Rammaáætlun inn á sporið aftur Gunnlaugur H. Jónsson skrifar 3. september 2015 07:00 Fyrir nokkru birtist í Fréttablaðinu grein sem nefnd var „Rammaáætlun út af sporinu“. Greinin byggði á þekkingu sem greinarhöfundur aflaði sér hjá samstarfsmönnum á Orkustofnun á árinu 1969 sem sumarstarfsmaður, sem sá um allar mælingar í jarðhitaborholum, og síðar sem fastur starfmaður á árunum 1973 til 1988. Meðal samstarfsmanna voru jarðeðlisfræðingarnir Guðmundur Pálmason og Sveinbjörn Björnsson og jarðefnafræðingurinn Stefán Arnórsson. Við birtingu greinarinnar bárust strax í tölvupósti þakkir frá prófessor í guðfræði og héraðsdómara. Var þá ljóst að greinin vakti ekki aðeins áhuga þeirra sem fást við orkumál. Boðskapur greinarinnar frá sjónarhóli hagfræði og stjórnunar var í stuttu máli þessi: Huga þarf að nýtingu jarðvarma á Reykjanesskaganum með mikilli fyrirhyggju, umfram önnur svæði á landinu. Á Reykjanesskaga búa um það bil tveir þriðju landsmanna. Þar eru stærstu hitaveitur landsins. Orkuþörf þessara hitaveitna vex um tugi MW á ári. Varmaorka jarðhitasvæðanna á Reykjanesskaga er því í efnahagslegu tilliti mun verðmætari en jarðhiti sem er fjarri miklu þéttbýli, svo sem á Þeistareykjum eða í Kerlingafjöllum. Við höfum ekki efni á því að nýta jarðhita á Reykjanesskaga til raforkuframleiðslu með 10 til 15% nýtingu á varmanum. Raforkuhluti Hellisheiðarvirkjunar og Reykjanesvirkjunar er allt of stór fyrir jarðhitasvæðin. Ef stefnt er að því að fullnýta raforkuhluta virkjananna mun það þýða að það þarf að virkja fleiri og fleiri holur og ganga mjög ört á varmaforða svæðanna. Vinnslan er ekki sjálfbær til lengri tíma litið. Það þarf að átta sig á þessum raunveruleika og skipuleggja minnkandi raforkuframleiðslu. Þá þarf að finna not á öðrum jarðhitasvæðum fyrir hluta af þeim búnaði sem ætlaður er til raforkuframleiðslu, þar á meðal alla kæliturnana. Innan tíu ára þarf hitaveituþátturinn að stýra vinnslunni en ekki raforkan. Það voru mikil mistök að reikna með stóriðju í Helguvík sem byggði á raforku frá jarðvarmavirkjunum á Reykjanesskaga. Þar sem raforkan er ekki fyrir hendi á Reykjanesi þarf að leggja öflugar raflínur eftir þéttbýlum Reykjanesskaganum gegnum Njarðvíkur og Keflavík. Ef þörf var á nýju stóriðjusvæði á Suðvesturlandi hefði Þorlákshöfn verið mun heppilegri.Athugasemdir við BitruvirkjunÁ sínum tíma var auglýst eftir athugasemdum við Bitruvirkjun. Höfundur sendi Skipulagsstofnun bréf fyrir átta árum, þann 6. nóvember 2007, sem innifól m.a. eftirfarandi athugasemdir sem enn eiga við. „4. Orkuvinnslan á Hengilssvæðinu er þegar orðin langt umfram náttúrlegt varmastreymi á svæðinu. Það er því gengið á varmaforðann. Þessu má líkja við olíuvinnslu. Orkan á svæðinu mun minnka jafnt og þétt og eftir tiltölulega fáa áratugi mun aflið minnka þannig að virkjanirnar ganga ekki á fullu afli. Fleiri virkjanir munu flýta fyrir því að orkan og aflið minnki. Verði áformaðar fjórar virkjanir allar byggðar á svæðinu í tiltölulega lítilli fjarlægð hver frá annarri, 10 km, munu áhrifasvæði þeirra (áhrif á gufu og jarðvatnsþrýsting) skarast og þær keppa hver við aðra um jarðhitavökvann. Það leiðir til þess að þrýstingurinn minnkar fyrr en ella. Eftir standa fjórar virkjanir með tilheyrandi umverfisspjöllum sem ekki geta framleitt raforku á fullum afköstum. Það þarf að leiða í lög að lágmarksfjarlægð milli jarðvarmavirkjana til raforkuvinnslu sé um 20 km til þess að tryggja að jarðvarminn, orka og afl, endist lengur. Ekki viljum við sitja uppi með tugi af jarðvarmavirkjanalíkum um allt eldvirka beltið frá Reykjanestá að Kelduhverfi eftir öld eða svo. (Djúpboranir gætu leyft fleiri virkjanir). 5. Með því að framleiða þetta mikla raforku nú þegar verður ekki hægt að nýta lághitann (undir 80°C) nema að (litlum) hluta í hefðbundna hitaveitu. Mestum hluta orkunnar, um 90%, er því kastað út í loftið með kæliturnum. Þetta er sóun á orku sem að öðrum kosti myndi nýtast höfuðborginni og raunar höfuðborgarsvæðinu öllu næstu aldirnar. 6. Meðan endurnýjanleg vatnsorka rennur ónýtt til sjávar er siðferðilega rangt að sóa jarðhita til raforkuframleiðslu í næsta nágrenni höfuðborgarsvæðisins með mikilli mengun og umhverfisáhrifum. Jarðhitann má geyma til betri tíma til nota í hitaveitu vaxandi höfuðborgar með raforkuframleiðslu sem búbót og með margfaldri nýtingu á orkunni (90%).“ Af átján virkjunarhugmyndum á Reykjanesskaganum fóru aðeins tvær í verndarflokk: Bitra og Grændalur.Skipulagskröfur til jarðvarmavirkjanaMjög mikilvægt er að við skipulag jarðvarmavirkjunar sé gerð skýr krafa sem takmarkar umhverfisáhrif virkjunarinnar. Hana má orða þannig. Öll mannvirki jarðvarmavirkjunar sem eru á yfirborði jarðar skulu vera innan hrings með radíus 1 km (flatarmálið rúmir þrír ferkílómetrar). Þar skal koma fyrir stöðvarhúsi og fjórum til sex borplönum. Frá borplönunum má með skáborun bora út fyrir þennan ramma, enda hafi borholurnar ekki áhrif á yfirborði jarðar út fyrir framangreindan hring. Eftir að virkjunin er tekin í notkun mun myndast þrýstilægð sem mun dýpka og þrýstingur lækka sem samsvarar því að vatnsborðið lækki um tugi eða hundruð metra. Inn í lægðina mun streyma jarðhitavökvi sem lækkar þrýsting í nágrenninu þannig að lægðin stækkar árum og áratugum saman. Má búast við því að hún nái 10 km út frá miðju fyrrgreinds hrings og nái þannig yfir rúmlega 300 ferkílómetra svæði sem má nefna helgunarsvæði. Sjálfbær vinnsla felst í því að taka ekki meira upp úr vinnslusvæðinu en sem nemur náttúrulegu varmaflæði inn í helgunarsvæðið úr iðrum jarðar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun Skoðun Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Sjá meira
Fyrir nokkru birtist í Fréttablaðinu grein sem nefnd var „Rammaáætlun út af sporinu“. Greinin byggði á þekkingu sem greinarhöfundur aflaði sér hjá samstarfsmönnum á Orkustofnun á árinu 1969 sem sumarstarfsmaður, sem sá um allar mælingar í jarðhitaborholum, og síðar sem fastur starfmaður á árunum 1973 til 1988. Meðal samstarfsmanna voru jarðeðlisfræðingarnir Guðmundur Pálmason og Sveinbjörn Björnsson og jarðefnafræðingurinn Stefán Arnórsson. Við birtingu greinarinnar bárust strax í tölvupósti þakkir frá prófessor í guðfræði og héraðsdómara. Var þá ljóst að greinin vakti ekki aðeins áhuga þeirra sem fást við orkumál. Boðskapur greinarinnar frá sjónarhóli hagfræði og stjórnunar var í stuttu máli þessi: Huga þarf að nýtingu jarðvarma á Reykjanesskaganum með mikilli fyrirhyggju, umfram önnur svæði á landinu. Á Reykjanesskaga búa um það bil tveir þriðju landsmanna. Þar eru stærstu hitaveitur landsins. Orkuþörf þessara hitaveitna vex um tugi MW á ári. Varmaorka jarðhitasvæðanna á Reykjanesskaga er því í efnahagslegu tilliti mun verðmætari en jarðhiti sem er fjarri miklu þéttbýli, svo sem á Þeistareykjum eða í Kerlingafjöllum. Við höfum ekki efni á því að nýta jarðhita á Reykjanesskaga til raforkuframleiðslu með 10 til 15% nýtingu á varmanum. Raforkuhluti Hellisheiðarvirkjunar og Reykjanesvirkjunar er allt of stór fyrir jarðhitasvæðin. Ef stefnt er að því að fullnýta raforkuhluta virkjananna mun það þýða að það þarf að virkja fleiri og fleiri holur og ganga mjög ört á varmaforða svæðanna. Vinnslan er ekki sjálfbær til lengri tíma litið. Það þarf að átta sig á þessum raunveruleika og skipuleggja minnkandi raforkuframleiðslu. Þá þarf að finna not á öðrum jarðhitasvæðum fyrir hluta af þeim búnaði sem ætlaður er til raforkuframleiðslu, þar á meðal alla kæliturnana. Innan tíu ára þarf hitaveituþátturinn að stýra vinnslunni en ekki raforkan. Það voru mikil mistök að reikna með stóriðju í Helguvík sem byggði á raforku frá jarðvarmavirkjunum á Reykjanesskaga. Þar sem raforkan er ekki fyrir hendi á Reykjanesi þarf að leggja öflugar raflínur eftir þéttbýlum Reykjanesskaganum gegnum Njarðvíkur og Keflavík. Ef þörf var á nýju stóriðjusvæði á Suðvesturlandi hefði Þorlákshöfn verið mun heppilegri.Athugasemdir við BitruvirkjunÁ sínum tíma var auglýst eftir athugasemdum við Bitruvirkjun. Höfundur sendi Skipulagsstofnun bréf fyrir átta árum, þann 6. nóvember 2007, sem innifól m.a. eftirfarandi athugasemdir sem enn eiga við. „4. Orkuvinnslan á Hengilssvæðinu er þegar orðin langt umfram náttúrlegt varmastreymi á svæðinu. Það er því gengið á varmaforðann. Þessu má líkja við olíuvinnslu. Orkan á svæðinu mun minnka jafnt og þétt og eftir tiltölulega fáa áratugi mun aflið minnka þannig að virkjanirnar ganga ekki á fullu afli. Fleiri virkjanir munu flýta fyrir því að orkan og aflið minnki. Verði áformaðar fjórar virkjanir allar byggðar á svæðinu í tiltölulega lítilli fjarlægð hver frá annarri, 10 km, munu áhrifasvæði þeirra (áhrif á gufu og jarðvatnsþrýsting) skarast og þær keppa hver við aðra um jarðhitavökvann. Það leiðir til þess að þrýstingurinn minnkar fyrr en ella. Eftir standa fjórar virkjanir með tilheyrandi umverfisspjöllum sem ekki geta framleitt raforku á fullum afköstum. Það þarf að leiða í lög að lágmarksfjarlægð milli jarðvarmavirkjana til raforkuvinnslu sé um 20 km til þess að tryggja að jarðvarminn, orka og afl, endist lengur. Ekki viljum við sitja uppi með tugi af jarðvarmavirkjanalíkum um allt eldvirka beltið frá Reykjanestá að Kelduhverfi eftir öld eða svo. (Djúpboranir gætu leyft fleiri virkjanir). 5. Með því að framleiða þetta mikla raforku nú þegar verður ekki hægt að nýta lághitann (undir 80°C) nema að (litlum) hluta í hefðbundna hitaveitu. Mestum hluta orkunnar, um 90%, er því kastað út í loftið með kæliturnum. Þetta er sóun á orku sem að öðrum kosti myndi nýtast höfuðborginni og raunar höfuðborgarsvæðinu öllu næstu aldirnar. 6. Meðan endurnýjanleg vatnsorka rennur ónýtt til sjávar er siðferðilega rangt að sóa jarðhita til raforkuframleiðslu í næsta nágrenni höfuðborgarsvæðisins með mikilli mengun og umhverfisáhrifum. Jarðhitann má geyma til betri tíma til nota í hitaveitu vaxandi höfuðborgar með raforkuframleiðslu sem búbót og með margfaldri nýtingu á orkunni (90%).“ Af átján virkjunarhugmyndum á Reykjanesskaganum fóru aðeins tvær í verndarflokk: Bitra og Grændalur.Skipulagskröfur til jarðvarmavirkjanaMjög mikilvægt er að við skipulag jarðvarmavirkjunar sé gerð skýr krafa sem takmarkar umhverfisáhrif virkjunarinnar. Hana má orða þannig. Öll mannvirki jarðvarmavirkjunar sem eru á yfirborði jarðar skulu vera innan hrings með radíus 1 km (flatarmálið rúmir þrír ferkílómetrar). Þar skal koma fyrir stöðvarhúsi og fjórum til sex borplönum. Frá borplönunum má með skáborun bora út fyrir þennan ramma, enda hafi borholurnar ekki áhrif á yfirborði jarðar út fyrir framangreindan hring. Eftir að virkjunin er tekin í notkun mun myndast þrýstilægð sem mun dýpka og þrýstingur lækka sem samsvarar því að vatnsborðið lækki um tugi eða hundruð metra. Inn í lægðina mun streyma jarðhitavökvi sem lækkar þrýsting í nágrenninu þannig að lægðin stækkar árum og áratugum saman. Má búast við því að hún nái 10 km út frá miðju fyrrgreinds hrings og nái þannig yfir rúmlega 300 ferkílómetra svæði sem má nefna helgunarsvæði. Sjálfbær vinnsla felst í því að taka ekki meira upp úr vinnslusvæðinu en sem nemur náttúrulegu varmaflæði inn í helgunarsvæðið úr iðrum jarðar.
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun