Fjármálakreppan og fjöldamótmælin jón gunnar bernburg skrifar 24. ágúst 2016 13:43 Milli 1991 og 2003 áttu sér stað veigamiklar breytingar í viðskiptalífinu; fjármagnið fékk ferðafrelsi og ríkið seldi banka og veigamiklar stofnanir. Líkt og í öðrum löndum myndaðist staðföst trú meðal stjórnmálaleiðtoga að ríkisvaldið ætti ekki að stjórna fjármagnsöflunum lengur. Að ríkisforsjá bjagaði lögmál markaðarins og olli stöðnun. Óheft myndi fjármagnið aftur á móti leita í æ meiri hagkvæmni og samfélagið allt myndi hagnast. Vissulega heyrðist gagnrýni; sumir töluðu um ójöfnuð og náttúruspjöll og einhverjir vildu meina að efnishyggjan græfi undan góðum gildum. En drifkraftur breytinganna var alþjóðleg þróun sem erfitt var að sporna við. Þegar líða tók á tímabilið fór líka að vera erfitt að neita því að lífsafkoman væri að batna, jafnvel þótt það gerðist hraðar hjá sumum en öðrum. Gagnrýnin varð jaðarsett og fulltrúar hennar hafðir að háði; gagnrýnendur góðærisins voru sagðir á móti framförum. Þegar bankarnir hrundu upplifðu þjóðfélagsgagnrýnendur að boðskapur þeirra fékk loksins hljómgrunn. Hrunið skapaði útbreidda þörf fyrir skýringar; ótti og óvissa skapaðist og traust almennings á veigamiklar stofnanir brast, ekki síst á stjórnmálin. Stjórnvöld útskýrðu ástandið með því að benda á alþjóðleg öfl og fífldjarfa bankamenn, en trúverðugleikinn var laskaður; í augum margra voru þetta öflin sem höfðu frelsað fjármagnið og einkavætt bankana og loks hunsað viðvaranir. Í óttablöndnu óvissuástandi voru margir tilbúnir að hlusta aðrar raddir. Haustið 2008 myndaðist þannig sjaldgæft sóknarfæri fyrir pólitískt andóf. Aðgerðasinnar héldu mótmælafundi og ræðufólk skilgreindi fjármálakreppuna sem lýðræðisvanda. Mótmælafundir voru fámennir í fyrstu en þátttakan jókst og þá uxu líka væntingar um að mótmælin gætu haft áhrif á ráðamenn. Skilaboð mótmælenda heyrðust vel í umræðunni og andófsstemningin náði hámarki í janúar 2009 þegar um fjórðungur höfuðborgarbúa tók þátt í háværum mótmælum. Stjórnarsamstarfið brast undir pottaglamri og Íslendingar lærðu að fjöldamótmæli geta haft bein áhrif á valdhafa og jafnvel fellt sitjandi ríkisstjórn. Ekki er unnt að skýra atburðina í aprílmánuði síðastliðnum nema með vísan í þessa sögu. Opinberanir á aflandseignum stjórnmálamanna vöktu upp vantraustið til stjórnmálanna og lærdómurinn úr Búsáhaldabyltingunni, að fjöldamótmæli hafi áhrif á valdatafl stjórnmálanna, virkjaði þúsundir til þess að mótmæla. Á meðan vantraustið gagnvart stjórnmálunum blundar áfram í tilfinningalífi þjóðarinnar er líklegt að efnahagsleg áföll eða hneykslismál eða jafnvel bara ágreiningur milli fylkinga muni áfram kveikja í fjöldamótmælum hérlendis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Riðið á Bessastöðum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Umræðan um dánaraðstoð Henry Alexander Henrysson Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir Skoðun Að lifa í skugga heilsubrests Svanberg Hreinsson Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Skoðun Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Óttasleginn mömmuher og Eurovision Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson skrifar Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Riðið á Bessastöðum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Að lifa í skugga heilsubrests Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Umræðan um dánaraðstoð Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað skrifar Skoðun Opið bréf til samgönguráðherra og vegamálastjóra Hópur ferðaþjóna í Dölunum skrifar Skoðun Hugleiðingar ellilífeyrisþega um landsmálin og orkumálin Ingimundur Andrésson skrifar Skoðun Að tilheyra - Fjölmenningarþing Reykjavíkur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Katrínu sem forseta Stefán Friðrik Stefánsson skrifar Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaðan ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þekking á naloxone nefúða getur bjargað lífi Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við breytt fortíðinni? Ásgeir Jónsson skrifar Skoðun Á að banna TikTok? Óttar Birgisson skrifar Skoðun Gerum góðan dal enn betri Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Ný norræn stjórnarskrá Hrannar Björn Arnarsson,Ragnheiður Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við verið hamingjusöm í vinnunni? Héðinn Sveinbjörnsson skrifar Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar Skoðun Stærsta loftslagsráðstefna í heimi Nótt Thorberg skrifar Skoðun Er keisarinn ekki í neinum fötum? Hákon Gunnarsson ,Bergljót Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hugleiðing um sáttamiðlun Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Nöturlegt ævikvöld Elín Hirst skrifar Skoðun Hvað er eiginlega að gerast? Inga Minelgaite skrifar Skoðun Manstu ekki eftir mér Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun The man who would be king Ian McDonald skrifar Sjá meira
Milli 1991 og 2003 áttu sér stað veigamiklar breytingar í viðskiptalífinu; fjármagnið fékk ferðafrelsi og ríkið seldi banka og veigamiklar stofnanir. Líkt og í öðrum löndum myndaðist staðföst trú meðal stjórnmálaleiðtoga að ríkisvaldið ætti ekki að stjórna fjármagnsöflunum lengur. Að ríkisforsjá bjagaði lögmál markaðarins og olli stöðnun. Óheft myndi fjármagnið aftur á móti leita í æ meiri hagkvæmni og samfélagið allt myndi hagnast. Vissulega heyrðist gagnrýni; sumir töluðu um ójöfnuð og náttúruspjöll og einhverjir vildu meina að efnishyggjan græfi undan góðum gildum. En drifkraftur breytinganna var alþjóðleg þróun sem erfitt var að sporna við. Þegar líða tók á tímabilið fór líka að vera erfitt að neita því að lífsafkoman væri að batna, jafnvel þótt það gerðist hraðar hjá sumum en öðrum. Gagnrýnin varð jaðarsett og fulltrúar hennar hafðir að háði; gagnrýnendur góðærisins voru sagðir á móti framförum. Þegar bankarnir hrundu upplifðu þjóðfélagsgagnrýnendur að boðskapur þeirra fékk loksins hljómgrunn. Hrunið skapaði útbreidda þörf fyrir skýringar; ótti og óvissa skapaðist og traust almennings á veigamiklar stofnanir brast, ekki síst á stjórnmálin. Stjórnvöld útskýrðu ástandið með því að benda á alþjóðleg öfl og fífldjarfa bankamenn, en trúverðugleikinn var laskaður; í augum margra voru þetta öflin sem höfðu frelsað fjármagnið og einkavætt bankana og loks hunsað viðvaranir. Í óttablöndnu óvissuástandi voru margir tilbúnir að hlusta aðrar raddir. Haustið 2008 myndaðist þannig sjaldgæft sóknarfæri fyrir pólitískt andóf. Aðgerðasinnar héldu mótmælafundi og ræðufólk skilgreindi fjármálakreppuna sem lýðræðisvanda. Mótmælafundir voru fámennir í fyrstu en þátttakan jókst og þá uxu líka væntingar um að mótmælin gætu haft áhrif á ráðamenn. Skilaboð mótmælenda heyrðust vel í umræðunni og andófsstemningin náði hámarki í janúar 2009 þegar um fjórðungur höfuðborgarbúa tók þátt í háværum mótmælum. Stjórnarsamstarfið brast undir pottaglamri og Íslendingar lærðu að fjöldamótmæli geta haft bein áhrif á valdhafa og jafnvel fellt sitjandi ríkisstjórn. Ekki er unnt að skýra atburðina í aprílmánuði síðastliðnum nema með vísan í þessa sögu. Opinberanir á aflandseignum stjórnmálamanna vöktu upp vantraustið til stjórnmálanna og lærdómurinn úr Búsáhaldabyltingunni, að fjöldamótmæli hafi áhrif á valdatafl stjórnmálanna, virkjaði þúsundir til þess að mótmæla. Á meðan vantraustið gagnvart stjórnmálunum blundar áfram í tilfinningalífi þjóðarinnar er líklegt að efnahagsleg áföll eða hneykslismál eða jafnvel bara ágreiningur milli fylkinga muni áfram kveikja í fjöldamótmælum hérlendis.
Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaðan ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar