Síðasta bréfið er svo dýrmætt

Heima hjá Eddu Hermannsdóttur angar allt af nýbökuðum smákökum þegar við Stefán ljósmyndari ryðjumst þar inn. Systir hennar Sigrún er mætt og skömmu seinna birtist Eva Laufey Kjaran sem kemur brunandi ofan af Skaga. Þær hafa fallist á að segja mér frá kynnunum af föður sínum sem þær kalla Hemma, eins og fleiri, og þeirri reynslu að missa hann sviplega á liðnu sumri, einmitt þegar samskiptin við hann voru að verða eðlileg. En fyrst þarf ljósmyndarinn að smella af þeim myndum meðan dagsskímu nýtur við, þær fíflast á meðan og gera að gamni sínu en ég fylgist með og maula gómsætar smákökur.

Þegar systurnar setjast til að spjalla hef ég orð á hvað sambandið milli þeirra virðist gott.

„Já, furðu gott,“ segir Edda glaðlega.

Þið ólust ekki upp saman, eða hvað?

Eva Laufey: „Nei, við erum öll hálfsystkini, börnin hans Hemma, sex talsins, einn sonur bættist við á lokasprettinum, fullvaxinn.“

Sigrún: „Við ölumst upp við að fjölgi í systkinahópnum með árunum og erum bara opin fyrir því.“

Edda: „Já, reynum að taka þeim öllum fagnandi. Spyrjum bara: Ert þú einn af oss? Keyrum dálítið á húmornum, eins og þú heyrir.“

Sigrún er elst systkinanna, fædd 1971, næstur er Þórður Norðfjörð, kallaður Doddi, fæddur 1973, og þá Hendrik, fæddur 1975. Björg er fædd 1983 og Edda 1986, hún ólst upp á Akureyri en yngst er Eva Laufey Kjaran, fædd 1989 og uppalin á Reyðarfirði.

Sigrún starfar sem fulltrúi Páls Magnússonar útvarpsstjóra og er lesari í þættinum Orð af orði á Rás 1. Eddu muna margir eftir sem kynni í þáttunum Gettu betur á RÚV. Nú kennir hún leikfimi klukkan sex á hverjum morgni og stýrir sjónvarpi Viðskiptablaðsins.

Eva Laufey er líka að verða þekkt á skjánum því hún er með matreiðsluþætti á Stöð 3. Auk þess lærir hún viðskiptafræði við Háskóla Íslands og er að gefa út matreiðslubók um næstu helgi, Matargleði Evu. Kringum þá helgi kemur líka út bók um Hemma, föður þeirra, rituð af Orra Páli Ormarssyni blaðamanni. Hún heitir Hemmi Gunn – sonur þjóðar.

„Það er skemmtileg tilviljun að bækurnar þeirra skuli koma út á sama tíma,“ segir Edda.

„Já, við vorum búin að plana heilmikið bókastríð,“ segir Eva Laufey brosandi.

Hæ, ég er systir þín

Systurnar vissu frá byrjun hver blóðfaðir þeirra væri. Þær fóru að hafa samband sín á milli á unglingsaldri, sitt á hvað, eftir því sem þær fréttu hver af annarri. Líka við Hemma, hver í sínu lagi.

„Hemmi vissi ekkert hver ég var þegar ég heilsaði honum fyrst. Ég kynnti mig bara sem dóttur hans,“ rifjar Edda upp og heldur áfram. „Þegar ég var að byrja í menntaskóla rakst ég á Sigrúnu við jarðarför. Svo sendi ég tölvupóst til Bjargar og Evu: „Hæ, ég er systir þín.“ Við vorum í tölvusamskiptum í smátíma.“

Viss tímamót urðu þegar Hemmi bauð Eddu suður rétt fyrir jólin 2005 og hitti flest börnin sín á veitingastaðnum Skólabrú sem Hendrik rak þá, nema Eva Laufey komst ekki frá Reyðarfirði.

Sigrún: „Tímamótin fólust í því að þarna vorum við mörg saman komin í fyrsta skipti. Ljósmyndari birtist og smellti af og okkur fannst ekkert óeðlilegt við að Hemmi vildi eiga myndir frá þessu kvöldi. Það skyggði hins vegar aðeins á þegar myndir af okkur birtust á forsíðu Séð og heyrt. Okkur krökkunum hafði fundist stundin vera prívat og kannski svolítið viðkvæm en Hemma fannst ekki tiltökumál að deila öllu sínu með þjóðinni. Þarna vorum við ósammála, enda flest okkar óvön sviðsljósinu.“

Edda: „Okkur leið öllum frekar illa með þetta og þá kom pínu bakslag í samband okkar við Hemma. Aðventufundir urðu samt árvissir engu að síður.“

Sigrún: „Hann ætlaði sér ekkert illt með þessu en hafði ekki alveg hugsað málið til enda. Á bak við okkur öll standa aðrar fjölskyldur sem voru kannski passlega hrifnar og hugsuðu: Bíddu, hann hefur nú ekki verið partur af lífi þeirra hingað til.“

Edda: „Nei, það tók smátíma að melta þetta. Hemmi áttaði sig á að þarna hafði hann hlaupið á sig. Hann var bara stoltur af börnunum sínum og vildi láta þjóðina vita að hann væri búinn að finna þau. Hann lifði svo mikið gegnum þjóðina.“

Syrgja góðan vin

Samfundunum fór fjölgandi og síðustu eitt, tvö árin voru þeir orðnir mjög reglulegir, að sögn dætranna. Þá hringdi Hemmi meira í þær, var líka að vinna í sjálfum sér og ætlaði að fara að gefa út bók.

Sigrún: „Þessi bók rúllaði ýmsum boltum af stað, bæði í sambandi við okkur og uppgjörsmál hjá honum sjálfum.“

Edda: „Við hugsum hlýtt til þess að hafa náð þessum hittingum áður en hann fór frá okkur. Það var stutt á milli þeirra síðustu. Hann sendi út póst með þessum orðum: „Stelpur mínar, mig langar svo að hitta ykkur aftur áður en ég fer, þessir hittingar gefa mér svo mikið.“ Þetta var ekki venjulegt. Yfirleitt stóð bara: „Eigum við að hittast þriðjudaginn ...?“ Við áttum yndislega stund saman nokkrum dögum áður en hann fór til Taílands. Það er líka dýrmætt að eiga þetta síðasta bréf sem hann skrifaði.“

Hvernig fréttuð þið lát hans?

Eva Laufey: „Henson, Halldór Einarsson, besti vinur hans, hringdi í tengdamömmu mína, því tengdapabbi spilaði með Hemma í landsliðinu áður fyrr. Guðjón, félagi Hemma sem var með honum úti, hlýtur að hafa hringt í Henson. Ég held það hafi bara liðið um klukkutími þar til fjölmiðlar voru farnir að hringja. Þetta gerðist allt svo hratt. Vefmiðlar voru strax farnir að loga.“

Edda: „Björg systir okkar var að koma heim þennan dag frá Ameríku og við flýttum okkur að ná sambandi við hana áður en hún frétti látið gegnum fjölmiðla. Þetta varð strax mjög yfirþyrmandi. Líka að vera að syrgja mann sem við vorum í raun nýbyrjaðar að kynnast. Allir voru að votta okkur samúð sína. Það var bæði fallegt og erfitt.“

Sigrún: „Já, þetta voru skrítnar og blendnar tilfinningar. Maður var einhvern veginn í og með að syrgja eitthvað sem hefði getað orðið og hugsaði, af hverju var það ekki orðið fyrir löngu? Hugsanirnar leituðu bæði til fortíðar og framtíðar útfrá núinu.“

Edda: „Auðvitað vorum við fyrst og fremst að syrgja góðan vin, því hann var okkur dýrmætur. Við fundum að hann vildi mikið fyrir okkur gera síðustu árin, kannski til að bæta upp hvað samskiptin voru lítil lengi. Hemma fannst aldrei neitt ganga nógu hratt hjá okkur, vildi redda öllu sem hann gæti til að óskir okkar fengju framgang. Þó við leituðum ekki mikið eftir því var notalegt að vita af því.“

Vanur að hafa fókusinn á sér

Hemmi andaðist úti í Taílandi 4. júní síðastliðinn, útförin fór fram 27. júní frá Hallgrímskirkju.

Edda: „Þetta var dálítið sérstakt ferli að vera allt í einu að fara að jarða hann, allar saman.“

Eva Laufey: „Við vorum mjög ánægðar með útförina, allir vildu leggja sitt af mörkum og minningarþátturinn um kvöldið sem Egill Eðvalds stjórnaði var vandaður.“

Sigrún: „Það varð til gott samvinnuteymi kringum þessa jarðarför. Við fengum ómetanlega hjálp frá Völsurunum og vinum Hemma úr bransanum, frá séra Pálma Matthíassyni og Agli Eðvarðssyni.“

Edda: „Þetta voru mennirnir sem þekktu hann best og gátu sagt okkur allt. En þegar á átti að herða vildum við systur vera í forsvari, við erum börnin hans og fannst það eðlilegt. Þetta var það síðasta sem við gátum gert fyrir hann og við vildum gera það vel.“

Mæðrum ykkar og fósturfeðrum hefur fundist það eðlilegt líka?

Edda: „Já, þau studdu við bakið á okkur. Eins og móðir mín sagði: „Við mæðurnar komum ykkur víst í þessa stöðu.““ Eva Laufey: „Það var margt sem við lærðum eftir lát Hemma og við að lesa handritið að bókinni komumst við að mörgu sem við vissum ekki áður.“

Horfðuð þið á þættina um hann í fyrra í sjónvarpinu?

Eva Laufey: „Já, hann var rosalega ánægður með þá.“

Edda: „Hann var náttúrlega fyrir athyglina og við gerðum oft grín að því þegar við hittum hann. Hann tók því vel og kunni að hlæja að því sem mér skilst að hafi verið vináttumerki því það voru víst ekki allir sem máttu gera grín að honum. Hann gat verið viðkvæmur fyrir því.“

Sigrún: „Þarna var maður á sjötugsaldri sem hafði bara um sig að hugsa og hvað væri næst á dagskrá. Hann var svo vanur að hafa fókusinn á sér. En hann var ofsalega klár í viðtalstækninni og beitti henni þegar við hittumst, þegar hann var búinn að yfirheyra okkur öll fór hann að segja frá því sem væri helst að frétta af honum.“

Edda: „Við kannski fundum þessa sátt þegar við áttuðum okkur á því að við gætum ekki ætlast til meira af honum og fórum taka honum eins og hann var.“

Sigrún: „Við sem erum mæður í dag vitum að við lærum foreldrahlutverkið með hverju árinu, tæklum það í mörgum skrefum og því ekki óeðlilegt þó hann hafi verið óöruggur með hvernig hann ætti að tækla okkur systkinin. Við vorum orðin hálffullorðin og hann var að þreifa sig áfram í því að koma inn í okkar líf. Og bæði við og hann áttum fullt í fangi með að staðsetja okkur í „fjölskylduhringnum“.“

Edda: „Já, það tók nokkur ár að fínpússa þessi samskipti og við vorum akkúrat að ná jafnvægi þegar hann deyr.“

Höfðu aldrei komið í íbúðina

Svo var eftir að ganga frá íbúðinni hans Hemma og öllu sem honum tilheyrði.

Edda: „Við höfðum aldrei komið inn í íbúðina hans í Árbænum. Þar birtist okkur skýrt sá einmanaleiki sem hann hafði búið við í einkalífi. Það var ekki alltaf að marka þessa glöðu og hressu framkomu. Hún var bara frontur. Þetta er eitthvað sem hægt er að læra af.“

Sigrún: „Já við fundum hversu einn hann var í tilverunni og hleypti í raun fáum að sér. Það kemur líka fram í bókinni að hann hafi haft trú á að hann mundi kynnast konu og festa ráð sitt einhvern tíma. Sem varð nú ekki.“

Edda: „Konurnar voru honum erfiðar. Það kemur út eins og hann hafi hrasað um þær og örlögin leikið á hann. Maður þarf að geta hlegið að því eins og ýmsu öðru.“

Var huggulegt heima hjá honum?

Eva Laufey: „Þetta var örugglega ekki hans fasti punktur. Ég held að hans „heima“ hafi verið vestur í Dýrafirði. Þangað fór hann í frí og þar leið honum best, hjá fóstru sinni.“

Edda: „Já, og á Humarhúsinu með Völsurunum. Þeir hittast alltaf á virkum dögum, Grjónapungarnir, og borða saman í hádeginu. Þeir voru í meistaraflokki, rétt undir tvítugu, þegar þeir byrjuðu. Svo hefur hópurinn breyst en strákarnir segja að Hemmi hafi alltaf mætt. Kannski var það festan í lífi hans að hitta alltaf þessa vini sína.“

Eruð þið búnar að lesa bókina?

Edda: „Já, hún er ofboðslega góð. Það er allur skalinn í henni. Hemmi var mikið að vinna í henni í Taílandi í síðustu ferðinni.“

Sigrún: „Hann kaus að lesa allt á pappír þannig að hann var með handrit með sér og var að krassa í það. Ég hugsa að 80% af bókinni hafi verið tilbúin þegar hann lést.“

Eva Laufey: „Við vorum ekki búin að sjá handritið þá og ég held að það hafi ekki staðið til að við fengjum eitthvað að segja frá okkar hlið. Sú hugmynd kviknaði síðar. En við skrifum öll okkar sögu í bókina. Orri Páll skilar þessu mjög vel frá sér.“

Hittast reglulega

Edda: „Við systur höfum færst mikið saman eftir andlát Hemma, hittumst nú á Jómfrúnni helst í hverjum mánuði því hún var hans staður. Byrjuðum á að fá okkur sama rétt og Hemmi fékk sér alltaf, buff tartar, en hættum því fljótt. Hrátt kjöt og hrátt egg er ekkert fyrir okkur.“

Eva Laufey: „Hann var samt alger sælkeri eins og við. Vildi til dæmis tryggja að það væru góðar kökur í bókinni minni. Hvað sem við vorum að gera var hann alltaf með einhver ráð um hvernig best væri að haga hlutum.“

Sigrún: „Hann var með fallegt hjartalag og vildi öllum vel, líka okkur, og gat gefið ráð út í eitt, hvort sem það var í fjölmiðlabransa eða bókaútgáfu. Svo var annað mál hvort hann gat farið eftir þeim sjálfur.

Maður hafði á tilfinningunni að hann væri eins og vörðurnar sem vísa veginn en fara hann ekki sjálfar. Hann skilur þær eftir og þær búa með okkur. Hann skilur líka eftir alls konar góðar vörður í hjörtum þjóðarinnar.“

Edda: „Við getum verið þakklátar honum fyrir að hafa fært okkur saman, öll þessi systkini. Það er ríkidæmi.“

Úr bókinni Hemmi Gunn – sonur þjóðar

Doddi er töluvert líkari mér í útliti en Hendrik sem líkist mjög sínu móðurfólki. Hvorki Sigrún né Björg eru sérstaklega líkar mér í útliti, þær líkjast meira mæðrum sínum, Björg er þó svolítið blönduð, en það er sterkur svipur í bæði Eddu og Evu Laufeyju.

Yngri dæturnar tvær virðast líka hafa fengið orkuna sem einkenndi mig á yngri árum, þær eru hvergi feimnar við að reyna nýja hluti. Báðar hafa þær brennandi áhuga á fjölmiðlum og það á við um Sigrúnu líka. Björg er á hinn bóginn hlédrægari, eins og snýtt út úr nösinni á Hermanni. Hún hefur sætt sig við Hemma en myndi aldrei taka sér ættarnafnið Gunn!

Samskipti barna minna voru eðli málsins samkvæmt ekki mikil meðan þau voru að vaxa úr grasi enda ólust þau upp hvert á sínum staðnum. Þessi samskipti hafa aukist heilmikið á síðustu árum og þau eru farin að hittast reglulega, sérstaklega dæturnar. Undanfarin fimm til sex ár hef ég hitt þær allar saman að minnsta kosti einu sinni á ári sem er afskaplega dýrmætt. Þetta eru ef til vill ekki mikil samskipti en þau eru góð og fara batnandi. Það er aðalatriðið, við erum alltaf að kynnast betur og betur. Ég er ofboðslega stoltur af börnunum mínum og ann þeim. Ég finn ekki annað en það sé gagnkvæmt. 

Ég hef ekki alið neitt af mínum börnum upp, nema Björgu Sigríði að litlu leyti. Sum þeirra kalla mig pabba, önnur Hemma. Ég geri enga athugasemd við það enda eiga þau flest aðra pabba sem tekið hafa meiri þátt í uppeldi þeirra en ég. Börnunum er og verður hins vegar alltaf velkomið að leita til mín með hvaðeina sem á þeim brennur og ég mun reyna mitt besta til að hvetja þau og liðsinna. Ég lít fyrst og fremst á mig sem vin þeirra og mun leggja mig fram um það áfram að dýpka þá vináttu. Ég vil gera þau að mínum bestu vinum.