Vandi grunnskólans Ólafur Haukur Johnson skrifar 30. maí 2017 07:00 Nokkuð var rætt um stöðu íslenska grunnskólakerfisins þegar niðurstaða síðustu PISA-könnunar lá fyrir. Umræðan var þó ótrúlega lítil miðað við mikilvægi málsins. Þrúgandi þögn hefur verið í nokkurn tíma. Staða þessara mála er sú að við vitum að grunnskólastarf á Íslandi er á rangri braut og stenst ekki snúning skólastarfi þeirra landa sem við viljum bera okkur saman við. PISA sýnir að við erum með lélegasta kerfi Norðurlandanna og undir meðaltali OECD. Aðgerðaleysi er því ekki valkostur. Þeir sem bera ábyrgð á menntakerfi barnanna okkar virðast ekki hafa skýra sýn. Í það minnsta sjást þessi ekki merki að einhver stefna sé í mótun. Flestum sem málið skoða er þó ljóst að gamla klisjan um peningaleysi verður ekki notuð nú. Nóg er af peningum í kerfinu enda erum við að verja meiri fjármunum til þess en flest önnur lönd. Það er því tímabært að viðurkenna að skipulagið er lélegt og áherslurnar augljóslega rangar. Sérstaklega virðist þetta vera áberandi á efstu stigum grunnskólans. Ábyrgðaraðilar, þ.m.t. ráðherrar, ráðuneytisstjórar og yfirmenn sveitarstjórna hafa flestir staðið sig illa og sýnt lítið frumkvæði. Það verður að breytast og uppbygging að hefjast. Áður en lengra er haldið skulum við rifja upp alvarlega áminningu Menntastofnunar sem fylgdi nýjustu PISA- úttektinni, en þar sagði meðal annars: „Niðurstöður úr PISA 2015 benda til þess að læsi íslenskra nemenda á náttúruvísindi hafi hrakað mikið á síðastliðnum áratug. Læsi á stærðfræði hefur einnig hrakað stöðugt frá því það var fyrst metið árið 2003.“ Síðar segir í sömu úttekt: „Þetta er mikil breyting á stöðu íslenskra nemenda til hins verra og hefur hún aldrei verið verri í öllum þremur sviðum PISA, áberandi verri en á hinum Norðurlöndunum. Í Noregi, Danmörku og Svíþjóð hefur þróunin í PISA heldur batnað síðustu ár en í Finnlandi hefur staðan versnað mikið ár frá ári…“ Enginn þarf því að efast um að verulegra breytinga er þörf. Þessi staða er reyndar ekki ný. Hún hefur verið ljós síðustu tvö kjörtímabil sem hafa einkennst af aðgerðaleysi og hraðri afturför. Andvaraleysi ráðherra á þessum tíma á eftir að reynast þjóðinni dýrkeypt næstu áratugina. Stærstur hluti þess kostnaðar mun lenda á þeim sem minnst mega sín. Nýr ráðherra virðist því miður hafa gert fátt, enn sem komið er, til að snúa þróuninni við. Mikið er í húfi og enn eitt kjörtímabil aðgerðaleysis er óásættanleg tilhugsun fyrir alla sem bera hag íslenskra ungmenna fyrir brjósti.Smáskammtalækningar duga ekki Hvað er til ráða? Ýmislegt má tína til enda eru tækifærin mörg nánast hvert sem litið er. Eitt verður þó ráðamönnum að vera ljóst á þessum tímapunkti að grunnskólinn okkar er svo langt leiddur og kerfið svo lélegt að smáskammtalækningar duga ekki. Kerfið eins og það er uppbyggt er einfaldlega ekki að skila því sem við gerum kröfu um og það þarf að endurskipuleggja frá grunni. Fara verður vandlega yfir þær breytingar sem gerðar hafa verið á skólunum á síðustu árum og spyrja hvort þær séu ástæða þess að við höfum ekki náð að fylgja öðrum þjóðum eða hvort stjórnvöld hafi með stefnu sinni einfaldlega hindrað eðlilegar framfarir? Opinber skólakerfi eru þunglamaleg, frumkvæði til breytinga er lítið en andstaða við breytingar er mikil. Kerfið, án utanaðkomandi þrýstings af samkeppni og nýjum hugmyndum, hreyfist því hægt eða alls ekki. Aukinn einkarekstur innan grunnskólans er nauðsynlegur til að innleiða nýja hugsun og auka hraða þeirra framfara sem þörf er á. Þær þjóðir heims, sem eru að ná bestum tökum á menntakerfi sínu, treysta á einkarekstur í mun meiri mæli en við. Einnig sjáum við hjá nágrannaþjóðum okkar áhrifamikinn einkarekstur við hlið og í samkeppni við opinberan skólarekstur. Sú leið hefur leitt þar framfarir og hraðar breytingar, svo hraðar að íslenskt menntakerfi dregst nú aftur úr. Óásættanlegt er að láta hræðslu við einkarekstur hér á landi hindra eðlilega framþróun í menntakerfinu.Höfundur er fyrrverandi skólastjóri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Áhugaverðar ákvarðanir Sigurður Ingi Friðleifsson Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Sjá meira
Nokkuð var rætt um stöðu íslenska grunnskólakerfisins þegar niðurstaða síðustu PISA-könnunar lá fyrir. Umræðan var þó ótrúlega lítil miðað við mikilvægi málsins. Þrúgandi þögn hefur verið í nokkurn tíma. Staða þessara mála er sú að við vitum að grunnskólastarf á Íslandi er á rangri braut og stenst ekki snúning skólastarfi þeirra landa sem við viljum bera okkur saman við. PISA sýnir að við erum með lélegasta kerfi Norðurlandanna og undir meðaltali OECD. Aðgerðaleysi er því ekki valkostur. Þeir sem bera ábyrgð á menntakerfi barnanna okkar virðast ekki hafa skýra sýn. Í það minnsta sjást þessi ekki merki að einhver stefna sé í mótun. Flestum sem málið skoða er þó ljóst að gamla klisjan um peningaleysi verður ekki notuð nú. Nóg er af peningum í kerfinu enda erum við að verja meiri fjármunum til þess en flest önnur lönd. Það er því tímabært að viðurkenna að skipulagið er lélegt og áherslurnar augljóslega rangar. Sérstaklega virðist þetta vera áberandi á efstu stigum grunnskólans. Ábyrgðaraðilar, þ.m.t. ráðherrar, ráðuneytisstjórar og yfirmenn sveitarstjórna hafa flestir staðið sig illa og sýnt lítið frumkvæði. Það verður að breytast og uppbygging að hefjast. Áður en lengra er haldið skulum við rifja upp alvarlega áminningu Menntastofnunar sem fylgdi nýjustu PISA- úttektinni, en þar sagði meðal annars: „Niðurstöður úr PISA 2015 benda til þess að læsi íslenskra nemenda á náttúruvísindi hafi hrakað mikið á síðastliðnum áratug. Læsi á stærðfræði hefur einnig hrakað stöðugt frá því það var fyrst metið árið 2003.“ Síðar segir í sömu úttekt: „Þetta er mikil breyting á stöðu íslenskra nemenda til hins verra og hefur hún aldrei verið verri í öllum þremur sviðum PISA, áberandi verri en á hinum Norðurlöndunum. Í Noregi, Danmörku og Svíþjóð hefur þróunin í PISA heldur batnað síðustu ár en í Finnlandi hefur staðan versnað mikið ár frá ári…“ Enginn þarf því að efast um að verulegra breytinga er þörf. Þessi staða er reyndar ekki ný. Hún hefur verið ljós síðustu tvö kjörtímabil sem hafa einkennst af aðgerðaleysi og hraðri afturför. Andvaraleysi ráðherra á þessum tíma á eftir að reynast þjóðinni dýrkeypt næstu áratugina. Stærstur hluti þess kostnaðar mun lenda á þeim sem minnst mega sín. Nýr ráðherra virðist því miður hafa gert fátt, enn sem komið er, til að snúa þróuninni við. Mikið er í húfi og enn eitt kjörtímabil aðgerðaleysis er óásættanleg tilhugsun fyrir alla sem bera hag íslenskra ungmenna fyrir brjósti.Smáskammtalækningar duga ekki Hvað er til ráða? Ýmislegt má tína til enda eru tækifærin mörg nánast hvert sem litið er. Eitt verður þó ráðamönnum að vera ljóst á þessum tímapunkti að grunnskólinn okkar er svo langt leiddur og kerfið svo lélegt að smáskammtalækningar duga ekki. Kerfið eins og það er uppbyggt er einfaldlega ekki að skila því sem við gerum kröfu um og það þarf að endurskipuleggja frá grunni. Fara verður vandlega yfir þær breytingar sem gerðar hafa verið á skólunum á síðustu árum og spyrja hvort þær séu ástæða þess að við höfum ekki náð að fylgja öðrum þjóðum eða hvort stjórnvöld hafi með stefnu sinni einfaldlega hindrað eðlilegar framfarir? Opinber skólakerfi eru þunglamaleg, frumkvæði til breytinga er lítið en andstaða við breytingar er mikil. Kerfið, án utanaðkomandi þrýstings af samkeppni og nýjum hugmyndum, hreyfist því hægt eða alls ekki. Aukinn einkarekstur innan grunnskólans er nauðsynlegur til að innleiða nýja hugsun og auka hraða þeirra framfara sem þörf er á. Þær þjóðir heims, sem eru að ná bestum tökum á menntakerfi sínu, treysta á einkarekstur í mun meiri mæli en við. Einnig sjáum við hjá nágrannaþjóðum okkar áhrifamikinn einkarekstur við hlið og í samkeppni við opinberan skólarekstur. Sú leið hefur leitt þar framfarir og hraðar breytingar, svo hraðar að íslenskt menntakerfi dregst nú aftur úr. Óásættanlegt er að láta hræðslu við einkarekstur hér á landi hindra eðlilega framþróun í menntakerfinu.Höfundur er fyrrverandi skólastjóri.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun