur að ungum og óöruggum manni sem er að feta sig inn á höfundabrautina og berjast við að finna sér tilverugrundvöll í umhverfi sem honum finnst sér fjandsamlegt. Svipaðar glósur fékk hann um þessar mundir frá Gunnari Benediktssyni, einum af bókmenntaprelátum kommanna, sem skrifaði í Þjóðviljann að Thor væri „með í blóði sínu dauða heillar stéttar“, en afi Thors var Thor Jensen athafnamaður. Samt myndi ég ekki nota orð eins og „einelti“ hér. Slík orð verða að fá að hafa sína merkingu. Það eru til raunveruleg fórnarlömb eineltis og gagnstætt Óttari tel ég að það sé alltaf gott og heilbrigt að stíga fram og segja frá slíkri reynslu; að bera harm sinn með hljóðum er betra en að að bera hann í hljóði. Það má ekki gera lítið úr raunverulegum fórnarlömbum með gáleysislegri notkun orðsins, ekki síst þegar um er að ræða geðlækni sem margt fólk heldur að viti hvað hann er að tala um.Höfundur er alþingismaður
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun