Dettifossmálið

Fréttaskýring - Helgi Seljan



Hver er "ónefndi vitorðsmaðurinn"? - Höfuðpaurar Dettifossmálsins víðsfjarri þegar málið fór í dóm.

Laust fyrir ellefu í gærmorgun stigu fjórir af fimm sakborningum í einu umfangsmesta fíkniefnamáli seinni ára í dómsal 101 í héraðsdómi Reykjavíkur. Öllum fjórum, auk eins manns sem ekki mætti, er gefið að sök að hafa komið með einum eða öðrum hætti að innflutningi á tæpum átta kílóum af amfetamíni og 2000 skömmtum af LSD, eða sýru eins og efnið er kallað alla jafna.

Þrír karlmenn á þrítugs- og fertugsaldri, einn karlmaður á fimmtugsaldri og kona á þrítugsaldri sæta nú ákæru vegna stórfelldra fíkniefnabrota. En er þar með öll sagan sögð?

Karlmennirnir tveir, sem samkvæmt ákæru eru sagðir bera mesta sök í málinu eru  ýmist sagðir hafa skipulagt, keypt og sent, eða tekið við amfetamíninu sem falið var í loftpressu, frá Hamburg í Þýskalandi 14. júlí. Efnið hafði verið keypt í Amsterdam í Hollandi, því ekið til Osnabruck í Þýskalandi og þaðan sem leið lá til Hamborgar í Þýskalandi. Efnið var síðan sent í loftpressunni til Íslands á nafni fyrirtækisins Bindis ehf. Framkvæmdastjóri þess fyrirtækis mun að sögn hafa samþykkt að taka við loftpressunni en guggnað þegar loftpressan hafði verið send af stað. Lögregla fann síðan efnin í loftpressunni tveimur dögum eftir komu til Íslands með Dettifossi, í vörugeymslu Eimskipa. Í þessum lið málsins eru auk þremenninganna ákærð; framkvæmsastjóri Bindis ehf, sem ekki var viðstaddur þingfesitngu málsins í dag, og unga konan sem var í sambandi við sjötta sakborninginn í málinu, sem nú er látinn. Stúlkunni er gefið að sök að hafa aðstoðað kærasta sinn heitinn og einn þremenninganna við að koma efnunum í loftpressuna ytra, og að hafa reynt að nálgast loftpressuna í vöruafgreiðslu hér á landi.

Stúlkan neitaði sök í gær; kvaðst ekki hafa tekið þátt í undirbúningi innflutningsins né heldur vildi hún kannast við að hafa gert tilraun til að nálgast efnin eða loftpressuna eftir að hún kom hingað til lands. Tvímenningarnir neituðu ýmist eða játuðu. Þannig neitaði einn þeirra, þeim er gefið er að sök að hafa skipulagt kaupin og komið þeim á frá Hollandi í samráði við þann sem nú er látinn, alfarið sök í málinu, líkt og hann hefur gert frá því hann var handtekinn. Hinn maðurinn, sem gefið er að sök að hafa keypt efnin ytra og flutt til Þýskalands og sent hingað heim, játaði hins vegar að stærstum hluta sinn þátt. Framkvæmdastjóri fyrirtækisins Bindis mun væntanlega svara til saka fyrir sinn hluta við aðalmeðferð málsins í lok maí.

Annar hluti ákærunnar snýst um innflutning á 2000 skömmtum af LSD sem einn sakborninganna fékk sent frá þeim sem játað hefur aðild að amfetamínsmyglinu. Skammtana sendi maðurinn með pósti frá Hollandi en þegar sá var handtekinn í Hollandi var hann ennfremur með 4000 skammta af sýru í farangri sínum sem sendir var hingað til lands vegna framsals ákærða. Sá sem sendi efnin játaði í dag, en lét það jafnframt fylgja að hann hefði þannig séð ekki keypt efnin ytra, einungis borgað þau að hluta og fengið afganginn á krít, eins og lánsviðskipti í fíkniefnaheiminum er jafnan kölluð. Hann sagði jafnframt að einungis hefði staðið til að flytja inn 300 skammta af efninu, sakborningurinn sem fékk efnin send til sín staðfesti það raunar líka. Efnin fann tollgæsla í Vestmannaeyjum og hafði tekið úr pakkanum þegar sakborningur huggðist vitja þeirra á pósthúsinu í Eyjum.

 

Málið sem nú var tekið fyrir er annar hluti svokallaðs Dettifossmáls, sem upp komst síðasta haust og vakti mikla athygli. Fjórir menn hafa síðan setið í gæsluvarðhaldi vegna þess, en sá fimmti lést í varðhaldinu. Fyrri hluti málsins var nýverið tekinn fyrir í héraðsdómi Reykjavíkur og var einn þeirra sem í dag svaraði fyrir kæru gegn sér, og sótti meðal annars LSD-ið á pósthús í Vestmannaeyjum, aðili að því máli auk tveggja skipverja á Dettifossi og manns sem grunaður var um að flytja fjármagn erlendis og leggja á ráð um flutning þeirra frá Danmörku. Þar var um að ræða amfetamín, sem flutt var í tveimur sendingum til landsins, frá Hollandi og Danmörku. Í bæði skiptin var Dettifoss notaður til flutningsins, með aðstoð skipverjanna.

Ef af líkum lætur munu þungir dómar bíða sakborninga í málunum tveimur. Alls er um að ræða átta sakborninga, sem ýmist sæta ákæru í fyrri, seinni eða báðum hlutum ákærunnar. Refsirammi slíkra brota er allt að tólf ár og geta því að minnsta kosti fjórir sakborninganna, sem játað hafa sinn hluta, átt von á um eða yfir sex ára fangelsisdómum. Allir eru mennirnir tiltölulega ungir að árum og flestir þeirra eiga sér sögu af neyslu fíkniefna.

Fæstir þeirra sem sæta kæru í málinu virðast við fyrstu sýn hafa haft fjármuni á lausu til fíkniefnaviðskipta í þeim mæli sem ákært er fyrir. Þannig er sá sakborninganna sem sætir þyngstum sökum í báðum málum fyrrum starfsmaður á bónstöð og hinir ýmist atvinnulausir eða sjómenn í lausamennsku. Ef götuvirði efnanna hér á landi er lagt saman í báðum málum má telja fullvíst að það hlaupi á tugum milljóna og því vandséð hvernig þeir sem sæta sök hafi getað fjármagnað slík ósköp, þó fastlega megi gera ráð fyrir að kaupverð efnanna ytra hafi verið mun lægra.

DV birti fyrir nokkrum mánuðum lögregluskýrslur úr Dettifossmálinu þar sem símhleranir og rannsóknargögn málsins voru birt í heild sinni. Af lestri þeirra gagna, sem og annarra gagna málsins, má ljóst telja að hinir raunverulegu höfuðpaurar Dettifossmálsins gangi enn lausir. Þannig er í lögregluskýrslum margsinnis nefndur til sögunnar meintur eigandi hluta efnanna, nafnlaus hundaeigandi í Hafnarfirði auk þess sem í ákærum kemur margsinnis fram að þessi eða hinn sakborningurinn hafi í félagi við ónefndan vitorðsmann staðið að skipulagningu eða innflutningi efnanna. Með öðrum orðum má fullvíst telja að raunverulegur höfuðpaur í málinu hafi verið víðsfjarri þegar ákæruvald hóaði sakborningum saman vegna ákærunnar í gærmorgun.

Af samtölum við lögreglumenn má enda ráða að þetta sé stærsti vandinn sem lögregla tekst á við þegar fíkniefnamál eru rannsökuð. Höfuðpaurar, eða öllu heldur þeir sem fjármagna kaup efnanna, eru sjaldnast þeir sem svara til saka fyrir innflutning eða áætlaða sölu þegar fíkniefnamál koma upp. Í Dettifossmálinu er þetta ef til vill skýrara enn í svipuðum málum, enda þess beinlínis getið í ákæruskjali sem útbýtt var til fjölmiðla að lokinni þingfestingu.

Ennfremur er athyglisvert að skoða í þessu samhengi refsingar yfir fólki sem gerist brotlegt við 173. grein almennra hengingarlaga, stórfellt fíkniefnabrot.

Refsirammi slíkra brota var hækkaður úr tíu árum í tólf ár árið 2001 og í kjölfarið hækkuðu refsingar í slíkum málum talsvert frá því sem verið hafði og föngum sem brotið hafa ávana- og fíkniefnalöggjöfina fjölgað í sama hlutfalli.

Samkvæmt tölum frá Fangelsismálastofnun hefur föngum sem afplána vegna fíkniefnabrota fjölgað jafnt og þétt á Íslandi undafarin ár og sú tala tvöfaldast milli áranna 1999 og 2004 og hlutfall fanga með slíka dóma hækkað úr rúmum 20% í tæp 30% á sama tíma.

 Ennfremur hefur það vakið athygli að allar erlendra konur sem nú dvelja í kvennafangelsinu í Kópavogi er þar vegna þátttöku í fíkniefnainnflutningi. Allar þessar konur eru taldar vera burðardýr.

Er því nema von þó spurt sé hvort refsingar í fíkniefnamálum skili sér sem skyldi.