Gott samfélag tryggir gott geðheilbrigði Bjarni Halldór Janusson skrifar 4. desember 2020 13:31 Fyrr á þessu ári var samþykkt að fella sálfræðiþjónustu undir greiðsluþátttökukerfi Sjúkratrygginga Íslands. Frumvarpið var samþykkt samhljóða á síðasta þingi og mikil eining virtist ríkja um málið, en þó er ekki gert ráð fyrir því í fjárlögum næsta árs. Málið hefur einkum vakið athygli nú vegna þeirra aðstæða sem ríkja, en bent hefur verið á nauðsyn slíkrar þjónustu til að koma til móts við þann vanda sem margir glíma við vegna veirufaraldursins sem gengur yfir. Oft var þörf en nú er nauðsyn Í síðasta pistli var aðeins snert á þeim félagslegu afleiðingum sem veirufaraldurinn hefur haft í för með sér. Margir segjast glíma við kvíða og depurð vegna ástandsins, sem niðursveiflan í hagkerfinu stigmagnar enn frekar. Fregnir af smitum og dauðsföllum hafa vitanlega mikil áhrif á sálarlíf þjóðarinnar, einkum fyrir þá sem syrgja ástvini og eiga um sárt að binda vegna fráfalls ástvina. Þar að auki eru félagslegar afleiðingar kreppu vel þekktar og ekki óalgengt að sjálfsvígum fjölgi á tímum sem þessum. Félagsleg einangrun fólks gerir skammdegisþunglyndið enn verra og því óhætt að segja að margir hefðu gagn af geðheilbrigðisaðstoð á viðráðanlegu verði. Sjálfsvígstíðni á Íslandi er með því hærra sem þekkist í heiminum, sér í lagi meðal ungs fólks og ekki síst meðal ungra karlmanna. Á Íslandi falla um og yfir 40 einstaklingar fyrir eigin hendi á hverju ári, eða 11-13 manns fyrir hverja hundrað þúsund íbúa landsins. Þá segja um 10% ungmenna á Íslandi að þau hafi einhvern tímann gert tilraun til sjálfsvígs. Þessi lýsing miðast raunar við þau gögn sem lágu fyrir áður en veirufaraldurinn hóf að valda ómetanlegum skaða í samfélaginu. Því er líklegt að þörfin hafi sjaldan verið meiri en einmitt núna. Mikilvægt er að bjóða öllum sjúklingum viðeigandi aðstoð vegna sálrænna veikinda sinna. Fyrst og fremst til að fyrirbyggja hið allra versta og draga úr sjálfsvígstíðni, en einnig til að tryggja aukin lífsgæði þeirra sem glíma við sálræn veikindi. Til að bregðast við sársaukafullum áföllum lífsins og hverfulleika tilverunnar er mikilvægt að sérhver einstaklingur geti leitað sér viðeigandi aðstoðar til að koma í veg fyrir að vanlíðan og depurð verði að alvarlegu þunglyndi, að áhyggjur verði að óhóflegum kvíða, og svo framvegis. Hérlendis mælist um fimmti hver kvenmaður á aldrinum 18-25 ára með þunglyndiseinkenni og sjálfsvíg er algengasta dánarorsök karlmanna í þeim aldurshópi. Svo virðist sem fjöldi fólks neiti sér um sálfræðiþjónustu af fjárhagsástæðum, en um 33% fólks telur sig ekki eiga efni á geðheilbrigðisþjónustu. Þetta virðist sérstaklega eiga við um yngri aldurshópa. Oftast þarf einstaklingur með kvíða og þunglyndi að gera ráð fyrir að minnsta kosti 10-15 meðferðartímum hjá sálfræðingi. Algengast þykir að greiða hátt í 15.000 krónur fyrir hvern meðferðartíma og samkvæmt því yrðu bein útgjöld vegna slíkrar meðferðar um 150.000 – 225.000 krónur. Fyrsta skref yfirvalda væri því að tryggja fullnægjandi aðgengi að sálfræðiþjónustu eða annars konar sérfræðiþjónustu sem getur fyrirbyggt það að tímabundin sálarangist verði að alvarlegum geðsjúkdóm. Mikilvægt er þó að hafa í huga ólíka orsakaþætti sem liggja að baki sálrænna veikinda, enda um fjölþættan vanda að ræða, þar sem veikindi af andlegum toga eru oftar en ekki flókin samsetning ólíkra kvilla og mjög mismunandi milli einstaklinga. Raunar væri réttast af okkur að horfa til sálrænna veikinda með sambærilegum hætti og við horfum til flókinna líffræðilegra sjúkdóma. Enga töfralausn er þar að finna og því þarf að veita sérhæfða þjónustu sem tekur mið af ólíkum aðstæðum og erfðaþáttum hverju sinni. Gott samfélag tryggir gott geðheilbrigði Á síðustu misserum hefur átt sér stað tímabær og þörf vitundarvakning í samfélaginu um geðheilbrigðismál. Frekari stuðningur yfirvalda og samfélagsins alls hlýtur að vera rökrétt framhald í þessum málaflokki. Mikilvægt er að almenningur hafi aðgang að eins fullnægjandi þjónustu og unnt er að veita hverju sinni og í því skyni verður að nýta kosti allra úrræða. Sagt er að besti mælikvarðinn á ágæti samfélags sé hvernig það hlúir að hinum bágstöddu. Gott samfélag sér til þess að hjálparþurfi einstaklingar komi ekki að lokuðum dyrum og neyðist til að bera harm sinn í hljóði. Gott samfélag tryggir gott geðheilbrigði. Höfundur er stjórnmálaheimspekingur. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Rómur Geðheilbrigði Tryggingar Heilbrigðismál Bjarni Halldór Janusson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Sjá meira
Fyrr á þessu ári var samþykkt að fella sálfræðiþjónustu undir greiðsluþátttökukerfi Sjúkratrygginga Íslands. Frumvarpið var samþykkt samhljóða á síðasta þingi og mikil eining virtist ríkja um málið, en þó er ekki gert ráð fyrir því í fjárlögum næsta árs. Málið hefur einkum vakið athygli nú vegna þeirra aðstæða sem ríkja, en bent hefur verið á nauðsyn slíkrar þjónustu til að koma til móts við þann vanda sem margir glíma við vegna veirufaraldursins sem gengur yfir. Oft var þörf en nú er nauðsyn Í síðasta pistli var aðeins snert á þeim félagslegu afleiðingum sem veirufaraldurinn hefur haft í för með sér. Margir segjast glíma við kvíða og depurð vegna ástandsins, sem niðursveiflan í hagkerfinu stigmagnar enn frekar. Fregnir af smitum og dauðsföllum hafa vitanlega mikil áhrif á sálarlíf þjóðarinnar, einkum fyrir þá sem syrgja ástvini og eiga um sárt að binda vegna fráfalls ástvina. Þar að auki eru félagslegar afleiðingar kreppu vel þekktar og ekki óalgengt að sjálfsvígum fjölgi á tímum sem þessum. Félagsleg einangrun fólks gerir skammdegisþunglyndið enn verra og því óhætt að segja að margir hefðu gagn af geðheilbrigðisaðstoð á viðráðanlegu verði. Sjálfsvígstíðni á Íslandi er með því hærra sem þekkist í heiminum, sér í lagi meðal ungs fólks og ekki síst meðal ungra karlmanna. Á Íslandi falla um og yfir 40 einstaklingar fyrir eigin hendi á hverju ári, eða 11-13 manns fyrir hverja hundrað þúsund íbúa landsins. Þá segja um 10% ungmenna á Íslandi að þau hafi einhvern tímann gert tilraun til sjálfsvígs. Þessi lýsing miðast raunar við þau gögn sem lágu fyrir áður en veirufaraldurinn hóf að valda ómetanlegum skaða í samfélaginu. Því er líklegt að þörfin hafi sjaldan verið meiri en einmitt núna. Mikilvægt er að bjóða öllum sjúklingum viðeigandi aðstoð vegna sálrænna veikinda sinna. Fyrst og fremst til að fyrirbyggja hið allra versta og draga úr sjálfsvígstíðni, en einnig til að tryggja aukin lífsgæði þeirra sem glíma við sálræn veikindi. Til að bregðast við sársaukafullum áföllum lífsins og hverfulleika tilverunnar er mikilvægt að sérhver einstaklingur geti leitað sér viðeigandi aðstoðar til að koma í veg fyrir að vanlíðan og depurð verði að alvarlegu þunglyndi, að áhyggjur verði að óhóflegum kvíða, og svo framvegis. Hérlendis mælist um fimmti hver kvenmaður á aldrinum 18-25 ára með þunglyndiseinkenni og sjálfsvíg er algengasta dánarorsök karlmanna í þeim aldurshópi. Svo virðist sem fjöldi fólks neiti sér um sálfræðiþjónustu af fjárhagsástæðum, en um 33% fólks telur sig ekki eiga efni á geðheilbrigðisþjónustu. Þetta virðist sérstaklega eiga við um yngri aldurshópa. Oftast þarf einstaklingur með kvíða og þunglyndi að gera ráð fyrir að minnsta kosti 10-15 meðferðartímum hjá sálfræðingi. Algengast þykir að greiða hátt í 15.000 krónur fyrir hvern meðferðartíma og samkvæmt því yrðu bein útgjöld vegna slíkrar meðferðar um 150.000 – 225.000 krónur. Fyrsta skref yfirvalda væri því að tryggja fullnægjandi aðgengi að sálfræðiþjónustu eða annars konar sérfræðiþjónustu sem getur fyrirbyggt það að tímabundin sálarangist verði að alvarlegum geðsjúkdóm. Mikilvægt er þó að hafa í huga ólíka orsakaþætti sem liggja að baki sálrænna veikinda, enda um fjölþættan vanda að ræða, þar sem veikindi af andlegum toga eru oftar en ekki flókin samsetning ólíkra kvilla og mjög mismunandi milli einstaklinga. Raunar væri réttast af okkur að horfa til sálrænna veikinda með sambærilegum hætti og við horfum til flókinna líffræðilegra sjúkdóma. Enga töfralausn er þar að finna og því þarf að veita sérhæfða þjónustu sem tekur mið af ólíkum aðstæðum og erfðaþáttum hverju sinni. Gott samfélag tryggir gott geðheilbrigði Á síðustu misserum hefur átt sér stað tímabær og þörf vitundarvakning í samfélaginu um geðheilbrigðismál. Frekari stuðningur yfirvalda og samfélagsins alls hlýtur að vera rökrétt framhald í þessum málaflokki. Mikilvægt er að almenningur hafi aðgang að eins fullnægjandi þjónustu og unnt er að veita hverju sinni og í því skyni verður að nýta kosti allra úrræða. Sagt er að besti mælikvarðinn á ágæti samfélags sé hvernig það hlúir að hinum bágstöddu. Gott samfélag sér til þess að hjálparþurfi einstaklingar komi ekki að lokuðum dyrum og neyðist til að bera harm sinn í hljóði. Gott samfélag tryggir gott geðheilbrigði. Höfundur er stjórnmálaheimspekingur. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar