Hollvinavæðing Ögmundur Bjarnason skrifar 8. júní 2017 07:00 Eitt af því sem vekur eftirtekt þegar snúið er heim eftir langdvalir í nágrannaríkjum eru tíðar fégjafir íslensks almennings til grundvallarsamfélagsþjónustu. Stöðugt berast fregnir af ölmusu félagssamtaka, fyrirtækja og einstaklinga til svokallaðra ríkisstofnana: safnað er fé til tækjakaupa á Landspítala og til viðhalds grunnþjónustu á smærri sjúkrahúsum, foreldrar safna fé til kaupa á bókakosti við skóla, ef ekki viðhalds á skólabyggingum, og jafnvel lögreglunni er fært söfnunarfé til kaupa á nauðsynlegum tækjabúnaði. Á stærsta sjúkrahúsi landsins eru heilu sjúkradeildirnar innréttaðar með uppgjafahúsgögnum einkafyrirtækja, og á heimasíðu sömu stofnunar leiðir einn af þremur mest áberandi hlekkjum á síðu styrktar- og gjafasjóðs til spítalans. Maður fer þá að velta því fyrir sér hvernig hugsunin sé að reka svonefndar ríkisstofnanir ef ekki fyrir reikning ríkissjóðs. Kannski svarið liggi í því sem hefur verið í fréttum undanfarið af þeim sem núna stýrir ríkissjóði: Hollvinafélag Menntaskólans í Reykjavík heitir merkilegur félagsskapur sem ekki hefur verið á hvers manns vitorði, en mun undir styrkri stjórn fjármálaráðherra hafa unnið það loflega verk að safna með frjálsum framlögum allmiklu fé sem meðal annars rann til endurnýjunar á úr sér gengnum tölvubúnaði skólans. Hollvinafélag þetta virðist starfa líkt og hollvinafélög sem algeng eru við einkareknar menntastofnanir og heilbrigðisstofnanir í Norður-Ameríku og gegna, auk hraustlegrar gjaldtöku fyrir þjónustu þá sem þessar stofnanir veita, mikilvægu hlutverki við fjármögnun þeirra.Lokalausn á ríkisfjármálunum? Kannski þarna sé sprotinn að nýju rekstrarformi og lokalausn á ríkisfjármálunum? Þegar Jóhönnur og Steingrímar eru búin að sigla hér öllu í kaf og þenja ríkisbáknið eins og púkann á fjósbitanum með gegndarlausri skattpíningu á einkaframtakið þá er ekki annað að gera en hóa í öflugt lið og hollvinavæða heila klabbið. Þannig geta þeir sem hafa til þess löngun látið fé af hendi rakna til menntamála, löggæslu og heilbrigðisþjónustu, en hinum sem hafa þarfara við sinn pening að gera er hlíft við því ofbeldi og eignaupptöku sem skatttaka í raun og sanni er. Hvaða réttlæti er t.d. í því að fólki sem býr við góða heilsu sé þröngvað til að kasta sínu sjálfsaflafé í botnlausa hít Landspítalans, þar sem óráðsían ríður ekki við einteyming? Að maður tali ekki um fyrirtæki, t.d. í sjávarútvegi, sem eðli málsins samkvæmt geta ekki þurft á læknisþjónustu að halda? Nei, skipum Lansanum heldur fjárhaldsstjórn og hollvinavæðum svo kauða. Sama mætti gera við Tryggingastofnun, lögregluna og dómstóla, t.d. hinn nýja Landsrétt sem horfir jú bara til útgjaldaauka fyrir ríkissjóð, a.m.k. ef purkunarlausum réttarofsóknum á hendur útsjónarsömum kaupsýslumönnum fer ekki að linna fyrir íslenskum dómstólum. Hollvinavæðing er nefnilega hin nýja einkavinavæðing. En af hverju ekki að taka þetta alla leið? Af hverju ekki að gerast «hollvinir samfélagsins» og greiða skattana okkar glöð eins og frændur okkar í Skandinavíu, stolt yfir því að leggja okkar af mörkum til sameiginlegrar velferðar okkar og barnanna okkar? Þá þarf kannski ekki að ráðast í svo kostnaðarsamar kerfisbreytingar. Bara að opna augun fyrir því hvað skattar eru í upplýstu velferðarsamfélagi: hornsteinn samfélagsins. Velferð kostar nefnilega og verður ekki rekin fyrir aflandsreikninga eða lágmarksframlag af reiknuðu endurgjaldi. Hjá «hollvinum samfélagsins» er alltaf söfnun í gangi og ágóðinn lagður beint inn á ríkissjóð öllum til hagsældar. Það þarf að auka útgjöld og ríkisstofnanir að hætta betlinu. Sé maður aflögufær er það engin kvöð að gjalda sanngjarnan hlut af tekjum sínum til þess: það eru forréttindi. Geta svo litið með stolti á álagningarseðilinn, eins og gyllt nafnskilti velunnarans á stól í hátíðarsal, og hugsað með sér: þennan veg kostaði ég, þetta sjúkrarúm, þessa hraðamyndavél. Það gengur ekki að bara einn og einn splæsi. Gerumst öll hollvinir samfélagsins: það borgar sig. Höfundur er geðlæknir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Þú getur leyft þér það Rannveig Borg Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Hver á að setja málið á dagskrá? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Er hægt að fá bólusetningu gegn "Besserwisserum"? Eygló Halldórsdóttir Skoðun Góður málsvari íslenskrar menningar Kristín Huld Sigurðardóttir Skoðun Meðmælabréf með forsetaefni Anna Hildur Hildibrandsdóttir Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Sameiningartákn? Vilborg Ása Guðjónsdóttir Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Á Bessastöðum? Ingunn Ásdísardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hver á að setja málið á dagskrá? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Góður málsvari íslenskrar menningar Kristín Huld Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er hægt að fá bólusetningu gegn "Besserwisserum"? Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Söfn í þágu fræðslu og rannsókna Sigurjón Baldur Hafsteinsson skrifar Skoðun Um dánaraðstoð Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Meðmælabréf með forsetaefni Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Sameiningartákn? Vilborg Ása Guðjónsdóttir skrifar Skoðun „Hlutdrægni” Ríkisútvarpsins og „hnignun” íslenskunnar Magnús Lyngdal Magnússon skrifar Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hún Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Á Bessastöðum? Ingunn Ásdísardóttir skrifar Skoðun Til hamingju, Kópavogur! Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Búum til börn Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Ákall um aðgerðir í mansalsmálum Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Holan í kerfinu Jóhann Friðrik Friðriksson skrifar Skoðun Í dag er alþjóðlegi Lupusdagurinn Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Skálkaskjól Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Fimm ástæður fyrir því að Ísland á að taka á móti fólki á flótta Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Fá allir sama orlof? Sigríður Auðunsdóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins mun ekki samþykkja að hækka leigu hjá Félagsbústöðum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Almenningur á betra skilið en kastljós án upplýsingar Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Kosningar og kíghósti Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Grafa skoðanakannanir undan lýðræðinu? Guðlaugur Bragason skrifar Skoðun Hugmyndin sú sama í grunninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Stutt við barnafjölskyldur Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Er maðurinn í útrýmingarhættu? Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Baldur fýkur ekki eftir vindi Hjördís Rut Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Í tilefni af Alþjóðlega safnadeginum Dagrún Ósk Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Eitt af því sem vekur eftirtekt þegar snúið er heim eftir langdvalir í nágrannaríkjum eru tíðar fégjafir íslensks almennings til grundvallarsamfélagsþjónustu. Stöðugt berast fregnir af ölmusu félagssamtaka, fyrirtækja og einstaklinga til svokallaðra ríkisstofnana: safnað er fé til tækjakaupa á Landspítala og til viðhalds grunnþjónustu á smærri sjúkrahúsum, foreldrar safna fé til kaupa á bókakosti við skóla, ef ekki viðhalds á skólabyggingum, og jafnvel lögreglunni er fært söfnunarfé til kaupa á nauðsynlegum tækjabúnaði. Á stærsta sjúkrahúsi landsins eru heilu sjúkradeildirnar innréttaðar með uppgjafahúsgögnum einkafyrirtækja, og á heimasíðu sömu stofnunar leiðir einn af þremur mest áberandi hlekkjum á síðu styrktar- og gjafasjóðs til spítalans. Maður fer þá að velta því fyrir sér hvernig hugsunin sé að reka svonefndar ríkisstofnanir ef ekki fyrir reikning ríkissjóðs. Kannski svarið liggi í því sem hefur verið í fréttum undanfarið af þeim sem núna stýrir ríkissjóði: Hollvinafélag Menntaskólans í Reykjavík heitir merkilegur félagsskapur sem ekki hefur verið á hvers manns vitorði, en mun undir styrkri stjórn fjármálaráðherra hafa unnið það loflega verk að safna með frjálsum framlögum allmiklu fé sem meðal annars rann til endurnýjunar á úr sér gengnum tölvubúnaði skólans. Hollvinafélag þetta virðist starfa líkt og hollvinafélög sem algeng eru við einkareknar menntastofnanir og heilbrigðisstofnanir í Norður-Ameríku og gegna, auk hraustlegrar gjaldtöku fyrir þjónustu þá sem þessar stofnanir veita, mikilvægu hlutverki við fjármögnun þeirra.Lokalausn á ríkisfjármálunum? Kannski þarna sé sprotinn að nýju rekstrarformi og lokalausn á ríkisfjármálunum? Þegar Jóhönnur og Steingrímar eru búin að sigla hér öllu í kaf og þenja ríkisbáknið eins og púkann á fjósbitanum með gegndarlausri skattpíningu á einkaframtakið þá er ekki annað að gera en hóa í öflugt lið og hollvinavæða heila klabbið. Þannig geta þeir sem hafa til þess löngun látið fé af hendi rakna til menntamála, löggæslu og heilbrigðisþjónustu, en hinum sem hafa þarfara við sinn pening að gera er hlíft við því ofbeldi og eignaupptöku sem skatttaka í raun og sanni er. Hvaða réttlæti er t.d. í því að fólki sem býr við góða heilsu sé þröngvað til að kasta sínu sjálfsaflafé í botnlausa hít Landspítalans, þar sem óráðsían ríður ekki við einteyming? Að maður tali ekki um fyrirtæki, t.d. í sjávarútvegi, sem eðli málsins samkvæmt geta ekki þurft á læknisþjónustu að halda? Nei, skipum Lansanum heldur fjárhaldsstjórn og hollvinavæðum svo kauða. Sama mætti gera við Tryggingastofnun, lögregluna og dómstóla, t.d. hinn nýja Landsrétt sem horfir jú bara til útgjaldaauka fyrir ríkissjóð, a.m.k. ef purkunarlausum réttarofsóknum á hendur útsjónarsömum kaupsýslumönnum fer ekki að linna fyrir íslenskum dómstólum. Hollvinavæðing er nefnilega hin nýja einkavinavæðing. En af hverju ekki að taka þetta alla leið? Af hverju ekki að gerast «hollvinir samfélagsins» og greiða skattana okkar glöð eins og frændur okkar í Skandinavíu, stolt yfir því að leggja okkar af mörkum til sameiginlegrar velferðar okkar og barnanna okkar? Þá þarf kannski ekki að ráðast í svo kostnaðarsamar kerfisbreytingar. Bara að opna augun fyrir því hvað skattar eru í upplýstu velferðarsamfélagi: hornsteinn samfélagsins. Velferð kostar nefnilega og verður ekki rekin fyrir aflandsreikninga eða lágmarksframlag af reiknuðu endurgjaldi. Hjá «hollvinum samfélagsins» er alltaf söfnun í gangi og ágóðinn lagður beint inn á ríkissjóð öllum til hagsældar. Það þarf að auka útgjöld og ríkisstofnanir að hætta betlinu. Sé maður aflögufær er það engin kvöð að gjalda sanngjarnan hlut af tekjum sínum til þess: það eru forréttindi. Geta svo litið með stolti á álagningarseðilinn, eins og gyllt nafnskilti velunnarans á stól í hátíðarsal, og hugsað með sér: þennan veg kostaði ég, þetta sjúkrarúm, þessa hraðamyndavél. Það gengur ekki að bara einn og einn splæsi. Gerumst öll hollvinir samfélagsins: það borgar sig. Höfundur er geðlæknir.
Skoðun Um dánaraðstoð Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Fimm ástæður fyrir því að Ísland á að taka á móti fólki á flótta Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Flokkur fólksins mun ekki samþykkja að hækka leigu hjá Félagsbústöðum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar
Skoðun Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar