Gamalt veikt fólk sveltur Svavar Hávarðsson skrifar 11. nóvember 2016 07:00 Líklega eyða fleiri en færri ævikvöldinu án þess að fá réttan, eða nægan, mat til að halda lágmarks heilsu. vísir/vilhelm „Því miður er hér á ferðinni grafalvarlegt mál. Því ef þú ert gamall, veikur einstaklingur, og átt ekki þeim mun duglegri aðstandendur, þá ert þú í mjög vondum málum,“ segir Ólöf Guðný Geirsdóttir, dósent í næringarfræði við Háskóla Íslands. Sterkar vísbendingar eru um að vannæring aldraðra á íslenskum sjúkrastofnunum sé algengt vandamál. Í rannsókn sem gerð var árin 2015 og 2016 kom í ljós að tveir af hverjum þremur inniliggjandi öldruðum á Landakotsspítala eru vannærðir eða sýna þess sterk merki að svo sé. Þessi rannsókn er þó aðeins punktmæling á ástandi sem er mjög útbreitt hér á landi, án þess að nokkur umræða hafi náð sér á flug á meðal almennings. Á þetta bæði við um stöðuna inni á heimilum gamla fólksins og sjúkrastofnunum, þar sem ástand þess veika getur hæglega versnað mikið. „Við getum óhikað sagt að meirihluti okkar sjúklinga sé á þessum stað,“ segir Ólöf og bætir við að kerfið hér á landi geri í raun ráð fyrir því að gamalt fólk fái allan nauðsynlegan stuðning frá aðstandendum sínum. „Það eru alvarlegar brotalamir innan kerfisins,“ segir Ólöf en meðalaldur þeirra sem tóku þátt í rannsókninni á Landakoti sem hér um ræðir er 83 ár.Ólöf Guðný Geirsdóttir, dósent í næringarfræði við HÍ.Ólöf, sem einnig er verkefnastjóri við Rannsóknastofu Háskóla Íslands og Landspítala í öldrunarfræði, bendir á að þegar veikur einstaklingur er kominn heim eftir sjúkrahúsvist er lítið stuðningsnet fyrir fagfólk og umönnunaraðila hvað varðar viðbrögð þegar grunur er um vannæringu eða vannæring er til staðar. Engar leiðbeiningar eru fyrir það fyrsta til á Íslandi um mataræði eða næringu fyrir þennan hóp. Einnig eru fá úrræði fyrir þá sem vilja grípa inn í lélegt næringarástand og hjálpa einstaklingnum til að fyrirbyggja vannæringu eða til að byggja sig upp, en til dæmis er enginn næringarfræðingur við störf í heimaþjónustu eða á heilsugæslunni. Þá er heimsendur matur allur miðaður við þarfir gamals fólks sem er heilbrigt – en slíkur matur getur einfaldlega hentað þeim sem er veikur illa eða alls ekki. „Þegar matur er sendur heim til fólksins er aðeins um eina máltíð eða hádegismat að ræða, og það er ekki nema 30-40% þeirrar orku sem aldraður einstaklingur þarf yfir daginn. Annars staðar í heiminum myndi þetta einfaldlega flokkast undir svelti,“ segir Ólöf og segir það dapurlega staðreynd að viðmið Sjúkratrygginga Íslands (SÍ) miðast ekki við alþjóðlega viðurkennda staðla um líkamsþyngd eða þyngdartap aldraðra. Þeir eiga því ekki rétt á niðurgreiðslu á næringardrykkjum, sem myndu henta afar vel til að koma til móts við vanda margra veikra aldraðra.Áhrif vannæringar á líkamsstarfsemiSkilyrði Sjúkratrygginga Íslands eru reyndar þannig í dag að þeir sem fullnægja skilyrðum um aðstoð eru orðnir það vannærðir að erfitt er að hjálpa þeim. Ekki er hægt samkvæmt viðmiðunum SÍ að koma í veg fyrir eða grípa inn í þegar aldraður einstaklingur verður veikur og er í hættu á vannæringu. „Þetta þýðir í raun að litlar eða engar líkur eru á því að hægt sé að næra viðkomandi einstakling upp, svo að hann nái sér. Það að vera vannærður þýðir það einfaldlega að vöðvar brotna niður, þú verður hreyfihamlaður, þetta hefur áhrif á þig vitrænt. Við erum því að búa til veika einstaklinga,“ segir Ólöf og bendir á niðurstöður sem Anne Marie Beck, dósent í næringafræði við Metropolitian University College í Danmörku, fjallaði um á málþingi um vannæringu. Rannsóknir hennar og fleiri sérfræðinga sýna að vannæring er mjög kostnaðarsöm fyrir heilbrigðiskerfið því þeir sem vannærðir eru liggja lengur inni á sjúkrastofnunum og endurinnlagnir þeirra eru algengari. Vannæring dregur fólk einnig til dauða fyrr en ella enda hrakar bæði andlegri- og líkamlegri færni fyrr hjá vannærðum einstaklingum. „Ábyrgðin til að laga þetta er hjá okkur öllum. Þetta er spurning um forgangsröðun við að deila út peningum sem öðru. Við erum að tala um líf, og lífsgæði, fólksins sem byggði upp þetta góða samfélag sem við búum í. Við skuldum þeim mikið og þetta er spurning um að sýna þessu fólki lágmarks virðingu,“ segir Ólöf.Fréttin birtist fyrst í Fréttablaðinu Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Grunaður hraðbankaþjófur nennti ekki með austur nóttina örlagaríku Innlent Ekki séð neitt þessu líkt á sínum fjörutíu ára ferli Innlent Mannskæð skotárás í skóla í Bandaríkjunum Erlent Til skoðunar að flytja Sjálfstæðisflokkinn úr Valhöll Innlent Stefna Open AI vegna sjálfsvígs sonarins Erlent Supu hveljur á fundi með ráðherra á Egilsstöðum Innlent Er við góða líkamlega heilsu en heilinn að „bregðast honum“ Erlent Kynna drög að nýrri stefnu í heilbrigðismálum Innlent Með mikla áverka og mjög kaldur þegar hann fannst Innlent Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Innlent Fleiri fréttir Kári Stefánsson í beinni, erfiður hraðbanki og Dönum ekki skemmt Óttuðust um ferðamenn sem sátu fastir í Markarfljóti Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Hraðbankaþjófur játar sök Framlengja gæsluvarðhald yfir leiðbeinandanum um fjórar vikur Supu hveljur á fundi með ráðherra á Egilsstöðum Grunaður hraðbankaþjófur nennti ekki með austur nóttina örlagaríku Með mikla áverka og mjög kaldur þegar hann fannst Móðirin áfram í haldi og húsleit á Írlandi Til skoðunar að flytja Sjálfstæðisflokkinn úr Valhöll Losun Íslands jókst á öllum sviðum og langt í land með skuldbindingar Bylting í heilbrigðisþjónustu og áróður Bandaríkjamanna Vilja halda leiðbeinandanum áfram bak við lás og slá Kynna drög að nýrri stefnu í heilbrigðismálum Ekki séð neitt þessu líkt á sínum fjörutíu ára ferli Innbrot og slagsmál í miðborginni Segir dóminn áfellisdóm yfir seinagangi lögreglu í kynferðisbrotamálum Málafjöldi tvöfaldast milli ára: „Hálfur milljarður farinn nú þegar“ Heilbrigðisráðuneytið færir sig um set Enginn vilji taka ábyrgð á því hvenær eigi að loka Reynisfjöru Minntust þess ekki að hafa brennt tösku fyrir Stefán Blackburn Sakar eftirlitsaðila um að framfylgja ekki leigubílalögum Játaði Hamraborgarmálið, grunaður í hraðbankamálinu og vitni í Gufunesmálinu Hraðbankinn fannst á Hólmsheiði „Starfsemi sem þarf auðvitað bara að stoppa" Ekkjan, fjársvikahrina og ferðamenn sem hunsa lokanir Lenti næstum framan á vörubíl við framúrakstur Nú má heita Snjókaldur en ekki Latína „Það er bara allt á floti hérna alls staðar“ Fjárhús varð öldugangi að bráð Sjá meira
„Því miður er hér á ferðinni grafalvarlegt mál. Því ef þú ert gamall, veikur einstaklingur, og átt ekki þeim mun duglegri aðstandendur, þá ert þú í mjög vondum málum,“ segir Ólöf Guðný Geirsdóttir, dósent í næringarfræði við Háskóla Íslands. Sterkar vísbendingar eru um að vannæring aldraðra á íslenskum sjúkrastofnunum sé algengt vandamál. Í rannsókn sem gerð var árin 2015 og 2016 kom í ljós að tveir af hverjum þremur inniliggjandi öldruðum á Landakotsspítala eru vannærðir eða sýna þess sterk merki að svo sé. Þessi rannsókn er þó aðeins punktmæling á ástandi sem er mjög útbreitt hér á landi, án þess að nokkur umræða hafi náð sér á flug á meðal almennings. Á þetta bæði við um stöðuna inni á heimilum gamla fólksins og sjúkrastofnunum, þar sem ástand þess veika getur hæglega versnað mikið. „Við getum óhikað sagt að meirihluti okkar sjúklinga sé á þessum stað,“ segir Ólöf og bætir við að kerfið hér á landi geri í raun ráð fyrir því að gamalt fólk fái allan nauðsynlegan stuðning frá aðstandendum sínum. „Það eru alvarlegar brotalamir innan kerfisins,“ segir Ólöf en meðalaldur þeirra sem tóku þátt í rannsókninni á Landakoti sem hér um ræðir er 83 ár.Ólöf Guðný Geirsdóttir, dósent í næringarfræði við HÍ.Ólöf, sem einnig er verkefnastjóri við Rannsóknastofu Háskóla Íslands og Landspítala í öldrunarfræði, bendir á að þegar veikur einstaklingur er kominn heim eftir sjúkrahúsvist er lítið stuðningsnet fyrir fagfólk og umönnunaraðila hvað varðar viðbrögð þegar grunur er um vannæringu eða vannæring er til staðar. Engar leiðbeiningar eru fyrir það fyrsta til á Íslandi um mataræði eða næringu fyrir þennan hóp. Einnig eru fá úrræði fyrir þá sem vilja grípa inn í lélegt næringarástand og hjálpa einstaklingnum til að fyrirbyggja vannæringu eða til að byggja sig upp, en til dæmis er enginn næringarfræðingur við störf í heimaþjónustu eða á heilsugæslunni. Þá er heimsendur matur allur miðaður við þarfir gamals fólks sem er heilbrigt – en slíkur matur getur einfaldlega hentað þeim sem er veikur illa eða alls ekki. „Þegar matur er sendur heim til fólksins er aðeins um eina máltíð eða hádegismat að ræða, og það er ekki nema 30-40% þeirrar orku sem aldraður einstaklingur þarf yfir daginn. Annars staðar í heiminum myndi þetta einfaldlega flokkast undir svelti,“ segir Ólöf og segir það dapurlega staðreynd að viðmið Sjúkratrygginga Íslands (SÍ) miðast ekki við alþjóðlega viðurkennda staðla um líkamsþyngd eða þyngdartap aldraðra. Þeir eiga því ekki rétt á niðurgreiðslu á næringardrykkjum, sem myndu henta afar vel til að koma til móts við vanda margra veikra aldraðra.Áhrif vannæringar á líkamsstarfsemiSkilyrði Sjúkratrygginga Íslands eru reyndar þannig í dag að þeir sem fullnægja skilyrðum um aðstoð eru orðnir það vannærðir að erfitt er að hjálpa þeim. Ekki er hægt samkvæmt viðmiðunum SÍ að koma í veg fyrir eða grípa inn í þegar aldraður einstaklingur verður veikur og er í hættu á vannæringu. „Þetta þýðir í raun að litlar eða engar líkur eru á því að hægt sé að næra viðkomandi einstakling upp, svo að hann nái sér. Það að vera vannærður þýðir það einfaldlega að vöðvar brotna niður, þú verður hreyfihamlaður, þetta hefur áhrif á þig vitrænt. Við erum því að búa til veika einstaklinga,“ segir Ólöf og bendir á niðurstöður sem Anne Marie Beck, dósent í næringafræði við Metropolitian University College í Danmörku, fjallaði um á málþingi um vannæringu. Rannsóknir hennar og fleiri sérfræðinga sýna að vannæring er mjög kostnaðarsöm fyrir heilbrigðiskerfið því þeir sem vannærðir eru liggja lengur inni á sjúkrastofnunum og endurinnlagnir þeirra eru algengari. Vannæring dregur fólk einnig til dauða fyrr en ella enda hrakar bæði andlegri- og líkamlegri færni fyrr hjá vannærðum einstaklingum. „Ábyrgðin til að laga þetta er hjá okkur öllum. Þetta er spurning um forgangsröðun við að deila út peningum sem öðru. Við erum að tala um líf, og lífsgæði, fólksins sem byggði upp þetta góða samfélag sem við búum í. Við skuldum þeim mikið og þetta er spurning um að sýna þessu fólki lágmarks virðingu,“ segir Ólöf.Fréttin birtist fyrst í Fréttablaðinu
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Grunaður hraðbankaþjófur nennti ekki með austur nóttina örlagaríku Innlent Ekki séð neitt þessu líkt á sínum fjörutíu ára ferli Innlent Mannskæð skotárás í skóla í Bandaríkjunum Erlent Til skoðunar að flytja Sjálfstæðisflokkinn úr Valhöll Innlent Stefna Open AI vegna sjálfsvígs sonarins Erlent Supu hveljur á fundi með ráðherra á Egilsstöðum Innlent Er við góða líkamlega heilsu en heilinn að „bregðast honum“ Erlent Kynna drög að nýrri stefnu í heilbrigðismálum Innlent Með mikla áverka og mjög kaldur þegar hann fannst Innlent Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Innlent Fleiri fréttir Kári Stefánsson í beinni, erfiður hraðbanki og Dönum ekki skemmt Óttuðust um ferðamenn sem sátu fastir í Markarfljóti Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Hraðbankaþjófur játar sök Framlengja gæsluvarðhald yfir leiðbeinandanum um fjórar vikur Supu hveljur á fundi með ráðherra á Egilsstöðum Grunaður hraðbankaþjófur nennti ekki með austur nóttina örlagaríku Með mikla áverka og mjög kaldur þegar hann fannst Móðirin áfram í haldi og húsleit á Írlandi Til skoðunar að flytja Sjálfstæðisflokkinn úr Valhöll Losun Íslands jókst á öllum sviðum og langt í land með skuldbindingar Bylting í heilbrigðisþjónustu og áróður Bandaríkjamanna Vilja halda leiðbeinandanum áfram bak við lás og slá Kynna drög að nýrri stefnu í heilbrigðismálum Ekki séð neitt þessu líkt á sínum fjörutíu ára ferli Innbrot og slagsmál í miðborginni Segir dóminn áfellisdóm yfir seinagangi lögreglu í kynferðisbrotamálum Málafjöldi tvöfaldast milli ára: „Hálfur milljarður farinn nú þegar“ Heilbrigðisráðuneytið færir sig um set Enginn vilji taka ábyrgð á því hvenær eigi að loka Reynisfjöru Minntust þess ekki að hafa brennt tösku fyrir Stefán Blackburn Sakar eftirlitsaðila um að framfylgja ekki leigubílalögum Játaði Hamraborgarmálið, grunaður í hraðbankamálinu og vitni í Gufunesmálinu Hraðbankinn fannst á Hólmsheiði „Starfsemi sem þarf auðvitað bara að stoppa" Ekkjan, fjársvikahrina og ferðamenn sem hunsa lokanir Lenti næstum framan á vörubíl við framúrakstur Nú má heita Snjókaldur en ekki Latína „Það er bara allt á floti hérna alls staðar“ Fjárhús varð öldugangi að bráð Sjá meira