
Nokkurra orða breyting varð að stórum mistökum
„Ákvæði upplýsingalaga og ákvæði 18.–21. gr. laga nr. 77/2000, um persónuvernd og meðferð persónuupplýsinga, gilda ekki á meðan rannsóknarnefnd er að störfum. Sama gildir um ákvæði stjórnsýslulaga, nema sérstaklega sé til þeirra vísað í þessum lögum.“
Með þessu ákvæði eru upplýsingalög, greinar 18-21 í persónuverndarlögum og langflestar greinar stjórnsýslulaga ógildar á meðan rannsóknarnefndir eru að störfum. Þetta þýðir að með þingsályktun getur Alþingi tekið úr sambandi afar mikilvæg réttindi sem gerir borgurum og fjölmiðlum kleift að stunda aðhald gagnvart hinu opinbera og sækja rétt sinn.
Góðu og slæmu fréttirnar eru þær að hér var ekki um viljaverk að ræða. Góði hluti þeirra er að allir héldu áfram að veita upplýsingar í samræmi við anda upplýsingalaga og persónuverndarlaga og stjórnsýslan hélt áfram eins og ekkert hefði í skorist. Réttarkerfið er sett upp þannig að í stað þess að allir séu réttlausir er horfið til svokallaðra óskráðra meginreglna en það vekur samt upp lagalega óvissu. Slæmi hluti fréttanna er sá að mistökin komust í gegnum Alþingi og svo virðist vera að enginn hafi minnst á þau opinberlega áður en þau urðu að lögum.
Uppgötvaði ekki mistökin
Sagan byrjaði þegar forsætisnefnd Alþingis setti fram frumvarp um rannsóknarnefndir desember 2010 og þar hljóðaði þetta svo (þingskjal 426 á 139. löggjafarþingi):
„Ákvæði upplýsingalaga og ákvæði 18.–21. gr. laga nr. 77/2000, um persónuvernd og meðferð persónuupplýsinga, gilda ekki um störf rannsóknarnefndar. Sama gildir um ákvæði stjórnsýslulaga og laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, nema sérstaklega sé til þeirra vísað í þessum lögum.“ (Parturinn með lögum um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins var fjarlægður síðar í ferlinu.)
Þar var hugmyndin sú að afgreiðsla beiðna um upplýsingar frá rannsóknarnefndum gætu tafið rannsóknir og jafnvel skaðað rannsóknarhagsmuni. Í febrúarmánuði 2011 kemur allsherjarnefnd Alþingis fram með sitt álit ásamt breytingartillögum. Í umfjöllun um frumvarpið vill nefndin að aðilar mála sem rannsóknarnefndir hafa til skoðunar hafi rétt samkvæmt lögum að biðja um upplýsingarnar eftir að þær hafi lokið störfum.
Hins vegar leggur nefndin til eftirfarandi breytingartillögu (þingskjal 895 á 139. löggjafarþingi):
„Í stað orðanna „um störf rannsóknarnefndar“ í 1. málsl. 1. mgr. komi: á meðan rannsóknarnefnd er að störfum.“
Raunáhrif tillögunnar voru að í stað þess að takmarka rétt þeirra sem voru undir rannsókn eingöngu, var því breytt þannig að enginn hér á landi hefði þann rétt, og ekki eingöngu gagnvart rannsóknarnefndum. Ekki bætir úr skák að hið breytta frumvarp fór aftur til nefndarinnar og lagði hún til frekari breytingar á þessum sama hluta frumvarpsins án þess að hún hefði uppgötvað mistökin.
Í lagatúlkun er almenna reglan sú að lagatextinn er það sem gildir. Greinargerðir frumvarpa og nefndarálit eru eingöngu til skýringar sem þýðir að jafnvel þótt ætlan allsherjarnefndar hafi verið önnur, þá er raunin sú að um tíma voru engin upplýsingalög í gildi, heldur ekki nokkur ákvæði persónuverndarlaga og þar að auki voru langflestar greinar stjórnsýslulaga ógildar.
Stundum þarf bara ein mistök í einni línu til þess að skaða rétt okkar með afdrifaríkum hætti.
Skoðun

Gagnsæi og traust á raforkumarkaði
Einar S Einarsson skrifar

Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt?
Anna Berg Samúelsdóttir skrifar

Hvað er þetta MG?
Júlíana Magnúsdóttir skrifar

Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg
Gunnar Svanur Einarsson skrifar

Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni
Björn Ólafsson skrifar

Bylting, bóla, bölvun - bull?
Brynjólfur Þorvarðsson skrifar

Eru smáþjóðir stikkfríar?
Snæbjörn Guðmundsson skrifar

Ákall
Valdimar Júlíusson skrifar

Á að leyfa eða halda áfram að banna?
Sigurður G. Guðjónsson skrifar

Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun
Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar

Jafnlaunabarnið og baðvatnið
Helga Sigrún Harðardóttir skrifar

Þér er boðið með, kæri félagi
Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar

Púslið sem passar ekki
Ingibjörg Isaksen skrifar

Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael
Einar Ólafsson skrifar

Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka?
Davíð Már Sigurðsson skrifar

Hinn óseðjandi
Eiríkur Ólafsson skrifar

Þéttari byggð: Hver nýtur ábatans — og hver borgar brúsann?
Daði Freyr Ólafsson skrifar

Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum
Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar

Ef þið þurfið að segja upphátt að þið séuð ekki rasistar...
Nichole Leigh Mosty skrifar

Hugleiðingar og skoðanaskipti um rasisma og útlendingahatur
Ole Anton Bieltvedt skrifar

56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa
Ásdís Kristjánsdóttir skrifar

NordAN: Vegið að norrænni forvarnarstefnu
Siv Friðleifsdóttir skrifar

Af hverju byggjum við innan gróinna hverfa?
Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar

Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun
Hrönn Stefánsdóttir skrifar

Er stríðsglæpamaður í rútunni?
Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir skrifar

Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland
Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar

Til hamingju með sjómannadaginn
Sigurjón Þórðarson skrifar

Er ekki tími til kominn að tengja?
Kristín María Birgisdóttir skrifar

Barnasáttmáli fyrir öll börn
Guðný Björk Eydal,Paola Cardenas skrifar

Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka
Erna Bjarnadóttir skrifar